Ukraina, Bałorus, Słowacja - cechy.

Białoruś

Informacje ogólne:
– Białoruś, Republika Białorusi, Biełaruś, Republika Biełaruś, państwo we wschodniej Europie, bez dostępu do morza. Na północy graniczy z Litwą (502 km) i Łotwą (141 km), na wschodzie z Rosją (959 km), na południu z Ukrainą (981 km) oraz na zachodzie z Polską (605 km). Powierzchnia 207,6 tys. km2. 10,366,7 tys. mieszkańców (2000). Średnia gęstość zaludnienia: 49 osób/km2. Najgęściej zaludniona jest środkowa część kraju (60 osób/km2, najsłabiej Polesie (25 osób/km2). Stolica: Mińsk (1,68 mln, 1997). Główne miasta (1991): Homel (501 tys.), Witebsk (356 tys.), Mohylew (368 tys.), Grodno (303 tys.), Brześć (295 tys.).

• Ludność miejska stanowi 45%. Podział administracyjny: 6 obwodów. Język urzędowy: białoruski, w użyciu rosyjski. Skład etniczny: Białorusini (77,9%), Rosjanie (13,2%), Polacy (4,1%), Ukraińcy (2,9%), Żydzi (1,9%). Wyznania: prawosławni 60%, katolicy 8%, niewierzący 30%. Jednostka monetarna: 1 rubel białoruski = 100 kopiejek. Analfabetyzm sięga 2%. Przyrost naturalny: -4,69‰ (2000), jeden z najniższych na świecie. Średnia długość życia: mężczyźni 61 lat, kobiety 74,4 lata.

Białoruski język
• Białoruski język, należy do wschodniej grupy języków słowiańskich. Mówi nim ok. 8 mln ludzi na Białorusi, nadto część mieszkańców województwa podlaskiego. Wyodrębnił się z języka struskiego w XIV w. Cechy języka białoruskiego są wspólne z językiem rosyjskim lub ukraińskim. Najbardziej charakterystyczne są: dziakanie i ciakanie, powstałe w XIV w., oraz wcześniejsze akanie, czyli wymowa nieakcentowanych o, e jak a, ja.


• Posiada dwa zespoły dialektów: południowo-zachodni i północno-wschodni, klasyfikowane przede wszystkim na podstawie różnic w akaniu. Współczesny białoruski, język literacki, rozwinięty w XIX w., jest oparty na gwarach przejściowych. W XIV-XVI w. urzędowe dokumenty Wielkiego Księstwa Litewskiego, pisane są w zasadzie językiem starobiałoruskim.
Warunki naturalne
• Powierzchnia nizinna z rzeźbą polodowcową. Znaczna część Białorusi położona jest w zachodniej części Niziny Wschodnioeuropejskiej, 70% powierzchni poniżej 200 m n.p.m. Na północy wyżyny morenowe (Wyżyna Białoruska) przechodząca w Pojezierze Wileńskiej. Na południu, ok. 20% powierzchni kraju zajmują rozległe tereny bagienne i torfowiska (Polesie). Najwyższy szczyt kraju: Dierżyński 346 m n.p.m. na Wzniesieniach Mińskich.
Klimat

• Klimat umiarkowanie ciepły. średnia temperatura w styczniu od -8 do -4C, natomiast w lipcu 17-19C. Średnie roczne sumy opadów od 550 do 700 mm, przewaga opadów latem. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju wynoszą: w styczniu -6C i 40 mm, w lipcu 17C i 90 mm .

Rzeki i jeziora
• Klimat umiarkowanie ciepły. średnia temperatura w styczniu od -8 do -4C, natomiast w lipcu 17-19C. Średnie roczne sumy opadów od 550 do 700 mm, przewaga opadów latem. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju wynoszą: w styczniu -6C i 40 mm, w lipcu 17C i 90 mm.

Fauna i flora
• Ponad 30% powierzchni kraju zajmują bagna i torfowiska. Naturalną szatę roślinną kraju stanowią lasy mieszane, na północy brzozowe, sosnowe i jodłowe, na południu dębowe, jesionowe, klonowe, grabowe, olszynowe, osikowe i bukowe, pokrywające 30% oraz roślinność bagienna i torfowiskowa. Największe zbiorowiska leśne tworzą puszcze: Grodzieńską, Nalibocką i Białowieską, rozciągające się wzdłuż granicy z Polską. Świat zwierzęcy reprezentują: łosie, dziki, bobry, żubry, jenoty. Duże zanieczyszczenie środowiska po awarii elektrowni w Czernobylu na Ukrainie.

Ustrój
• Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem o 5-letniej kadencji - Radą Najwyższą z 306 miejscami. Głową państwa, na mocy referendum z 24 listopada, 1996 jest prezydent. Ambasada Republiki Białorusi, Warszawa, ul. Ateńska 67.

Gospodarka
• Gospodarka oparta na rolnictwie i przemyśle i pozostaje w dużej zależności ekonomicznej od Rosji. Dochód narodowy: 5,300 USD na 1 mieszkańca (1999). Inflacja: 296% (1999). Zadłużenie: 1,1 mld USD (1998). Struktura zatrudnienia: przemysł (41,9%), usługi (39,2%), rolnictwo (18,9%). Handel zagraniczny: eksportuje się gł. maszyny (46%), artykuły konsumpcyjne (17,8%), natomiast importuje się maszyny (31,1%), artykuły konsumpcyjne (13,7%). Głównymi partnerami handlowymi są: kraje byłego ZSSR. Obroty handlowe z zagranicą – eksport: 6 mld USD, import: 6,4 USD (1999).




Rolnictwo
• Struktura użytkowania ziemi: użytki rolne stanowią 60,4% powierzchni kraju, użytki zielone, gł. urodzajne pastwiska - 14%, grunty orne 31%. Uprawia się: zboża (żyto, owies, jęczmień, pszenica, gryka), konopie, tytoń, chmiel, len, ziemniaki, buraki cukrowe, rośliny pastewne, owoce (jabłonie), warzywa. leśnictwo.

• W skutek wybuchu elektrowni jądrowej w Czernobylu na Ukrainie w 1986 znaczne obszary rolne w południowo-wschodniej części kraju zostały silnie skażone i nie są wykorzystane rolniczo. Rozwinięta hodowla bydła, trzody chlewnej, drobiu oraz zwierząt futerkowych i pszczelarstwo. Rozwinięte leśnictwo.

Przemysł
• Rozwinięty przemysł: elektromaszynowy (produkcja obrabiarek), środków transportu (produkcja samochodów ciężarowych, ciągników, rowerów), chemiczny (produkcja nawozów potasowych, włókien syntetycznych), petrochemiczny (rafinerie ropy naftowej), elektroniczny (telewizory, radioodbiorniki), włókienniczy (lniarski, wełniany), spożywczy (mięsny, mleczarski), drzewny (produkcja mebli), papierniczy, materiałów budowlanych, szklarski (słynna w świecie produkcja kryształów i porcelany), skórzany.

• Liczne zakłady rzemieślnicze (grncarskie, wikliniarskie).
• Eksploatacja węgla kamiennego, ropy naftowej, fosforytów, soli kamiennej i potasowej, rud metali, torfu, łupków bitumicznych oraz surowców budowlanych (wapieni, margli, gliny, piasków). Energia elektryczna (31,4 Twh w 1995, co daje 3045 kWh na 1 mieszkańca) produkowana jest głównie w elektrowniach cieplnych: Berezowskiej (640 MW), Łukomskiej, Smolewickiej. Liczne elektrownie opalane torfem

• Komunikacja dobrze rozwinięta, największą rolę odgrywa transport kolejowy (5,5 tys. km linii kolejowej), gł. linia kolejowa Baranowicze-Mińsk-Orsza, fragnent magistralii Berlin-Warszawa-Moskwa, oraz samochodowy (52 tys. dróg w tym 36,5 tys. asfaltowych). Liczne żeglowne rzeki oraz kanał rzeczny Dniepr-Bug. Międzynarodowy port lotniczy w Mińsku. Rozwinięty transport rurociągowy (2906 km) przesyłający ropę naftową i gaz ziemny m.in. do Polski, Niemiec, Czech i Słowacji.



Litwa
Informacje ogólne:
• Litwa, Lietuva, Republika Litewska, Lietuvos Respublika, państwo położone w Europie Wschodniej, na południowo-wschodnim wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Graniczy na północy z Łotwą, na wschodzie z Białorusią. Na południowym zachodzie z Polską oraz z Rosją przez obwód kaliningradzki. Powierzchnia 65,2 tys. km2.
• Stolica Wilno (590 tys. mieszkańców, 1994).
• Kościół św. Anny w Wilnie
• Większe miasta (1993): Kowno (417 tys.), Kłajpeda (210 tys., 1997), Szawle (150 tys.), Poniewież (131,6 tys.).
• Język urzędowy litewski.
• Jednostka monetarna 1 lit = 100 centów.

Ludność
• 3,6 mln mieszkańców (2000). Średnia gęstość zaludnienia: 55,2 osoby/km2. Przyrost naturalny: -3,1‰ (2000). Analfabetyzm: 2% ludności.
• Skład etniczny: Litwini (80,6%), Rosjanie (8,7%), Polacy (7,0%), Białorusini (1,6%), Ukraińcy (1,2%).
• Religia: katolicy (60-80%), luteranie, kalwini. Średnia długość życia: mężczyźni 66,9 lat, kobiety 76,3 lat.

Warunki naturalne
• Wybrzeże morskie jest przeważnie niskie i wyrównane, wnętrze kraju zaś nizinne z licznymi formami polodowcowymi. Na południowym wschodzie rozciąga się Pojezierze Litewskie, a na północnym zachodzie Pojezierze Żmudzkie, między nimi leży rozległa i bagnista Nizina Środkowo litewska, którą przecinają liczne rzeki. Największa rzeka - Niemen.
• Klimat umiarkowanie morski, o wzrastających ku wschodowi cechach kontynentalnych. Naturalną roślinność tworzą lasy mieszane, zajmujące ok. 25% powierzchni kraju oraz łąki i bagna.

Klimat
Klimat umiarkowanie morski, o wzrastających ku wschodowi cechach kontynentalnych. Naturalną roślinność tworzą lasy mieszane, zajmujące ok. 25% powierzchni kraju oraz łąki i bagna.

Ustrój polityczny
• Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem - Sejmem liczącym 141 miejsc



Gospodarka
• Litwa po uzyskaniu niepodległości przeżywa trudności gospodarcze wynikające ze zmiany systemu zarządzania. Rolnictwo wyspecjalizowało się w produkcji mleka i mięsa. Na osuszonych bagnach uprawia się zboża i warzywa.
• Lasy dostarczają surowca dla przemysłu drzewnego i papierniczego. Głównym bogactwem są: torf i surowce budowlane, drewno, niewielkie ilości ropy naftowej. Rozwinięty przemysł elektrotechniczny i elektryczny bazujący na importowanych surowcach.


• Dochód narodowy 4800 USD na 1 mieszkańca (1999). Struktura zatrudnienia: usługi - 40,9%, przemysł - 39,5%, rolnictwo - 17,8%. Inflacja: 0,3% (1999).
• Handel zagraniczny: eksportuje się głównie maszyny (42%), gaz, ropę (18%), artykuły żywnościowe (16%), natomiast importuje się maszyny (31%), artykuły przemysłu lekkiego (30%), artykuły żywnościowe (18%). Największymi partnerami handlowymi są: Rosja, Włochy, Niemcy, Ukraina. Obroty z zagranicą w 1999 wyniosły – eksport: 3,3 mld USD, import 5,4 mld USD.

Historia
• Ziemie litewskie w I tysiącleciu p.n.e. zasiedliły indoeuropejskie plemiona Bałtów. W IX-XII w. terytorium Litwy dzieliło się na Żmudź i Auksztotę. W XIII w. liczne państewka plemienne zjednoczył Mendog, prowadzący walki z sąsiadami, tj. zakonem krzyżackim, Polską i Rusią. Po śmierci Mendoga państwo litewskie rozpadło się.
• Za właściwego twórcę Litwy uważa się księcia Giedymina, który opanował rozległe ziemie ruskie, założył dwa ośrodki stołeczne - Wilno i Troki. Dalsze umacnianie i wzrost terytorialny państwa następował za panowania Giedyminowiczów: Kiejstuta i Olgierda, syna Olgierda - Jagiełły oraz Witolda.

• Mając na uwadze zagrożenie ze strony Krzyżaków, Jagiełło zawarł z Polską unię w Krewie (1385). Na mocy zawartego traktatu rozpoczęła się chrystianizacja Litwy, Jagiełło zaś został królem Polski, poślubiając królową Jadwigę. Kolejne unie polsko-litewskie: wileńsko-radomska (1401), horodelska (1413) oraz - najważniejsza - lubelska (1569) sprawiły, że między Litwą i Polską następował proces ujednolicania ustrojowego. Procesom integracyjnym obu krajów towarzyszyła polonizacja możnowładztwa i szlachty litewskiej.
• Największy zasięg terytorialny osiągnęło Wielki Księstwo Litewskie na początku XV w. (ponad 900 tys. km2). W wiekach późniejszych obszar państwa litewskiego ulegał zmniejszeniu na skutek wojen z Moskwą ( Moskiewskie Księstwo). Dalsze ubytki terytorialne nastąpiły w wyniku unii lubelskiej, na mocy której do Rzeczpospolitej włączono Wołyń, Ukrainę Kijowską, Podole Bracławskie i Podlasie.


• W 1697 na Litwie wprowadzono język polski jako urzędowy w miejsce dotychczas obowiązującego języka ruskiego. Konstytucja 3 Maja (1791) zniosła całkowicie odrębność obu państw. Wkrótce jednak trzeci rozbiór Polski doprowadził do podziału ziem litewskich: tereny położone po lewej stronie Niemna zajęły Prusy, stronę prawobrzeżną Rosja.
• Dopiero I wojna światowa przyniosła odrodzenie państwowości Litwy. Za zgodą Niemiec w lutym 1918 Taryba (parlament) pod przewodnictwem A. Smetony proklamowała niepodległość kraju. Litwini uporali się dość łatwo z powstałymi z inicjatywy bolszewików radami robotniczymi i próbami przejęcia władzy przez komunistów.


• W wyniku wojny polsko-bolszewickiej Armia Czerwona zajęła Wilno i przekazała je Litwinom. Z inspiracji J. Piłsudskiego, dążącego do stworzenia federacji polsko-litewskiej, generał J. Żeligowski w październiku 1920 zajął Wilno wraz z okolicami. Wszelkie zbliżenie Polaków z Litwinami okazało się jednak niemożliwe, wskutek czego strona polska doprowadziła do powstania tzw. Litwy Środkowej z Wilnem, którą w marcu 1922 włączono do Polski. Krok ten stał się przyczyną zamrożenia wzajemnych stosunków dyplomatycznych do 1938.



• W tym samym okresie Litwini toczyli podobny spór terytorialny z Niemcami o Kłajpedę. W 1926 A. Smetona objął władzę dyktatorską na Litwie. W marcu 1939 Niemcy zajęły Kłajpedę. Na mocy porozumienia między Niemcami hitlerowskimi a ZSRR, po klęsce wrześniowej Polski, Wilno wraz z okręgiem wróciło do Litwy. W 1940 Litwa utraciła niepodległość, stając się republiką Związku Radzieckiego.
• Rozpoczął się okres prześladowań rodzimej ludności litewskiej i zamieszkałych tutaj Polaków. Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej część Litwinów, tzw. szaulisi, współpracowali z Niemcami. Równocześnie powstał ruch oporu, tworzony zarówno przez Litwinów, jak i Polaków, np. w okręgu wileńskim działały silne oddziały Armii Krajowej.


• Dążenia niepodległościowe na Litwie występowały także po II wojnie światowej. W okresie głasnosti i pieriestrojki zawiązał się Litewski Ruch na Rzecz Przebudowy - Sajudis z V. Landsbergisem na czele. W marcu 1990 nowo wybrany parlament, złożony w większości z przedstawicieli Sajudisu, ogłosił niepodległość Republiki Litewskiej.
• W wyborach parlamentarnych w 1993 zwycięstwo wyborcze odnieśli przedstawiciele postkomunistycznej Litewskiej Demokratycznej Partii Pracy z A. Brazauskasem na czele, która dąży do nawiązania dobrych stosunków gospodarczych z Rosją i Ukrainą. Litwa podpisała z Polską układ o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy podczas wizyty L. Wałęsy w Wilnie (1994). W 1998 prezydentem Litwy został V. Adamkus. 11 III 1998 wileński parlament powierzył stanowisko premiera Gedyminasowi Vagnoriusowi. 12 V 1999 premierem został Rolandas Paksas, a 26 XI 1999 zastąpił go Andrius Kubilius.

Handel zagraniczny
• Handel zagraniczny: eksportuje się głównie maszyny (42%), gaz, ropę (18%), artykuły żywnościowe (16%), natomiast importuje się maszyny (31%), artykuły przemysłu lekkiego (30%), artykuły żywnościowe (18%). Największymi partnerami handlowymi są: Rosja, Włochy, Państwa


Ukraina
Informacje ogólne:
• Ukraina, Ukrajina, państwo w południowo-wschodniej Europie, nad Morzem Czarnym i Azowskim. Od zachodu graniczy z Mołdawią, Rumunią, Węgrami, Słowacją, Polską, na północy z Białorusią, od północnego wschodu i wschodu z Rosją. Powierzchnia 603,7 tys. km2. 49,1 mln mieszkańców (2000).
• Stolica Kijów (2,6 mln, 1996).
• Główne miasta (1996): Charków (1,5 mln), Donieck (1 mln), Dniepropietrowsk (1,1 mln), Odessa (1 mln), Zaporoże (894 tys., 1994).
• Język urzędowy ukraiński, w użyciu rosyjski.

Ludność
• Średnia gęstość zaludnienia: 81 osób/km2. Przyrost naturalny: -7,4‰ (2000). Analfabetyzm: 2%. Skład etniczny: Ukraińcy (73%), Rosjanie (22%), Białorusini (0,9%), Żydzi (0,9%).
• Wyznania: prawosławni, unici, katolicy. Jednostka monetarna: 1 hrywna (100 kopiejek). Średnia długość życia: mężczyźni 60 lat, kobiety 71 lat.

Warunki naturalne
• Znaczną część powierzchni zajmują niziny i wyżyny, m.in. Wyżyny: Wołyńska, Podolska, Doniecka, Polesie, Niziny: Naddnieprzańska, Czarnomorska, jedynie na południowym zachodzie rozciąga się pasmo Karpat Wschodnich, a na południu Gór Krymskich. Najwyższy szczyt Howerla, 2061 m n.p.m., w pasmie Czarnohory.
• Klimat umiarkowanie ciepły. Średnia temperatura powietrza i średnie opady dla stolicy kraju wynoszą: w styczniu -6C i 58 mm, w lipcu 20C i 91 mm.
• Główne rzeki: Dniepr, Dniestr. Liczne bagna i moczary. Roślinność stanowią stepy i lasostepy oraz lasy mieszane pokrywające 14% powierzchni.

Ustrój polityczny
• Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem - Radą Najwyższą z 450 miejscami (czteroletnia kadencja).

Gospodarka
• Gospodarka oparta na przemyśle i rolnictwie. Eksploatacja węgla kamiennego i brunatnego, gazu ziemnego, ropy naftowej, rud żelaza, manganu, soli potasowych. Rozwinięty przemysł hutniczy, maszynowy, elektromaszynowy (maszyny rolnicze i dla górnictwa), metalowy, chemiczny (nawozy, włókna sztuczne, tworzywa), spożywczy, drzewno-papierniczy. Użytki rolne stanowią 56% powierzchni.

• Uprawia się: pszenicę, kukurydzę, buraki cukrowe, rośliny pastewne, słoneczniki, ziemniaki, winorośl, warzywa. Rozwinięta hodowla bydła, owiec, trzody chlewnej.
• Dochód narodowy 2 200 USD na 1 mieszkańca (1999). Inflacja: 20% (1999). Zadłużenie zagraniczne: 12,6 mld USD (2000). Struktura zatrudnienia: usługi - 37%, przemysł - 36%, rolnictwo - 25%.

• Handel zagraniczny: eksportuje się głównie urządzenia elektryczne, metale żelazne i wyroby metalowe do Chin (18%) i Łotwy (10%), natomiast importuje się ropę naftową i gaz ziemny z Niemiec (12%), Włoch (10,2). Obroty w handlu z zagranicą – eksport: 11,6 mld USD, import: 11,8 mld USD (1999).


Wykonała:
Agata