Życie na rafie koralowej - referat

Rafa koralowa to zbiór milionów warstw zewnętrznych szkieletów koralowców, czyli maleńkich morskich bezkręgowców mieniących się bajecznymi kolorami. Jej urzekające piękno jest uważane za jeden z największych cudów natury. Ludzie pragną podziwiać ją zarówno z bliska, jak i z lotu ptaka. Ciężko uwierzyć, że tą ogromną, przebogatą w różnorodność krainę tworzą tak niepozorne organizmy jak koralowce.

Koralowce to jamochłony - czyli drapieżne bezkręgowce wodne. Zaliczają się do typu parzydełkowców. Są to jedyne bezkręgowce posiadające szkielet. Występują kolonijnie, w formie polipów, głównie w morzach strefy ciepłej. Korale madreporowe – główni budowniczowie rafy - żyją w morzach tropikalnych, czyli tam gdzie temperatura nie spada poniżej 20 stopni Celsjusza. Mają masywne szkielety o różnorodnych kształtach. Mogą występować w postaci kilkumetrowej wysokości drzewek lub wzgórków o wielometrowej średnicy, ale niekiedy są bardzo malutkie. Polipy koralowe żyją w symbiozie z zooksantellami – jednokomórkowymi roślinami - które usuwają z nich produkty przemiany materii i dostarczają im substancji odżywczych. Glony zespalają ze sobą szkielety martwych koralowców, przyczyniając się w ten sposób do umacniania rafy. To dzięki tym stworzeniom możemy podziwiać piękno i różnorodność raf.

Można wyróżnić trzy główne typy raf koralowych:
1. Rafy przybrzeżne, przylegające bezpośrednio do wyspy lub lądu, rozrastające się w miejscach zupełnie płytkich, tak, że często podczas odpływu wynurzają się z wody i można wtedy chodzić po nich "suchą" nogą.
2. Rafy zaporowe albo barierowe, oddzielone od brzegu lub wyspy dość znaczną przestrzenią wody, najczęściej spokojnej, niekiedy nawet mętnej, niesprzyjającej zbytnio rozwojowi koralowców. Często wał barierowy może bezpośrednio przechodzić w rafę przybrzeżną.
3. Rafy zatokowe albo atole, zwykle pierścieniowego kształtu, rzadziej zamknięte, najczęściej przerywane, okalające lagunę o spokojnej wodzie i odrębnym życiu.
Wszystkie wymienione typy łączy ich płytkowodne występowanie. Najosobliwsze ze wszystkich są oczywiście atole, których geneza od czasów Darwina szczególnie intrygowała badaczy. Dlaczego są okrągłe, pierścieniowatego kształtu i okalają z reguły zatokę wewnętrzną? Czemu właśnie taki zarys mają, a nie inny, od czego to zależy? Takie pytani pierwszy postawił Darwin, kiedy zobaczył koralowe wyspy Polinezji. Na pytanie to usiłował odpowiedzieć w hipotezie opuszczenia dna morskiego. Pierwotnie wyspę obrastają dookoła rafy przybrzeżne, które w miarę jej pogrążenia się, narastają ku górze, głównie od zewnątrz, przechodzą stopniowo w rafę barierową, oddzieloną od brzegu przestrzenią wody. Przy całkowitym pogrążeniu się wyspy, a jednocześnie nieustannym narastanie koralowców ku powierzchni, rafa barierowa okalając wyspę przechodzi w pierścieniowatego zwykle kształtu atolu. W ten sposób atol byłby niejako końcowym stadium ewolucji trzech typów raf i jednocześnie nadwodnym grobowcem pogrążonej wyspy.

Rafy koralowe łączą przyrodników i artystów bardziej niż jakikolwiek inny teren. Badacze i obserwatorzy zdają sobie sprawę z tego, że teren ten przedstawia nie tylko szczególnie ciekawy i bogaty zespół życia, ale także i najwyższy stopień harmonii barw, jaki wytworzyła przyroda. Opisy życia na rafach są przepełnione wyrazami zachwytu, szczególnie dla jego niezwykłych kształtów i kolorystyki. Kolorowe ilustracja bajek nigdy nie zachwyciły nikogo tak, jak wspaniałość podwodnego królestwa raf koralowych. Niesłychane bogactwa barw, nie tylko różnorodnych, lecz złączonych w jakąś szczególną harmonie przez kolor wody morskiej, doprowadzającej je do jednej skali w większych głębinach; fantastyczność kształtów, z których każdy jest inny od reszty, ale zawsze idealnie zgrywa się otoczeniem uzupełniając je w doskonały sposób; w jednych miejscach spokojne zakątki pełne istot jakby stężałych w oczekiwaniu, w innych znów - kłębiące się roje żywych stworzeń; żywe skały, zwierzęta w formie krzaków i kwiatów; ryby prześcigające barwami najcudowniejsze motyle i wiele, wiele innych, niesamowitych cudów. To wszystko razem daje świat tak odmienny, tak nowy a tak piękny, że ciężko jest nie okazać zachwytu i oszołomienia jego wspaniałością.

Największe na świecie skupisko raf koralowych to Wielka Rafa Koralowa znajdująca się u północno-wschodnich wybrzeży Australii. Składa się ona z około 900 odrębnych raf, 300 wysepek i 600 wysp kontynentalnych rozsianych na powierzchni prawie 345 000 km2 oceanu. Większość z tych wysp nie ma nawet własnych nazw. Swoje imiona ma jedynie 250 wysp zbudowanych z litej skały i 70 podwodnych koralowych wysepek wynurzających się tylko w czasie odpływu. Mniej więcej dwadzieścia z nich wykorzystuje się jako zaplecze ruchu turystycznego, duża większość jednak jest niezamieszkana. Wielką Rafę Koralową zamieszkuje około 300 różnorodnych gatunków koralowców, ponad 2000 gatunków ryb, 4000 gatunków skorupiaków, można tam też zobaczyć prawie 500 gatunków wodorostów, co sprawia że to miejsce przypomina baśniowe królestwo barw. Wielka Rafa Koralowa jest widoczna z pokładu promu kosmicznego jako długi pas bieli odcinający się od lazuru oceanu. Nauka nie znalazła odpowiedzi na pytanie, dlaczego i w jaki sposób to miejsce stało się środowiskiem, w którym żyją w symbiozie tak liczne gatunki.

Wielka Rafa Koralowa jest najstarszym ekosystemem w geologicznej historii Ziemi. W epoce mioceńskiej, około 28 mln lat temu, ruchy tektoniczne przesunęły kontynent australijski na północny wschód, do strefy tropikalnej. Cieplejszy klimat i spokojne wody, a potem także przesunięcie w dół mas skalnych i uformowanie się płytkiego basenu morskiego, stworzyły doskonałe warunki rozwoju raf koralowych. Osiadanie gruntu przez miliony lat doprowadziło do zatopienia sporej części wybrzeża, tak że tylko gdzieniegdzie górskie wierzchołki wystawały ponad powierzchnię wody. Wieleset lat później te góry dały początek rafom przybrzeżnym, znanym na całym świecie ze swej przejmującej urody. Północna część Wielkiej Rafy Koralowej ukształtowała się już około 20 mln lat temu. Środkowa i południowa część rafy prawdopodobnie liczy sobie tylko około miliona lat.

W północnej części rafy żyją diugonie – bardzo rzadkie, zagrożone wyginięciem morskie ssaki zaliczane do syren, jedyni współcześnie żyjący przedstawiciele rodziny diugoni. Są to stworzenia roślinożerne. Ich długość ciała osiąga do 4m. Żyją zwykle do 20 lat. Obecnie na świcie jest ich tylko około 10 000 egzemplarzy.

Rafy Koralowe zamieszkują również tak piękne stworzenia jak amfitriony – kolorowe rybki znane wszystkim z akwariów jako błazenki, ryby klowny lub ryby ukwiałowe. Żyją one w symbiozie z ukwiałami, skąd pochodzi ich potoczna nazwa. Są to rybki niewielkie – mają zaledwie od 3 do 30 centymetrów długości. Co ciekawe, stworzenia te posiadają zdolność do zmiany płci. Na świecie jest prawie 30 gatunków tych ryb.

W zaroślach korali znajduje schronienie – i pożywienie – rozgwiazda. Mimo że jest przepiękne i wydaje się być niegroźna, rozgwiazda jest drapieżnikiem. W zależności od gatunku żywi się jeżowcami, małżami, ślimakami, a czasami mułem dennym i w większości koralowcami. Jest to powolne i leniwe stworzenie, najczęściej chowa się wśród szczelin i ukwiałów aby znienacka napaść na ofiarę. Rozgwiazdy poruszają się za pomocą nóżek ambulakralnych, czyli drobnych odnóży zaopatrzonych w przyssawki. Są uważane za szkodniki, ponieważ mimo że stanowią ozdobę podwodnej toni, od 1966 korony cierniowe niszczą Wielką Rafę Koralową z zastraszającą prędkością osiemdziesięciu kilometrów rocznie! Ich gwałtownie wzrastającą liczebność prawdopodobnie spowodował człowiek – zanieczyszczenie wody w obrębie raf koralowych spowodowało w tamtym rejonie wymarcie ślimaków trytonów, które były naturalnymi wrogami rozgwiazd i ograniczały ich liczbę.

Na rafach koralowych wyjątkowo licznie występują żółwie morskie – nigdzie na świecie nie ma tylu osobników naraz. Są to duże zwierzęta – długość ciała osiąga od 70 – 140cm a masa nawet do 500kg. Jedzą meduzy, wodorosty, kraby, krewetki, ukwiały lub skorupiaki, tylko niektóre gatunki są roślinożerne. Całe życie spędzają w wodzie. Większość życia spędzają samotnie a w stada zbierają się tylko jeżeli gdzieś występuje nagromadzenie pożywienia. Żółwie morskie mogą spędzić pod wodą do trzech godzin bez wynurzania się.

Jednak rafy koralowe zamieszkują też mniej urocze zwierzęta. Bliski kontakt z meduzą żyjącą w tej strefie może być śmiertelny, a na pewno bolesny. Odstraszają ludzi swoim nietypowym wyglądem. W obrębie rafy koralowej najczęściej występuje meduza chełbi modrej. Jej ciało jest galaretowate i przezroczyste, ponieważ składa się w 95% z wody. Chełbia to parzydełkowiec. Żywi się drobnymi organizmami morskimi. Jej ciało ma kształt parasola. Na obwodzie kapelusza znajdują się ciałka brzeżne, zastępujące meduzie oczy. Otwór gębowy, znajdujące się pomiędzy parzydełkami. Najpierw chełbia parzy swoją ofiarę substancją trującą znajdującą się w czterech płatach gębowych, następnie przy ich pomocy wkłada ją do otworu gębowego. Oddychają całym ciałem. Meduzy są rozdzielnopłciowe, pojawiły się na naszej planecie ponad 580 000 000 lat temu.

Rafa koralowa to doskonałe miejsce to obserwowania zjawiska symbiozy między dwoma zupełnie różnymi gatunkami zwierząt. Rak pustelnik znany jest z symbiozy z ukwiałem. Polega ona na tym, że parzydełka przyczepionego do muszli ukwiału zapewniają ochronę pustelnikowi, a ukwiał ma zapewniany transport i możliwość zbierania pożywienia. Niektóre rybki żyją w symbiozie z krewetkami. Ryby zamieszkujące rafę koralową zbierają się czasami i czekają wspólnie na pojawienie się określonych gatunków krewetek lub wargaczy. Stworzenia te uwalniają większe ryby od pasożytów i usuwają martwe tkanki. Z takiego układu korzystają obie strony - krewetki, które mają stałe źródło pożywienia oraz ryby pozostające dzięki nim przy życiu. Kolejnym przykładem symbiozy jest współpraca ryb z gatunku babkowatych i krewetek z gatunku Alpheidae. Krewetka posiada asymetryczne, silne kleszcze. Wykopuje ona nimi tunel, który potem zamieszkuje wspólnie z rybami. O każdym niebezpieczeństwie dobrze widzące ryby babkowate powiadamiają niemal ślepe krewetki, uderzając je ogonem po czułkach. Oba gatunki unikają w ten sposób zagrożenia, chroniąc się we współdzielonej jamie.

Piękno życia rafy koralowej jest przebogate i wzruszające. Jednakże z każdym rokiem Wielka Rafa Koralowa maleje. Dzieje się to głównie na skutek szkodliwej dla środowiska działalności człowieka. Erozja gleby na lądzie i dewastacja lasów namorzynowych na wybrzeżu powoduje coraz większe zamulenie wód przybrzeżnych, a następnie obumieranie polipów. Wycieki ropy naftowej, zanieczyszczenie wody ściekami komunalnymi i przemysłowymi, pogłębianie dna na szlakach morskich - oto najpoważniejsze zagrożenia dla raf. Katastrofalna w skutkach jest też barbarzyńska metoda połowu ryb na morzach koralowych - tak zwane głuszenie, czyli detonowanie materiałów wybuchowych pod wodą. W niektórych regionach koralowce wykorzystuje się do budowy domów, często też wypala się je, aby uzyskać czyste wapno. Zagrożenia można by zmniejszyć, wprowadzając ściślejszy nadzór, jednak w tym celu należałoby otoczyć rafy koralowe ochroną prawną. Jak dotychczas, jedynie połowa krajów, u wybrzeży których znajdują się rafy koralowe, uznała je za rezerwaty przyrody. Inne niebezpieczne zjawisko, tzw. wybielanie, związane jest najprawdopodobniej z globalnym ociepleniem klimatu. Zjawisko to polega na tym, że kiedy temperatura wody wzrasta powyżej pewnego poziomu, polipy koralowca "eksmitują" porastające je glony, które nie tylko zapewniały im odpowiednią ilość tlenu i cukrów, ale też zdobiły bajecznymi kolorami. Również turystyka skutecznie zapobiega rozmnażaniu się wielu gatunków, a każdy turysta chce odłamać sobie kawałek koralowca na pamiątkę. Kolekcjonerzy zwierząt zabijają okazy rzadkich, morskich stworzeń, które są niezbędna do uzupełniania ekosystemu raf. Korale, a zwłaszcza korale czerwone są chętnie poławiane do celów jubilerskich i zdobniczych. W wyniku zanieczyszczeń i nadmiernej eksploatacji bardzo zmalała liczebność tych zwierząt. Rafy koralowe drążone są przez gąbki, robaki, muszle, jeże morskie i ślimaki, żywiące się koralowcami. Także różne gatunki ryb zjadają żyjące korale. Koralowce są zagrożone również przez wzrastającą populacje rozgwiazdy zwanej koroną cierniową, o której było wspomniane już wcześniej. Wszystko to sprawia, że ponad 10% raf koralowych na świecie zostało już bezpowrotnie zniszczonych. Szacuje się, że w ciągu następnych 100 lat może ulec zagładzie kolejne 70%, dlatego też podejmowane są szerokie działania zmierzające do uratowania tych niezwykłych ekosystemów. Obecnie ponad 40 raf koralowych jest objętych ochroną rezerwatową, a wszystkie gatunki koralowców rafotwórczych chronione są przez Konwencję waszyngtońską.