Genetyka (I prawo Mendla itp.)
Pierwsze prawo Mendla. I etap: po skrzyżowaniu roślin o kwiatach białych z rośliną o kwiatach czerwonych Mendel otrzymał potomstwo które przypominało wyglądem tylko 1 z rodziców (wszystkie rośliny miały kwiaty czerw). Pierwsze pokolenie grochu Mendel nazwał pokoleniem F1. II etap- Po skrzyżowaniu dwóch czerwono kwitnących roślin z pokolenia F1 większość otrzymanego potomstwa także miała czerwone kwiaty, ale cześć (1/4) kwitła na biało. Drugie pokolenie potomstwa nazwał pok. F2. WNIOSKI: za powastawanie każdej cechy odpowiada związek cechy (gen); wyst. przeciwstawne wersji związkow (allele); każdy organizm musi mieć po 2 związki cechy (2 allele tego samego genu); podczas produkcji gamet do każdej z nich przechodzi tylko 1 zawiązek cechy (allel danego genu)
Krzyżówka wsteczna (testowa). Polega na sprawdzeniu heterozygotyczności osobnika, o którym nie wiadomo czy jest homozygotą dominującą czy heterozygotą; do tego testu wykorzystujemy homozygotę recesywną (niekoniecznie poch. z pok. Rodzicielskiego); w ten sposób analiza potomstwa krzyzówki umożliwia określenie składu genetycznego.
Drugie prawo Mendla. Poszczególne geny dziedziczą się niezależnie od siebie tworząc w gametach wszystkie kombinacje z jednakowym prawdopodobieństwem a w potomstwie całą mozikę cech w określonym stosunku liczbowym.
Założenia teorii chrom-genow MORGANA. Geny znajdują się w jądrze kom w chromosomach; geny wyst w tej samej kolejności na chromosomach homolog; geny ułożone są na chromosomach liniowo; allele znajdują się w tych samych m-cach co chromosomy holog; geny danego chromosomu przewaznie dziedzicza się jako grupa genów sprzężonych; geny dziedziczą się niezależnie jeżeli znajdują się w odddzielnnych chromosomach (II pr Mendla); w czasie koniugacji chrom homolog może zachodzić zjawisko crossing-over; w wyniku crossing-over powstaja rekombinanty co świadczy że geny znajdujące się na chromos nie zawsze dziedziczą się razem.
Mapy genetyczne. Maja charakter orientacyjny; sporządza się je dodając wartości c.o. dla genów blisko leżących, ponieważ dla odległych obraz wyników deformują odwrotne c.o.; wykorzystanie molekularnych są pomocne w badaniach nad strukturą genomu, gdy w badanym DNA występuje sekwencja komplementarna do sondy, następuje hybrydyzacja obu fragm co pozwala na zlokalizowanie określonego genu.
DZIEDZICZENIE JEDNOGENOWE. Jeden gen determinuje 1 cechą;
I. relacje między allelami.
Dominacja zupełna- w obecności allelu A allel a nie ujawnia się; heterozygota fenotypowo jest taka jak homozygota dominująca.
Dominacja niezupełna. W obecności allelu a allel A nie jest w stanie w pełni wykształcić swojej wartości cechy; heterozygota Aa wykazuje pośrednią barwę cechy (np. rózowa barwa kwiatów u lwiej paszczy)
Kodominacja (współdominowanie). Allele Ia i Ib są „równowartościowe” i w heterozygocie każdy z nich ujawnia się (prowadzi do wykształcenia swojej wartości) niejako obok drugiego; heterozygota IA IB wykazuje mozaikowatość danej cechy.
II. allele wielokrotne
Jeden gen determinuje 1 cechę, ale w populacji występuje więcej niż 2 allele tego genu; ich wzajemne reakcje mogą być takie jak w kodominacji, jednak będzie wiecej możliwych kombinacji
DZIEDZICZENIE WIELOGENOWE.
Relecje między genami nieallelicznymi (niesprzężone)- za jedną ceche odpowiada kilka genów; aby cecha ujawniła się w parze alleli każdego z genów musi wyst przynajmniej 1 allel dominujący.
Dopełniające. Do pełnego wykształcenia cechy niezbędne są 2 geny niealleliczne lub więcej; warunkiem wykształcenia cechy jest ich wzajemne uzupełnianie się; gdy brak jest jednego z genu dominujęcego ujawnienie danej cechy nie następuje np. u groszku pachnącego- AAbb x aaBB
Kumulatywne. W przypadku niektórych cech stopień ich wykształcenia zależy od sumowania się efektów dzxiaąłnia róznych genów; w wypadku cech ilościowych (wzrost masa ciała); wystepuje efekt dodawania skutków ekspresji licznych genów nieallelicznych, których efekt się sumuje
Geny epistatyczne i hipostatyczne. Obecność jednego genu maskuje obecność innego nieallelicznego, który ujawnia się tylko jeśli pierwszy występuje w ukl homozygotycznym, recesywnym; gen domin- epistatyczny, gen reces- hipostatyczny.
ZJAWISKO PLEJOTROPIZMY- jeden den wpływa na więcej niż jedną cechę fenotypową; plejotropizm polega na warunkowaniu przez jeden określony gen kilku pozornie nie związanych ze sobą cech fenotypowych
GENY LETALNE- każdy organizm jest heterozygotą pod względem danej ilości genów, pośród których znajdują się geny które powowdują śmierć org.; najczęściej s ato homozygoty recesywne; wiemy że gen jest letalny gdy otrzymujemy stos. fenotypów heterozygot 2:1