Obraz stosunków międzyludzkich w poznanych bajkach Ignacego Krasickiego.

Ignacy Kraścicki był jednym z pierwszych organizatorów życia kulturalnego w Polsce. Współpracował z ośrodkiem królewskim nad tworzeniem sceny narodowej, należał do najaktywniejszych publicystów „Monitora”. Uprawiał wiele gatunków literackich, m.in. publicystykę, pisał wiersze liryczne, bajki, poematy heroikomiczne, satyry, listy poetyckie, komedie. Większość jego utworów miała na celu nauczać poprzez zabawę. Jego twórczość stała się odbiciem prawdziwego życia, a wyśmiewając różne wady społeczeństwa, służyła postępowi.

Spośród wielu gatunków literackich, jakie uprawiał Krasicki, bajki okazały się najbardziej uniwersalne. Są to utwory mające na celu wskazanie ponadczasowych prawd moralnych. W utworach tych ukazuje wiele aspektów rzeczywistości ówczesnej mu Polski. Bajki Krasickiego, piętnujące wady osiemnastowiecznego społeczeństwa polskiego, odegrały ważną rolę wychowawczą i dydaktyczną. Jak wyjaśnia Krasicki we „Wstępie do bajek”, utwory te nie mają na celu nikogo obrazić, lecz nauczać. Odsłania krytyczne nastawienie poety do świata, w którym wprawdzie są ludzie dobrzy, wstrzemięźliwi, uczciwi i życzliwi, ale jest ich tak niewielu, że częściej bywają bohaterami bajek niż postaciami kształtującymi naszą rzeczywistość. Pojawiające się w bajkach zwierzęta uosabiają ludzi z konkretnymi wadami, na przykład przedstawiony w bajce „Szczur i kot’ człowiek pod postacią szczura, który jest uosobieniem pychy, próżności i zarozumiałości. Zapomina o swym odwiecznym wrogu-kocie, który jest bezwzględny i sprytny w swym działaniu. Spotyka go za to kara, gdyż zostaje uduszony przez kota. Ta bajka może być interpretowana jako przestroga dla szlachty i magnaterii, ślepo przywiązanych do zwyczajów, zachowań, tradycji i nie zważających na zagrożenia z tego płynące. Przestrzega także przed pychą, która powoduje, że człowiek zaczyna wierzyć w swą nieomylność i niezniszczalną siłę, przez co traci poczucie rzeczywistości i nie dostrzega grożących niebezpieczeństw. Podobnym utworem jest bajka „Kruk i lis”, w której tytułowi bohaterowie stanowią alegoryczne przedstawienie próżności ludzkiej połączonej z zarozumiałością i brakiem samokrytycyzmu oraz fałszu, przebiegłości i przewrotności ludzkiej. Wystarczyło kilka pochlebstw i fałszywych zachwytów nad wdziękiem kruka, by ten, uwierzywszy w swój talent, otworzył dziób i wypuścił ser, na co czekał lis. „Bywa często zwiedzionym, kto lubi być chwalonym”. Również dydaktyczny charakter ma utwór zatytułowany „Jagnię i wilcy” mówiący o tym, że na świecie panuje prawo silniejszego. Silniejsze wilki pożerają bez przyczyny jagnię, które uosabia tu niewinność i kruchość. Wilki symbolizują ludzi silnych i okrutnych. Autor mówi, że jeżeli człowiek pragnie czegoś to zawsze znajdzie argument aby to zdobyć. „Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie”. Nieistotna jest prawda, ani racja, która i tak zawsze będzie stała po stronie mocniejszego. Bajka pt. „Ptaszki w klatce” ukazuje dwa czyżyki. Jeden z nich był kiedyś na wolności i pragnie na nią powrócić, drugi urodził się w klatce i nie czuje tego co kompan. Człowiek urodzony w niewoli nie rozumie, co to jest wolność, ponieważ nigdy jej nie zakosztował. Bajka nawiązuje do rozbiorów Polski. Krasicki ukazuje tęsknotę za wolnością, która tak bardzo cenił. W bajce pt. „Dewotka” autor mówi o powierzchowności wiary. Piętnuję i wyśmiewa religijną obłudę oraz fałsz moralny. Uważa, że wiara powinna polegać na życiu według określonych zasad. W bajce „Malarze” artysta, który ukazuje prawdę, zarabia mało i nie jest ceniony. Drugi, który „upiększa” ludzkie twarze, czyli posługuje się fałszem, jest cenionym artystą, któremu dobrze się powodzi. Ignacy Krasicki pokazuje degradację wartości takich jak prawda i rzetelność. Ludzie są tak bardzo spragnieni wszelkiego rodzaju pochwał i pochlebstw, że wręcz nie mogą się obyć bez fałszywych pochlebców i lizusów. Ci natomiast, którzy z tych pochlebstw żyją, nawet jeśli w swym działaniu mijają się z prawdą, to znajdują w świecie poklask, żyją w bogactwie i ich sytuacja jest o wiele lepsza niż ludzi uczciwych i prawdomównych. Prawda dla wielu ludzi jest nieprzyjemna i wolą oni żyć w kłamstwie i przyjmować miłe pochlebstwa . W bajce „Filozof” jest mowa o człowieku, który głosi swoje tezy ateistyczne i ideały, lecz w chwili słabości, choroby porzuca je i zwraca się do Boga. Ludzie są chwiejni w swych poglądach i przekonaniach, zmieniających się na skutek zmiany sytuacji życiowej, ale również przestrogą przed pychą rozumu, który przestaje odróżniać prawdziwą mądrość życiową od fałszywych teorii filozoficznych, które prowadzą człowieka do upadku. Potwierdza się tu znane przysłowie ludowe: „Jak trwoga to do Boga”.

Wnioski, jakie nasuwają się po zapoznaniu ze światem i ludźmi z bajek Ignacego Krasickiego nie są zbyt optymistyczne. O ponurych sprawach tego świata autor mówi ze spokojem sceptycznego obserwatora, często z wykwintnym dowcipem, który łagodzi pesymistyczną prawdę o świecie. W istocie „Bajki i przypowieści: mają charakter ogólno ludzki, poruszają problematykę aktualna w każdej epoce, chociaż wyrażają najpełniej ideowe niepokoje ludzi oświecenia. Krasicki ukazał w swych bajkach człowieka jako istotę błądzącą i ulegającą na każdym kroku złu, zaś świat, w którym przyszło mu żyć jest przychylny dla osób, które w swym postępowaniu nie liczą się z zasadami moralnymi i prawem. Ignacy Krasicki w swych utworach porusza problemy ponadczasowe. Widzi wady Polaków i chce je zmienić wytykając je w swoich utworach. Są one jednak tak mocno zakorzenione w narodzie polskim, że widać je do dziś.

Dodaj swoją odpowiedź
Język polski

Kogo i co krytykuje literatura Oświecenia?

„Czytaj i pozwól, niech czytają twoi,
Niech się każdy z nich niewinnie roześmieje.
Żaden nagany sobie nie przyswoi,
Nikt się nie zgorszy mam pewną nadzieję.
Prawdziwa cnota krytyk się nie boi,
Niechaj występek jęczy...