Groteska i deformacja w literaturze XX-lecia.

Nurt awangardowy w okresie XX-lecia oparty jest właśnie na deformacji rzeczywistości. Twórców wprawdzie już wcześniej bardzo pociągała możliwość przestawienia czegoś, odwrócenia, wyolbrzymienia, lecz właśnie wówczas osiągnęła swoje apogeum. Nic dziwnego: świat nigdy nie był doskonały, a poza tym - rozbijać istniejącą strukturę świata i układać ją na nowo, to przecież boskie dzieło; literatura umożliwiła człowiekowi zabawę w Wielkiego Kreatora świata przedstawionego. Ponadto formy naśladujące rzeczywistość stały się nużące, który przezywając realistyczne sytuacje, rzadko doznaje intelektualnego wstrząsu, który zmusiłby do myślenia. Literatura awangardowa jako eksperyment, lub, jak kto woli, dziwactwo, nie pozwala pozostać autorowi obojętnym. Do tego niezbędne okazały się takie narzędzia jak: deformacja, absurd, groteska, parodia, noveau-roman, oniryzm.

Deformacja - zabieg odkształcania, zdeformowania obrazu świata przedstawionego w powieści czy dramacie. Świat przedstawiony nie naśladuje rzeczywistości, lecz przetwarza jej elementy, kreuje świat nowy, w którym rządzą nowe prawa. Odkształcenie dotyczy nie tylko logiki wydarzeń, lecz również przestrzeni czy czasu. W efekcie widzimy, że powieść, która do tej pory /wg Stendhala/ była lustrem przechadzającym się po gościńcu, teraz stała się krzywym zwierciadłem ukazującym groteskowe figury.

Groteska - wyolbrzymienie karykaturalne pewnych cech. Zestawia skrajności, dziwaczności i ekstrawagancje szokujące publiczność.
Poeci odwzorowują świat poprzez użycie metafor. Przyboś potrafi odwrócić perspektywę/ "Z Tatr"/, zaś futuryści głoszą hasło "słów na wolności" i pragną przekreślenia tradycji. W dramacie obserwujemy całkowite zaprzeczenie do tej pory panującego naturalizmu - dzieła Witkacego. Poprzez ukazanie najdziwniejszych sytuacji, osób i ich przemian realizuje za scenie swoją teorię "czystej formy", wg której do sensu sztuki można dotrzeć jedynie, jeśli pozbawiona jest realizmu./Szewcy/ Gombrowicz jest prekursorem powieści noveu-roman, w której dominuje groteska i odkształcanie świata. Przykładem groteskowych scen jest pojedynek na miny czy obiad u Młodziaków. Inny rodzaj deformacji to proza Schulza / Sklepy cynamonowe/, w których kreuje świat rzeczywisty- z wyobraźni twórcy. Jest to świat oparty na gramatyce oniryzmu. Możliwe są zatem międzygwiezdne podróże, wędrówka wśród labiryntów krainy podświadomości.
Ferdydurke - świat, w którym rządzą 3 pojęcia: pupa, gęba i łydka. Świat przedstawiony jest groteskowo / 30-letni uczeń, lekcja polskiego, szczekający chłopi/

Mistrz i Małgorzata - postacie fantastyczne w Moskwie / Woland i jego świta/; światem rządzi szatan, czym zakłóca jego funkcjonowanie wg reguł prawdopodobieństwa; groteska

Proces - nieokreślony czas, groteskowo przerysowana biurokracja oraz instytucja sądu. Całe miasto zamieszane jest w proces, przy czym nie znany jest powód oskarżenia i śmierci Józefa K.
Szewcy - groteska i deformacja jako środek do osiągnięcia czystej formy