Podsystem pozamilitarny
Podsystem pozamilitarny tworzy warunki niezbędne do przygotowania oraz działania sił zbrojnych, a także przetrwania ludności w czasie zagrożenia i wojny.
W skład podsystemu pozamilitarnego wchodzą wszystkie (poza Siłami Zbrojnymi) ogniwa wykonawcze administracji publicznej, inne instytucje państwowe i przedsiębiorcy, na które są nakładane lub którym zleca się wykonywanie zadań obronnych w ramach powszechnie obowiązującego prawa. Pozamilitarne ogniwa systemu obronności państwa funkcjonują w ramach działów administracji rządowej oraz struktur terytorialnych systemu obronności państwa.
Zadanie pozamilitarnych ogniw obronnych można ująć w trzy grupy:
1. zapewnienie ochrony ludności i struktur państwa w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i na wypadek wojny
2. zasilanie zasobami ludzkimi i materiałowymi Sił Zbrojnych RP oraz wsparcie moralne i duchowe wojsk własnych i sojuszniczych prowadzących operacje na terytorium RP
3. zapewnienie materialnych i duchowych podstaw egzystencji ludności i jej przetrwania w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny.
Zgodnie z powinnościami konstytucyjnymi zadania obronne spoczywają zarówno na wszystkich ogniwach systemu obronności państwa, jak i na organizacjach politycznych, gospodarczych, społecznych i religijnych. Podstawą siły obronnej kraju jest świadomość obronna każdego obywatela, kształtowana w rodzinie, szkole, pracy i we wszystkich sferach działalności publicznej.
Stan i możliwości działania układu pozamilitarnego zależą od możliwości gospodarki, od przygotowania kierowniczej kadry przedsiębiorstw państwowych i prywatnych oraz od jej przekonania o konieczności świadczeń na rzecz obronności.
Miejsce i rolę poszczególnych ogniw pozamilitarnych w systemie obronności państwa wyznaczają stojące przed nimi zadania na rzecz sił zbrojnych i obronności kraju. Najważniejsze zadania obronne w czasie pokoju realizują polityczne, gospodarcze i administracyjne struktury państwa. Dotyczy to w szczególności polityki zagranicznej, wywiadu, produkcji i zakupu uzbrojenia oraz sprzętu wojskowego, wewnętrznej ochrony ludności i struktur państwowych, obrony cywilnej oraz powszechnej edukacji obronnej społeczeństwa.
Pozamilitarne ogniwa systemu obronności dzielą się na trzy grupy: informacyjne, ochronne i gospodarcze.
Ogniwa informacyjne mają na celu obronę i propagowanie polskich interesów na arenie międzynarodowej, przeciwdziałanie propagandzie i dezinformacji prowadzonej przez przeciwnika oraz umacnianie woli, morale, determinacji obronnej i wytrwałości własnego społeczeństwa w warunkach wojennych. Działalność informacyjna zapewnia sprawne funkcjonowanie całego systemu obronności oraz rzetelne powiadamianie własnego społeczeństwa o rozwoju wydarzeń. Dzisiaj jednym z priorytetowych zadań w dziedzinie doskonalenia obronności jest unowocześnianie infrastruktury informacyjnej państwa. Oznacza to konieczność szczególnej troski o rozwój sieci teleinformatycznej, systemów łączności przewodowej i bezprzewodowej. Duże znaczenie w realizacji zadań obronnych w czasie pokoju, kryzysu i wojny ma właściwe wykorzystanie mediów.
Ogniwa ochronne mają na celu zapewnienie warunków bezpiecznego funkcjonowania organów państwa oraz ochronę ludności i majątku narodowego przed skutkami zbrojnych i pozazbrojnych oddziaływań w czasie kryzysu i wojny. Tworzą je wyspecjalizowane i funkcjonujące w czasie pokoju służby: Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Straż Pożarna, Straż Graniczna, Straż Miejska, Służba Więzienna itp.
Ogniwa ochronne są przygotowywane do realizowania ? w ramach kryzysowego i wojennego funkcjonowania systemu obronności ? zwłaszcza takich zadań, jak ochrona granicy, ochrona ważnych osób i obiektów, zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie przestrzegania nadzwyczajnych rygorów prawa w warunkach wojny. Szczególną rolę ochronna spełniają ogniwa obrony cywilnej, realizujące przedsięwzięcia, których celem jest ochrona ludności, środowiska i mienia przed zagrożeniami mogącymi spowodować masowe straty.
Ogniwa gospodarcze są to przedsiębiorstwa produkcyjne, handlowe i usługowe. Mają one na celu zapewnienie materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwania ludności w warunkach kryzysu i wojny. Podstawowe zadania przedsiębiorstw ? zarówno państwowych, jak i prywatnych ? w dziedzinie obronności to tworzenie i utrzymywanie rezerw państwowych na potrzeby obronne, prowadzenie w czasie wojny produkcji niezbędnej dla wojska i zaspokojenie podstawowych potrzeb ludności.
Działalność gospodarcza w czasie pokoju musi pełniach wymaganie obronne, np. w zakresie przestrzennego zagospodarowania kraju, utrzymywania infrastruktury komunikacyjnej, a także prowadzenia prac badawczo-rozwojowych na rzecz obrony państwa. Jedną ze szczególnie ważnych funkcji działalności gospodarczej jest uczestnictwo w wykonywaniu zadań wspierających siły sojusznicze prowadzące operacje na terytorium Polski. Inna funkcją jest udział w realizacji sojuszniczych inwestycji obronnych zarówno w Polsce, jak i w innych państwach członkowskich NATO.
Istotne miejsce wśród przedsiębiorstw produkcyjnych zajmują zakłady przemysłu obronnego. Aby utrzymać ich potencjał na poziomie niezbędnych z punktu widzenia potrzeb, konieczna jest jego odpowiednia restrukturyzacja i unowocześnianie. Trzeba też rozwijać ścisła współpracę między polskim przemysłem obronnym a analogicznymi przemysłami państw NATO i UE.
W czasie zagrożenia i wojny cały sektor pozamilitarny, podobnie jak siły zbrojne, musi być przystosowany do działania w warunkach wojennych. Szczególne znaczenie ma przestawienie na tory wojenne całej gospodarki oraz administracji.
Działalność krajowych struktur cywilnych w omawianym zakresie w czasie pokoju, a także prace planistyczne na wypadek sytuacji nadzwyczajnych zagrożeń, koordynuje Szef Obrony Cywilnej Kraju. Ochrona cywilna jest też odpowiedzialna za koordynację działań związanych z zarządzaniem sytuacjami kryzysowymi w czasie pokoju, prowadzonych zarówno przy udziale środków cywilnych, jak i -w przypadku takiej potrzeby - wojskowych.