Ochrona środowiska na Wyżynie Śląskiej POMOCY

ląsk należy do cenniejszych pod względem przyrodniczym regionów Polski. Wynika to przede wszystkim ze znacznej różnorodności siedlisk przyrodniczych, wpływu Bramy Morawskiej oraz stosunkowo ciepłego klimatu. Obszar Śląska, najbardziej uprzemysłowiony i najintensywniej zagospodarowany region Polski, na skutek intensyfikacji rolnictwa i leśnictwa, wielkoobszarowych melioracji odwadniających, rozwoju infrastruktury transportowej i technicznej oraz urbanizacji utraciło w ostatnich 200 latach, tj. okresie stosunkowo dobrze udokumentowanych badań przyrodniczych, znaczną część gatunków flory i fauny. Jednakże wiele z nich przetrwało, a dzięki badaniom naukowm odkrywane są wciąż nowe ich stanowiska. eśli chodzi o florę to do dnia dzisiejszego na Dolnym Śląsku zachowały się stanowiska paproci serpentynowych, czyli rosnących tylko na skałach sepentynitowych. Do grupy tej należą zanokcice: serpentynowa, ciemna i klinowata. Spotkać je można przede wszystkim w Masywie Ślęży. W Małym Śnieżnym Kotle w Karkonoszach rośnie bardzo rzadka w Polsce paproć, znana tylko z dwóch stanowisk – rozrzutka alpejka, będąca arktyczo-alpejkim reliktem glacjalnym. Tylko z Dolnego Śląska znana jest kolejna wymierająca paproć – gałuszka kulecznica, spotykana najczęściej w stawach hodowlanych. Na całym Śląsku rośnie jedna z największych naszych paproci – długosz królewski. Jego liście, wysokie nawet do 480 cm, są zróżnicowane na część dolną, zieloną, asymilacyjną oraz górną, na której tworzą się zarodnie z zarodnikami, w stanie dojrzałym przybierającą barwę brunatną. Baśniowe istnienie kwiatu paproci wiąże się również z tym gatunkiem, gdyż na dojrzewającej wczesnym latem części zarodnionośnej liścia siadają ponoć masowo robaczki świętojańskie. Najprawdopodobniej zestawienie rzadkiej paproci, oświetlonej migocącymi ognikami w letnią, noc jest tak wielkim przeżyciem, że dało początek legendzie. W śląskich stawach hodowlanych, a szczególnie w okresie, gdy są one pozbawione wody, coraz rzadziej spotkać można lindernię mułową. Gatunek ten zagrożony jest na całym swoim europejskim zasięgu, stąd też został objęty ochroną prawną (Konwencja Berneńska i Dyrektywa Siedliskowa). Zagrożeniem dla niego jest intensywna gospodarka rybacka na stawach hodowlanych, która ze względu na ciągłe użytkowanie stawu nie dopuszcza do powstania odpowiednich siedlisk. Duże znaczenie dla rozprzestrzeniania się linderni mułowej mają najprawdopodobniej również ptaki. W województwie dolnośląskim i opolskim rośnie bardzo okazały szafirek miękkolistny, nazywany niegdyś śpilanką czubatą. Gatunek ten dawniej był uprawiany, zarówno ze względu na ozdobne kwiaty, jak i jadalne cebule. Tylko na Śląsku Opolskim, a dokładnie na trasie autostrady A4 na wysokości rezerwatu Ligota Dolna koło Strzelec Opolskich znajduje się stanowisko lnu austriackiego. Gatunek ten w naszym kraju znany jest tylko z trzech stanowisk. Dwa z nich znajdują się w okolicach Przemyśla, trzecie położone jest w okolicach Ligoty Dolnej. Przed budową autostrady stanowisko to liczyło kilka tysięcy osobników i było najliczniejsze w Polsce. Obecnie populacja tego gatunku jest równie liczna, co dawniej min. dzięki odsłonięciom skał wapiennych podczas budowy A4. Na Górnym Śląsku (w województwie opolskim i śląskim) w buczynach występuje jeden z najrzadszych gatunków storczyków – kruszczyk drobnolistny. Jego najstarsze stanowisko odkryto w okolicach Kamienia Śląskiego koło Strzelec Opolskich w tzw. Wilczym Jarze (Wolfsschlucht) w 1878 r., w którym występuje do dziś Przyroda nieożywiona Śląska charakteryzuje się bardzo dużym bogactwem za sprawą złożonej budowy geologicznej, zróżnicowanej rzeźby terenu oraz sieci rzecznej. Do najciekawszych form przyrody nieożywionej w regionie należą głazy narzutowe, jaskinie oraz źródła, w tym głównie krasowe. Źródła są niezwykłym zjawiskiem hydrologicznym, będącym jednym ze świadectw krążenia wody w przyrodzie. Stanowią naturalne, skoncentrowane i samoczynne wypływy wód podziemnych na powierzchnię ziemi. Źródła są jednym z najcenniejszych elementów krajobrazu Polski. Ze względu na niewielką powierzchnię i ich marginalne znaczenie gospodarcze należą do bardzo słabo zbadanych siedlisk przyrodniczych. W źródłach ukształtowała się specyficzna szata roślinna oraz świat zwierząt, gdyż wody podziemne wypływające na powierzchnię mają zwykle względnie stałą temperaturę w ciągu całego roku, która wynosi około 9-10oC. Obszarem najliczniejszego występowania źródeł oraz zjawisk krasowych na Śląsku jest Wyżyna Krakowsko-Częstochowska oraz Wyżyna Śląska. Występuje tam duże nagromadzenie osadowych skał wapiennych, z którymi formy krasowe są ściśle związane. Zjawiska te są rezultatem rozpuszczającej działalności wód powierzchniowych i podziemnych w podatnych na erozję wodną wapieniach. Śląskie źródła krasowe Najwięcej tego typu obiektów znajduje się w województwie śląskim, a do najciekawszych należy źródło Zygmunta i źródło Elżbiety koło Złotego Potoku dające początek rzece Wiercicy. W drugiej połowie XIX w. hrabia Edward Raczyński, ówczesny właściciel tej miejscowości, postanowił wykorzystać krystalicznie czystą wodę z pobliskich źródeł i wybudował pstrągarnię, która obejmowała 22 stawy usytuowane w dolinie rzeki Wiercicy. Były to pierwsze stawy pstrągowe, czyli pstrążniki założone w Polsce, a zarazem w całej Europie. W latach 70-tych XX w. do źródeł Zygmunta i Elżbiety oraz źródła rzek Centurii i Rajecznicy przeniesiono warzuchę polską – endemit Polski z osuszonego siedliska naturalnego jakim były źródła rzeki Białej w okolicach Olkusza. Jednym z największych i najciekawszych pod względem przyrodniczym w województwie śląskim jest źródło w Strzemieszycach Wielkich (dzielnica Dąbrowy Górniczej), które jest najbardziej wydajne na Wyżynie Śląskiej.