Klasycy Wiedeńscy

Klasycy wiedeńscy, byli to czołowi kompozytorzy okresu klasycyzmu w muzyce (od ok. 1750 roku, do 1830). Działali oni na przełomie XVIII i XIX wieku w Wiedniu. Byli to: J. Haydn, W. A. Mozart oraz L. van Beethoven.
Joseph Haydn urodził się w 1732 roku, zmarł mając 77 lat, w 1809 roku. Był znanym kompozytorem austriackim. Jako 8-letni chłopiec za-angażował się do chóru katedralnego w Wiedniu, gdzie kształcił się w grze na fortepianie i skrzypcach. W roku 1768 otrzymał stanowisko kapelmistrza na dworze hrabiego K. J. F. Morzina w Lukavcu (Czechy).
W 1761 roku rozpoczął służbę na dworze Esterhzych w Eisenstadt, najpierw jako wicekapelmistrz i kompozytor, a od 1766, wraz z wybu-dowaniem nowej rezydencji Esterhz w Suttr nad Jeziorem Nezyder-skim, tzw. węgierskiego Wersalu, jako I kapelmistrz.
Podczas licznych pobytów w Wiedniu poznał się z G. Paisiellem,
D. Cimarosą, A. Salierim oraz W. A. Mozartem. Po śmierci księcia Mi-klósa Józefa i rozwiązaniu orkiestry Esterhzych przybył w 1791 roku do Londynu, gdzie prowadził abonamentowe koncerty symfoniczne, organizowane przez niemieckiego skrzypka i kompozytora J. Salomona. Podczas drugiego pobytu w Londynie (od roku 1794, do 1795) skomponował 12 symfonii, zwanych londyńskimi.
Dzieło życia ukoronował w latach 1796-1801 oratoriami Stworzenie świata i Pory roku. Dokonał w swej muzyce krystalizacji formy klasycznej symfonii jako kompozycji 4-częściowej, złożonej z allegra w formie sonatowej części wolnej (często w formie wariacji), menueta i finałowego ronda.
Był twórcą klasycznego kwartetu smyczkowego. W oratoriach połączył tradycje barokowe (technikę polifoniczną i koncertującą, ilustracyjność muzyki i monumentalne chóry) z klasycystyczną symetrią, symfonicznością i operową śpiewnością. Wykorzystywał ludowe melodie austriackie (lndlery), węgierskie, słowackie, a nawet chorwackie. Tworzył muzykę o żywym, ruchliwym, dynamicznym charakterze.

Wolfgang Amadeus Mozart przyszedł na świat w roku 1756, a odszedł w 1791. Był kompozytorem austriackim, który uznany został za genialnego przedstawiciela klasycyzmu wiedeńskiego. Muzykę (grę na fortepianie i skrzypcach) studiował u ojca Leopolda, wicekapelmistrza dworu arcybiskupa w Salzburgu. Pierwsze utwory skomponował w wieku
5 lat. Jako 6-letnie, "cudowne" dziecko rozpoczął z ojcem podróże po Europie, zwiedzając m. in. Monachium, Wiedeń, Paryż, Londyn, Hagę, Amsterdam, Genewę, Zurych i budząc wszędzie sensację swym muzycznym geniuszem.
W 1766 roku rodzina powróciła do Salzburga, a w roku 1769 Mozart został koncertmistrzem kapeli arcybiskupiej. W latach 1769-1791 odbył trzy podróże do Włoch, a w 1777 wielką podróż koncertową do Monachium, Mannheim i Paryża. W roku 1781 w wyniku konfliktu z arcybiskupem Colloredo porzucił ostatecznie służbę dworską i zamieszkał w Wiedniu.
Tam poznał J. Haydna, inspirując się zwłaszcza jego kwartetami smyczkowymi i symfoniami. W 1787 roku uzyskał tytuł kompozytora cesarskiego. W latach 80. skomponował trzy genialne opery: Uprowadzenie z seraju (1782), Wesele Figara (1786) oraz Don Giovanni (1787). Natomiast w latach 90. : Cosi fan tutte (1790), Łaskawość Tytu-sa (1791) i Czarodziejski flet (1791). W okresie wiedeńskim powstały też najwybitniejsze koncerty fortepianowe, symfonie D-dur Haffnerowska (1782), C-dur Linzka (1783), D-dur Praska, Es-dur KV 543 (1788), g-moll KV 550 (1788), C-dur Jowiszowa (1788), a ponadto Msza
c-moll oraz dokończone po śmierci Mozarta przez jego ucznia Sssmayra - Requiem d-moll.
Komponował opery poważne (seria), komiczne (buffa) oraz singspiele, któremu to gatunkowi nadał najwyższą rangę (Uprowadzenie z seraju). W Don Juanie, określanym przez siebie jako "dramat żartobliwy", do-konał genialnej syntezy wątków komicznych i tragicznych. W Czarodziejskim flecie do libretta E. Schikanedera wg baśni niemieckiego po-ety Ch. M. Wielanda, poprzez zderzenie świata realnego i fantastyczne-go zainspirował twórców niemieckiej opery romantycznej.
W twórczości instrumentalnej doprowadził do najwyższego mistrzostwa i doskonałości formę cyklu sonatowego i symfonicznego. Tworzył muzykę o idealnym ładzie, harmonii, doskonałej konstrukcji formalnej, a przy tym pogłębiającej się z biegiem lat, dramatycznej ekspresji.

Ludwig van Beethoven urodził się w 1770 r. , a zmarł 57 lat póżniej w roku 1827. Był znanym, niemieckim kompozytorem. Od 1779 r. uczył się gry na instrumentach klawiszowych, kompozycji i generałbasu u Ch. G. Neefego, w Bonn, a od 1784 był tam muzykiem dworskim. Pięć lat później zaczął studiować filozofię na uniwersytecie w Kolonii. W roku 1792 wyjechał do Wiednia, gdzie studiował u J. Haydna,
J. Schenka, J. G. Albrechtsbergera i A. Salieriego.
W 1795 r. miały miejsce pierwsze koncerty Beethovena w Wiedniu, wówczas również kompozytor zawarł kontrakt wydawniczy z Artarią. Rok później, kompozytor podróżował do Norymbergii, Pragi, Drezna, Berlina i Bratysławy (koncertował m. in. na pruskim dworze królew-skim), dawał w Wiedniu liczne koncerty, utrzymywał także przyjazne kontakty z arystokracją, m. in. z księciem F. J. Lobkowitzem, książętami Lichnowskimi, arcyksięciem Rudolfem oraz hrabiną G. Guicciardi. Wśród arystokracji znalazł także protektorów – w roku 1809 arcyksiążę Rudolf, książę F. J. Lobkowitz i hrabia F. Kinsky przyznali mu roczną rentę w wysokości 4 tysięcy guldenów.
W roku 1812 Beethoven poznał J. W. Goethego, a dwa lata później, nowa wersja opery Fidelio wystawiona w Krtnertortheater, w Wiedniu, przyniosła kompozytorowi wielki sukces. W tym także roku odbył się koncert w sali redutowej, którego słuchali uczestnicy kongresu wiedeńskiego, cesarzowe Austrii i Rosji oraz król pruski. Ostatni publiczny koncert Beethovena miał miejsce w roku 1815.
Od ok. 1798 r. kompozytor cierpiał na postępującą głuchotę, co dopro-wadziło do całkowitej utraty słuchu w roku 1818. Wyrazem cierpienia artysty stał się słynny testament heiligensztadzki (z 1802 r.), w którym Beethoven pisał jednak o przezwyciężeniu choroby dzięki sztuce. Od roku 1815 kontaktował się z otoczeniem za pomocą zeszytów konwer-sacyjnych, wówczas również podjął się opieki nad swym bratankiem, Karlem.
W roku 1824, w Hoftheater zostały wykonane 3 części Missa solemnis i IX Symfonia, przyjęte z wielkim uznaniem. Jego twórczość, aczkolwiek klasyfikowana w obrębie klasycyzmu muzycznego, daleko wykracza poza granice tego nurtu, zapowiadając nadejście epoki romantyzmu.
Beethoven wprowadzał w swych utworach zmiany w klasycznych układach formalnych (zastosował w symfonii jako 3. część scherzo zamiast menueta), stosował nieregularności w budowie utworów, duże kontrasty dynamiczne, rozwinął czynnik harmoniczny, w symfoniach poszerzył skład orkiestry.
Geniusz Beethovena najpełniej wyraził się w jego 9 symfoniach, uwerturach orkiestrowych, sonatach fortepianowych, kwartetach smyczkowych i monumentalnych dziełach wokalno-instrumentalnych (np. Missa solemnis). Wśród utworów symfonicznych Eroica i V Sym-fonia charakteryzują się mistrzowską pracą tematyczną, VI Symfonia Pastoralna jest natomiast dziełem programowym, zawierającym fragmenty ilustracyjne.
IX Symfonia jest wielkim dziełem wokalno-instrumentalnym. W jej finale, rozpisanym na głosy solowe, chór i orkiestrę, kompozytor wykorzystał tekst Ody do radości F. Schillera. Znaczące są także dokonania Beethovena w dziedzinie muzyki fortepianowej. Pierwszoplanowe miej-sce zajmują w niej sonaty, spośród których wyróżniają się dramatyzmem Patetyczna i Appassionata. W Sonacie Waldsteinowskiej i Appassionacie kompozytor zwiększa rozmiary poszczególnych części i do-prowadza do symfonizacji faktury fortepianowej.
Wśród późnych dzieł Beethovena (utworzonych po 1815) ważne miejsce zajmują kwartety smyczkowe, które są do dziś zaliczane do najświetniejszych utworów tego gatunku. Kwartet Wielka fuga B-dur opus 133 w pełni uwidacznia tendencję do polifonizacji występującą także w późnych sonatach fortepianowych (np. w Sonacie A-dur opus 101).
Postać Beethovena i jego dzieła doczekały się niezliczonych interpretacji, tradycyjnie zmierzających w kierunku ukazania romantycznej osobowości kompozytora, wyrażającego w swej muzyce idee wolności i miłości. Z drugiej zaś strony, wskazuje się również na związek estetyki Beethovena z XVIII-wiecznym uniwersalizmem i preromantycznym sentymentalizmem. Jego twórczość wywarła istotny wpływ na muzykę XIX i XX wieku.
Ważniejszymi kompozycjami Beethovena były - orkiestrowe: 9 symfonii - I C-dur opus 21 (1800), II D-dur opus 36 (1802), III Es-dur Sin-fonia eroica opus 55 (1803), IV B-dur opus 60 (1806), V c-moll opus 67 (1808), VI F-dur Sinfonia pastorale opus 68 (1808), VII A-dur opus 92 (1812), VIII F-dur opus 93 (1812), IX d-moll na głosy solowe, chór i orkiestrę opus 125 (1824); uwertury - do tragedii H. J. Collina Corio-lan c-moll opus 62 (1807), Leonore I opus 138 (1805), Leonore II opus 72 (1805), Leonore III opus 72 (1806), Fidelio opus 72 (1814); menu-ety i tańce na orkiestrę symfoniczną i na orkiestrę dętą.
Koncerty fortepianowe - I C-dur opus 15 (1798), II B-dur opus 19 (1795), III c-moll opus 37 (1802), IV G-dur opus 58 (1806), V Es-dur opus 73 (1809); Koncert skrzypcowy D-dur opus 61 (1806), Koncert potrójny C-dur na fortepian, skrzypce i wiolonczelę opus 56 (1804), Fantazja c-moll na fortepian, chór i orkiestrę opus 80 (1809).
Kameralne - Sekstet Es-dur na instrumenty dęte opus 71 (1796), Kwintet smyczkowy Es-dur opus 4 (1796), Kwintet Es-dur na fortepian i instrumenty dęte opus 16 (1797), 3 kwartety smyczkowe opus 59 (1806), Wielka fuga B-dur opus 133 (1825). 3 tria fortepianowe opus 1 (1794), Trio B-dur na fortepian, klarnet i wiolonczelę opus 11 (1798), 2 tria fortepianowe opus 70 (1808), Trio fortepianowe B-dur opus 97 (1811), 4 tria smyczkowe, duety, wariacje, tańce.
10 sonat na skrzypce i fortepian, m. in. : F-dur opus 24, tzw. Wiosenna (1801), A-dur opus 47, tzw. Kreutzerowska (1803), 5 sonat na wiolonczelę i fortepian; 32 sonaty fortepianowe, m. in. Sonate pathtique c-moll opus 13 (1799), cis-moll opus 27 nr 2, tzw. Księżycowa (1801), C-dur opus 53, tzw. Waldsteinowska (1804), f-moll opus 57, tzw. Appas-sionata (1805), Grosse Sonate fr das Hammerklavier B-dur opus 106 (1818), E-dur opus 109 (1820), As-dur opus 110 (1821), c-moll opus 111 (1822).
22 cykle wariacji fortepianowych, m. in. : 32 wariacje c-moll opus 76 (1809), 33 wariacje C-dur na temat walca A. Diabellego opus 120 (1823), 7 bagatel na fortepian opus 33 (1802), 6 cossaises Es-dur na fortepian (1806), Klavierstck a-moll «Fr Elise» (Dla Elizy) na forte-pian (1810), ronda, menuety, preludia, walce i inne utwory fortepia-nowe. Wokalne - pieśni na głos i fortepian, m. in. An die Hoffnung opus 32 (1805), cykl 6 pieśni An die ferne Geliebte opus 98 (1816), opracowania pieśni ludowych na głosy i trio fortepianowe, arie na głos i orkiestrę, kantaty.
Oratorium Chrystus na Górze Oliwnej na głosy solowe, chór i orkiestrę opus 85 (1803), Msza C-dur na głosy solowe, chór i orkiestrę opus 86 (1807), Missa solemnis D-dur na głosy solowe, chór, orkiestrę i organy opus 123 (1823); utwory sceniczne - opera Fidelio (z uwerturami Leonora i Fidelio) opus 72 (1805-1814), muzyka do tragedii Egmont J. W. Goethego opus 84 (1810), muzyka do sztuki Die Ruinen von Athen A. von Kotzebuego opus 113 (1811), muzyka do sztuki Knig Stephan oder Ungarns erster Wohltter A. von Kotzebuego opus 117 (1811).