Pojezierze Mazurskie PLAN PRACY Charakterystyka fizyczno- geograficzna 1.Położenie i rzeźba 2.Gleby i jeziora 3.Klimat i okres wegetacji 4.Lasy Charakterystyka społeczno- gospodarcza 1.Gospodarka 2.Przemysł 3.Rolnictwo i hodowla 4.Sieć komunikacyjna 5.Kultura6.Ludność 7.Turystyka Wigierski Park Narodowy 1.Cele Wigierskiego Parku Narodowego 2.Położenie 3.Ukształtowanie powierzchni 4.Klimat 5.Człowiek i przyroda w WPN 6.Wody i ich ochrona 7.Flora 8.Fauna 9.Turystyka Charakterystyka mniejszych jezior mazurskich 1.Kisajno 2.Niegocin 3.Popówka Duża Literatura CHARAKTERYSTYKA FIZYCZNO- GEOGRAFICZNA 1.Położenie i rzeźba Pojezierzem Mazurskim nazwano pas pojezierzy między dolną Wisłą a wschodnią granicą. W obrębie Pojezierza Mazurskiego rozróżnia się: Pojezierze Brodnickie, Pojezierze Iławskie, Pojezierze Olsztyńskie, Pojezierze Mrągowskie, Równina Mazurska, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Kraina Węgorapy, Pojezierze Ełckie, Garb Szeski.. Pojezierze Mazurskie można określić jako region zbiegania i nakładania się moren czołowych trzech głównych faz ostatniego zlodowacenia tj. Bałtyckiego. Na zachód od Wzgórz Dylewskich i Doliny Pasłęki poszczególne zasięgi tego zlodowacenia rozbiegają się, a zewnętrzna jego granica odchyla się daleko na południe w okolice Płocka. Od lodowca odłączały się wyspy lodu. Lód topiąc się dał początek zagłębieniom jeziornym. Urozmaicona, młodoglacjalna rzeźba obszaru wiąże się z lobem mazurskim ostatniego zlodowacenia, wysokość n.p.m. przekraczają 300 m. Rzeźba jest silnie pagórkowata z dużą liczbą jezior oraz zagłębień bezodpływowych.. Krajobraz jest bardzo młody, ponieważ zarysował się dopiero przed kilkunastoma tysiącami lat, a ostateczna forma wykształciła się dopiero przed 5 - 7 tysiącami lat temu, kiedy to wskutek ocieplenia klimatu znikły ostatnie zagrzebane w ziemi lody powodujące powstanie mis jeziornych, a cały teren pokryły wielkie lasy, które utrwaliły formy aż do czasów dzisiejszych. 2.Gleby i jeziora Gleby Pojezierza Mazurskiego są średnio-urodzajne, przede wszystkim brunatne, płowe i bielicowe, występuje ponadto niewiele czarnych ziem i mad rzecznych. Ponad 7% obszaru stanowią jeziora. Największe skupienie wód jeziornych w Polsce występuje właśnie na Pojezierzu Mazurskim, które łącznie z pojezierzami: Suwalskim, Iławskim, Chełmińskim i Dobrzyńskim skupiają około 2.700 jezior większych od 1 ha o łącznej powierzchni 1450 km2 . Jest to region, na którym występują największe (Śniardwy, Mamry) i najgłębsze (Hańcza) jeziora w Polsce. 3.Klimat i okres wegetatywny Na Pojezierzu Mazurskim czas zamarzania jezior jest około 20 dni dłuższy niż czas zamarzania rzek i 1-2 miesiące dłuższy niż na pojezierzach zachodnich. Tuż pod lodem temperatura jest zaledwie o ułamek stopnia wyższa od 00C , ale głębiej podnosi się maksymalnie do + 40C, a w jeziorze ustala się uwarstwienie termiczne odwrócone . Na wiosnę, po stopnieniu lodów, temperatura wody podnosi się aż do osiągnięcia + 40 C na całej głębokości .To pochłania wielkie ilości ciepła atmosferycznego, przez co wiosna w okolicach jezior opóźnia się . Klimatycznie obszar Pojezierza Mazurskiego stanowi wyodrębniającą się dzielnicę, która odznacza się nieco większym kontynentalizmem niż pozostała część nizin .Wiosna jest tu późniejsza, zima najbardziej mroźna, a jesień wczesna. Dni mroźnych jest 50, dni z przymrozkami - powyżej 130, przy czym szczególnie chłodne są okolice położone na północny - wschód (Olecko-Suwałki). Opady wynoszą średnio rocznie od 500 do 600 mm, ale w ich rozmieszczeniu ujawnia się wpływ jezior i lasów, zaznaczający się w lokalnym wzroście do 650 mm. Pokrywa śnieżna zalega do 80 dni. Wreszcie trzeba podkreślić dużą ilość silnych wiatrów .Długość okresu wegetacji wynosi mniej niż 160 dni. 4.Lasy Poza jeziorami walorem Pojezierza Mazurskiego są lasy. Średnie zalesienie jest wprawdzie zbliżone do przeciętnego w kraju (około 27 % powierzchni),ale wzrasta w rejonach najliczniej odwiedzanych (do 40%).Rozciągają się tu z pośród największych kompleksów leśnych w Polsce - puszcza Piska i Augustowska. Znajdują się również Wigierski Park Narodowy oraz 6 parków krajobrazowych (Mazurski, Suwalski, Iławski, Brodnicki, Górznieńsko - Lidzbarski i Wzgórz Dylewskich). Na Pojezierzu Mazurskim w lasach i nad jeziorami zachowały się jeszcze w wielu miejscach fragmenty pierwotnej przyrody, mało poniszczonej przez działalność człowieka . Piękne partie naturalnych lasów mieszanych są tu zachowane, w skład których wchodzą: dęby, świerki, sosny, graby, klony, olsze czarne i szare, brzozy z podszyciem leszczyny i jałowca. CHARAKTERYSTYKA SPOŁECZNO- GOSPODARCZA 1.Gospodarka Obszar Pojezierza Mazurskiego ma charakter rolniczo-przemysłowy, z wzrastającym udziałem usług, m.in. handlu i turystyki. W 1989 rozpoczął się proces stopniowej restrukturyzacji, modernizacji i prywatyzacji gospodarki, zwłaszcza handlu, hotelarstwa, usług transportowych i budownictwa. 2.Przemysł Główne gałęzie przemysłu: spożywczy (mleczarski, mięsny, młynarski, rybny, piwowarski), drzewny (tartaczny, meblowy), chemiczny (gumowy), maszynowy, elektromaszynowy. Największymi ośrodkami przemysłowymi są: Olsztyn, Elbląg, Kętrzyn, Ełk, Iława, Ostróda. Przemysł, znacznie zmodernizowany i sprywatyzowany, jest słabo rozwinięty, najlepiej na zachodzie regionu. Najważniejsze zakłady przemysłowe to m.in.: ABB Zamech w Elblągu (turbiny, elementy statków), Stomil Olsztyn SA w Olsztynie, MM International w Olsztynie (meble), zakłady mięsne w Ostródzie i Ełku. Województwo zajmuje jedno z pierwszych miejsc w kraju w kraju pod względem otrzymywania drewna i połowu ryb słodkowodnych. W rejonie Olsztyna, szczytna i Bartoszyc utworzono Warmińsko - mazurską Specjalną Strefę Ekonomiczną. 48 gmin byłego województwa suwalskiego należy do Euroregionu Transgranicznego "NIEMEN". 3.Rolnictwo i hodowla Bardzo ważną gałęzią gospodarki jest rolnictwo. Sprzyjające warunki glebowe i klimatyczne występują w zachodniej części, mało korzystne we wschodniej i południowej. Na Pojezierzu Mazurskim użytki rolne zajmują ok. 54% powierzchni (dane dla województwa Warmińsko - - Mazurskiego) a na Pojezierzu Suwalskim - 60% (dane dla woj. Podlaskiego). Spadkiem po -byłych PGR-ach jest duży odsetek odłogów oraz wysokie bezrobocie na wsi. Dominują duże gospodarstwa rolne - przeciętne zajmuje powierzchnię 16,5 ha. Uprawia się: zboża, rośliny pastewne, ziemniaki, rzepak. Duże obszary łąk sprzyjają rozwojowi hodowli bydła (mleko i mięso), hoduje się również trzodę chlewną i drób. 4.Sieć komunikacyjna Sieć komunikacyjna jest rozwinięta stosunkowo dobrze. Największe znaczenie maja linie kolejowe: Warszawa - Gdańsk, Toruń - Olsztyn - Ełk, oraz drogi kołowe: E 77 (Warszawa - Gdańsk) i nr 16 (Grudziądz - Ełk). Głównymi węzłami komunikacyjnymi są: Olsztyn, Iława, Ełk. Pomimo gęstej sieci wodnej żegluga śródlądowa ma nieduże znaczenie, koncentrując się na Wielkich Jeziorach od Węgorzewa do Pisza oraz na szlaku z Ostródy do Elbląga. Port lotniczy o znaczeniu krajowym usytuowany jest w Szymanach koło Szczytna. 5.Kultura Centrum naukowym i kulturalnym jest Olsztyn. Osobliwością regionu są mniejszości narodowe - białoruska, litewska i tatarska - tworzące mozaikę kulturową. Na terenach zamieszkanych przez ludność prawosławną znajduje się wiele cerkwi. Dużą wartość krajoznawczą mają miejscowości, w których żyją Polscy muzułmanie - potomkowie Tatarów osadzonych tutaj przez Jana III Sobieskiego - obecnie jest ich na tym terenie około1,5 tys.). Zachowali oni swą odrębność wyznaniową, kulturową oraz zwyczaje i obrzędy. 6.Ludność Najrzadziej zaludniony obszar (dane dla woj. Warmińsko - Mazurskiego) w Polsce - 60 mieszk. na km 2, najgęściej (poza miastami) na zachodzie. Ludność miejska - 59,6%. Najwyższy w kraju przyrost naturalny - 3,9‰ i ujemne saldo migracji (-1,2‰). Dochody budżetów gmin, w przeliczeniu na jednego mieszkańca kształtują się od 854zł na wschodzie (woj. Podlaskie) do 1003 zł w części środkowo - zachodniej (woj. Warmińsko - Mazurskie), są niższe od średniej krajowej (1022 zł). Utrzymuje się wysoki wskaźnik bezrobocia (najwyższy w Polsce - 18,9%; średnia krajowa - 9,8%), związane głównie z upadkiem PGR. Władze komunistyczne traktowały polską ludność Mazur prawie na równi z Niemcami, co powodowało odchodzenie od polskości i emigrację do Niemiec. Mazury zostały w dużej części zasiedlone przez tzw. repatriantów z przedwojennych ziem wschodnich Polski, głównie z Wileńszczyzny. 7.Turystyka Jest to region o wysokich przyrodniczych walorach turystycznych i rekreacyjnych (ponad 1 tys. jezior, rzeki, lasy, małe zanieczyszczenie środowiska), dobrze zagospodarowany (ok. 78 tys. miejsc noclegowych, głównie sezonowych), zwłaszcza na Pojezierzu Mazurskim, odwiedzany przez ponad 1,5 mln turystów rocznie (przy rosnącym udziale gości zagranicznych, głównie z Niemiec). Rozwój turystyki: pobytowej (Giżycko, Mikołajki, Wygryny, Węgorzewo, Ostróda); żeglarskiej, głównie na Wielkich Jeziorach Mazurskich z największą bazą w Mikołajkach; oraz kajakarskiej (Krutynia); pieszej; rowerowej (wiele szlaków); ponadto turystyki jeździeckiej (Kadyny); wędkarskiej; narciarskiej (Góra Krzyżowa w Lidzbarku Warmińskim); agroturystyki; myślistwa. Jedną z największych atrakcji turystycznych jest zabytkowy Kanał Elbląsko - Ostródzki. Często odwiedzane ze względu na zabytki są m.in.: Frombork, Nidzica, Gierłoż, Olsztynek (skansen). Ośrodek kultu religijnego w Świętej Lipce. Odbywają się liczne imprezy sportowe (regaty, zawody bojerowe) i kulturalne (przeglądy muzyczne - Piknik Country w Mrągowie, kabaretowe w Lidzbarku Warmińskim).
