"Przedwiośnie" Żeromskiego.

"Przedwiośnie"
Ogólny przegląd powieści
Rodowód - charakterystyka rodziców Cezarego,
cz. l.Szklane domy - obraz rewolucji rosyjskiej oraz mit o szklanych domach w Polsce,
cz. 2. Nawłoć - obraz życia polskiego ziemiaństwa oraz chłopów i komorników
cz. 3. Wiatr od Wschodu - troska pisarza o dalsze losy kraju.
Seweryn Baryka - Polak, emigrant, wnuk powstańca z 1831 roku (za udział w powstaniu listopadowym dziadkowi Kalikstowi rząd carski skonfiskował majątek Sołowiówkę, a dwór spalił; pamiętnik dziadka Seweryn traktuje jako największy skarb rodzinny; kultem dziadka powstańca łagodzi wyrzuty sumienia jako ideowy bankrut), urzędnik koncernu naftowego w Baku, zdolny, obrotny, przedsiębiorczy, robi karierę w hierarchii urzędniczej w Rosji, z armii rosyjskiej, do której został powołany jako oficer rezerwowy, przedostaje się jako dezerter do legionów polskich, a następnie dostaje się do niewoli rosyjskiej, skąd ucieka, przedziera się przez granicę i fronty i z narażeniem życia przekrada się (w przebraniu człowieka nienormalnego) do Baku, by dotrzeć do żony i syna i zabrać ich do Polski, autor mitu o szklanych domach w Polsce.
matka Cezarego - cicha, uległa, dobra, łagodna, bezradna, zajmuje się wychowywaniemjedynaka, którego bardzo kocha, ale ma na niego niewielki wpływ, tęskni za rodzinnymi Siedlcami, . pozwala tyranizować się synowi, niesamodzielna, ale pełna niezwykłej siły wewnętrznej.
Cezary - urodzony w Rosji, dzieciństwo i wczesną młodość spędza w Baku; Polskę zna jedynie ze wspomnień i tęsknoty rodziców (szczególnie matki) za utraconym krajem ich młodości; mówi lepiej po rosyjsku niż po polsku, ewolucyjne wydarzenia w Baku wita z entuzjazmem, patrząc na świat młodymi oczyma i ulegając fascynacji hasłami rewolucyjnymi, bierze udział w mityngach i wiecach, które przeradzają się często w egzekucje przeciwników rewolucji; początkowo nie zastanawia się nad sensem, bezprawiem i okrucieństwem wydarzeń rewolucyjnych; nasiąka rewolucyjnym klimatem i wierzy, że przemiany te są koniecznością historyczną i moralną; przez pewien czas staje się nawet wrogiem własnej matki, radby ją zdzielić potężnie pięścią za jej "reakcyjne" poglądy (pod wpływem rewolucji budzą się w nim jakieś złe instynkty), ale później przychodzi otrzeźwienie; zaczyna się zastanawiać nad sensem wydarzeń rewolucyjnych, ich bezprawiem, okrucieństwem, niesprawiedliwością i morzem krzywd, które z sobą niosą, po śmierci matki, po okresie straszliwych doświadczeń przy sprzątaniu trupów z ulic miasta, pozbawiony oparcia w rodzinie i środowisku, popada w głębokie osamotnienie; przekonuje się, że wydarzenia rewolucyjne są strasznym i groźnym kataklizmem, u kresu wyczerpania znajduje go ojciec i namawia do powrotu do kraju, snując utopijną baśń o szklanych domach w Polsce.
Analiza mitu szklanych domów, jego funkcja w utworze mit o szklanych domach w Polsce to:
- symbol marzeń Żeromskiego o nowej Polsce, jakie dotychczas sam żywił i ukazywał we wcześniejszej twórczości, - symbol straconych złudzeń i ideałów społecznych pisarza,
- po przekroczeniu granicy naszego kraju Cezary widzi nędzne, tonące w błocie prowincjonalne miasteczko z odrapanymi i gnijącymi ruderami, przeżywa moment zaskoczenia i pierwszego rozczarowania; na próżno szuka dookoła szklanych domów, kierując w myśli pytanie do ducha ojca:
"Gdzież są twoje szklane domy?"
opisem pierwszego zetknięcia się Cezarego z realną ówczesną rzeczywistością, kiedy to zamiast szklanych domów spotyka nędzne chaty i biedę, Żeromski sam przekreśla w utworze wizję szklanych domów, podkreśla ich utopijność (na świecie były już eksperymenty zastosowania na szeroką skalę płyt ze szkła, lecz w ówczesnej sytuacji naszego państwa jest to nierealne, utopia); uświadamia sobie nierealność kreślonych we wcześniejszej twórczości koncepcji, rozprawia się z dawnymi marzeniami o wielkich wynalazkach technicznych, rozstaje się z utopią całkowicie, zamyka własną drogę ideową, dlatego szklane domy to nie tylko
symbol wcześniejszych marzeń Żeromskiego o nowej Polsce, ale i symbol straconych złudzeń i ideałów społecznych pisarza,
funkcja mitu szklanych domów w utworze:
- stanowi wybieg ojcowski Seweryna Baryki, który chce naklonić syna do powrotu do Polski,
- w funkcji symbolicznej wyraża nierealność marzeń o nowej Polsce, jakie dotychczas żywił Żeromski,
- pogłębia uczucie rozczarowania Cezarego po przyjeździe do kraju (choć właściwie chyba nie bardzo on wcześniej wierzył w utopijne opowiadanie ojca).
Życie ziemiaństwa w Nawłoci .
"Nawłoć" - druga i najdoskonalsza artystycznie część "Przedwiośnia" to obraz majątku Wielosławskich pod Częstochową w latach dwudziestych naszego wieku; dwór w Nawłoci to pełna uroku oaza sytości, gdzie przebywa Cezary po wojnie polsko-rosyjskiej na zaproszenie Hipolita i gdzie przeżywa w czasie kilkumiesięcznego pobytu w zasobnej ziemiańskiej rodzinie wspaniałe sielankowe dni, rzucając się w wir zabaw i uciech życia,
· przepych, dostatek, komfort, beztroska, rozrywki - spacery, odwiedziny u sąsiadów, plotki, przejażdżki, polowania, zabawy, bale, flirt, miłostki oraz sielankowy spokój i delektowanie się arcydziełami dworskiej kuchni, słowem dnie wypełnione jedynie posiłkami i rozrywkami - oto tryb życia ziemiaństwa, który możemy określić słowami "zawsze niedziela"
Nawłoć to reprodukcja Soplicowa z "Pana Tadeusza": "Cezary Baryka doznał przerwy w swych myślach, niczym Tadeusz Soplica po przyjeździe na wieś. Trochę się to tylko odbyło inaczej."
· Cezary szybko wrasta w atmosferę polskiego dworu, doświadcza wrażeń, jakby te strony znał od dawna:
"Każdy pagórek albo wąwozik, który mij ano, był od razu, od spojrzenia jakiści swój, bliski, nieodłączny"
- szaleją tu za nim równocześnie aż trzy panny, jedna drugą truje, a trzecia, którą sam Cezary kocha, nie może, ze względów finansowych, zerwać zaręczyn z mężczyzną, którego nie kocha; Cezary lekko traktuje uczucia swoich partnerek; z Laurą przeżywa romans, zakończony smutno bójką rywali i uderzeniem przez niego ukochanej szpicrutą "poprzez twarz i rozstawione ręce"
- podwójna moralność Laury Kościenieckiej; piękna wdowa - uroda i czar kobiecy, ale walory moralne wątpliwe; kochając Cezarego, wychodzi za mąż za Barwickiego dla pieniędzy; nad uczuciem, jakim darzy Barykę, zwycięża jej praktycyzm życiowy i nadmierna przezorność,
- Żeromski dostrzega ujemne, śmieszne strony polskiego ziemiaństwa, niezdolnego do wzięcia odpowiedzialności za kraj; ukazuje jego obraz ponętnie, uroczo i z humorem, ale z ironią, a nawet z drwiną, sugerując, że straszna nędza chłopska nie przeszkadza ziemiaństwu w beztroskim używaniu życia; ostrzega, że tak żyć nie można, gdy w kraju nędza, głód i choroby; nie można żyć w zbytku, gdy inni umierają z głodu.
Nędza ubogich chłopów folwarcznych oraz bezrolnych komorników w Nawłoci i Chłodku
- obraz rozpaczliwej nędzy, ciemnoty i prymitywizmu ubogich chłopów folwarcznych i nieludzkiego bytowania bezrolnych komorników oraz absolutnej ich bierności,
- ciężka praca chłopów wychodzących o świcie w pole, ich gnijące domostwa, blade dzieci i brudne, obdarte kobiety; interesują się tylko jedzeniem, odzieżą i opałem; myślą jak przeżyć zimę, przednówek i doczekać do nowych zbiorów, więcej nic ich nie obchodzi, są bierni,
komornicy, nie posiadający własnej ziemi i zamieszkujący w komórkach u nieco zamożniejszych chłopów, wynajmują się do różnych robót na wsi, często wyjeżdżają do pracy do Niemiec, a na zimę wracają; zmaganie się z zimnem i chorobami
spycha ich na najniższy szczebel bytowania; komornice myślą jedynie o tym, aby mieć co włożyć do garnka i móc go przystawić do cudzego ognia; komornicy mają zwyczaj pozostawiania ludzi starych, niedołężnych na mrozie (na wiązce słomy w stodole), aby prędzej "doszli" i "nie zadręczali żywych, spracowanych i głodnych swym kaszlem, chorobami, krwią albo nieskończonymi jękami"
- Cezary obserwuje życie chłopów i komorników, szczególnie w Chłodku, gdzie ma okazję widzieć z bliska ich nędzę, poniżenie i warunki, w jakich żyją; bierność ich wywołuje u niego protest:
"Coż za zwierzęce pędzicie życie, chłopy silne i zdrowe!" .
wieś w "Przedwiośniu" jest bierna, chłopi traktują swój los jako coś nieuniknionego (w rzeczywistości w latach dwudziestych naszego wieku wieś jestjuż uświadomiona i czynna politycznie; istnieje kilka stronnictw i partii chłopskich, na czele rządu stoi (kilkakrotnie) reprezentant chłopów - Wincenty Witos, laskę marszałkowską piastuje przedstawiciel ludowców - Maciej Rataj),
- obraz życia wsi w powieści jest niepełny, uproszczony, Żeromski ukazał te obrazy, które zapamiętał z czasów wczesnej młodości z okresu guwernerki; obecny stan zdrowia (1924r.) nie pozwolił mu na gruntowniejsze studia o wsi lat dwudziestych XX wieku; szczegóły zresztą nie wydawały mu się ważne i inne cele przyświecały mu przy pisaniu utworu.
Oskarżenie polskiego ziemiaństwa, obserwacje i refleksje Cezarego w Nawłoci i Chłodku
. Cezary rozmyśla o losie chłopów i oskarża ziemiaństwo, snując następujące refleksje:
"Jedni mają jadła tyle, że z niego urządzili kult, obrzęd, nałóg, obyczaj i jakąś świętość, a drudzy po to tylko żyją, żeby nie zdychać z głodu! Zbuntujcież się, chłopy potężne przeciwko swojemu sobaczemu losowi!"
· Cezary wypowiada słowa stanowiące ostrzeżenie dla ziemiaństwa:
9
"Cóż to za cierpliwy lud [...] przyjdzie chwila, że rozum w ten lud wejdzie. Rozum się pchać będzie drzwiami i oknami do tych chat i legowisk"
Żeromski chce ostrzec ziemiaństwo polskie przed ewentualnością rozruchów rewolucyjnych na wsi.
Obraz warszawskiego środowiska komunistycznego
- Antoni Lulek - zapalony komunista, przedstawiciel warszawskiego środowiska komunistycznego, student prawa. kolega Cezarego, przedstawiony w powieści w świetle ujemnym, antypatycznie, z awersją, zaniedbany zewnętrznie, kaszlący, plujący, cherlawy, budzący litość i odrazę, ma zawszejednakowy sposób mówienia, ujęty w nieodmienne epitety; w natrętny sposób posługuje się słowami "rewolucja" i "proletariat", fanatyk i doktryner; czuje nienawiść do nowopowstałej Polski dlatego, że jest krajem kapitalistycznym i w 1920 r. podjęła walkę z Rosją; pisze do pism zagranicznych szkalujące ją artykuły i cieszy się z każdego jej niepowodzenia, ślepo wierzy we wszystko, co głoszono w Rosji i opowiada się po stronie bolszewików; rozkoszuje się opisami okrucieństw wobec kontrrewolucjonistów, widzi konieczność obalenia kapitalizmu drogą rewolucji i wprowadzenia ustroju komunistycznego, uczestnicy zebrania komunistycznego, na którymjest obecny Cezary, są również negatywnie ukazani; niechęć budzi już sam ich wygląd oraz szablonowe przemówienia; przytaczają fragmenty relacji z procesu świętojurskiego we Lwowif w 1922 roku (przesłanej Żeromskiemu przez anonimowycł nadawców) oraz zeznania komunistów o praktykach śled czych policji stosowanych wobec więźniów politycznych ujawnione w 1924 roku w "Liście otwartym w sprawie bia łego terroru w Polsce" (później skonfiskowanym),
- pisarz mówi w powieści o metodach stosowanych wobec więźniów politycznych w polskich więzieniach, o biciu i brutalnych torturach policyjnych, przypominających średniowieczne (udoskonalone jedynie użyciem prądu elektrycznego) oraz o represjach stosowanych wobec ich rodzin; przytacza też nazwisko autentycznego żandarma Kajdana; Żeromski wyraża więc protest przeciwko niewłaściwemu postępowaniu żandarmerii polskiej, jej okrucieństwu wobec więźniów,
- Cezary, mając w pamięci rosyjskie wydarzenia rewolucyjne, nie zgadza się z poglądami komunistów; występujejako przeciwnik rewolucji i zadaje uczestnikom zebrania pytanie, jak klasa robotnicza przeżarta nędzą i chorobami może być czynnikiem odradzającym społeczeństwo,
- komunizm w świetle powieści to "wiatr od Wschodu", obca naleciałość, stąd tytuł trzeciej części utworu; Żeromski pragnie Polski demokratycznej i sprawiedliwej, ale osiągniętej z pominięciem rewolucji idącej ze Wschodu,
- stosunek Żeromskiego do komunistów jest niechętny; pisarz boi się komunizmu i chce ostrzec przed nim swoich rodaków.
Postać Gajowca i jego program naprawy Polski
- Szymon Gajowiec - dyskretny, opanowany, zamknięty w sobie, pełen uroku i wdzięku, wytworny starszy pan, ukazany w utworze z sympatią,
- dawny wielbiciel pani Jadwigi (matki Cezarego), ujmująco wierny swoim młodzieńczym uczuciom,
- olśniony faktem odzyskania przez Polskę niepodległości, lubi "bajdurzyć", wspominać minione lata, marzyć o Polsce takiej, jaka będzie kiedyś; patriota, oddany sprawie ojczyzny,
- reprezentuje sfery rządowe, piastując godność wiceministra skarbu,
- przygotowuje do druku własną książkę, w której przedstawia swój program naprawy Polski,
- program naprawy Gajowca to kontynuacja dawnej koncepcji pozytywistów, społeczników, twórców idei spółdzielczości, program oparty głównie na ideologii i pismach Edwarda Abramowskiego,
założenia programowe Gajowca:
- zabezpieczenie niepodległości kraju, stąd konieczność wzmocnienia armii,
- zapewnienie spokoju i porządku publicznego przy pomocy sprawnej policji państwowej,
- upowszechnienie oświaty, likwidacja analfabetyzmu,
- wzmocnienie rozwoju gospodarczego kraju poprzez stopniowe reformy, takie jak: rolna, walutowa (stabilizacja
pieniądza), . program Gajowca cechuje zbyt powolne tempo i mały za
kres zmian; w aktualnej sytuacji kraju okazuje się niewystarczający; Gajowiec uważa, że wszystko z czasem się ułoży.
Cezary Baryka wobec poglądów Gajowca
- Cezary po przyjeździe do Polski na własną rękę podejmuje próbę rozeznania się w powikłanej sytuacji i znalezienia odpowiedzi na pytanie, dokąd zmierzajego kraj; zastanawia się nad jego przyszłością i drażni go powolność i pewność siebie Gajowca oraz niewspółmierność jego programu z potrzebami ówczesnej rzeczywistości; uważa, że program jego jest niewystarczający w aktualnej sytuacji kraju; ironicznie odnosi się do tego programu, krytykuje go i nie wierzy w jego realność,
- Baryka uważa, że Polsce potrzeba natychmiastjakiejś wielkiej idei, jakiegoś czynu przeobrażającego i zbawiennego. twórczej pracy i wytężonej aktywności; oskarża w osobie Gajowca cały ówczesny rząd o małość, marazm i tchórzostwo:
"Boicie się wielkiego czynu, wielkiej reformy agrarnej [...] Polsce trzeba na gwałt wielkiej idei. Niech to będzie reforma rolna, stworzenie nowych przemysłów", podsumowując swoje doświadczenia z okresu wojny polsko-rosyjskiej, z pobytu w Nawłoci i Chłodku oraz w Warszawie, dokonuje Cezary ogólnej oceny sytuacji w kraju: jego ambitnym marzeniom nie odpowiada polska rzeczywistość i stawia pytania:
"Czemu nie dajecie ziemi ludziom bez ziemi? [...] Czemu tu tyle nędzy? Czemu każdy załamek muru utkany jest
żebrakami? Czemu tu dzieci zmiatają z ulic mokry pył węglowy, żeby się wśród tej okrutnej zimy troszeczkę ogrzać? [...] Lud zgłodniały po wsiach, lud spracowany po fabrykach, lud bezdomny po przedmieściach, jak zamierzacie ulepszyć życie Żydów stłoczonych w gettach? [...] Policjant uzbrojony w narzędzie tortur - to jedyna ostoja Polski", Gajowiec uważa, że Cezary jest naiwny w swym domaganiu się wszystkiego,
- w ostatniej rozmowie z Gajowcem Cezary wybucha okrzykiem: "Jesteście mali ludzie i tchórze!"
Barykajest reprezentantem buntu, zapału, nadziei, młodości,
- Cezary to inna postać niż bohaterowie wcześniejszych utworów Żeromskiego; bierze udział we wszystkich dyskusjach, przeżywając kolejno sceny konfrontacji, szuka takich przeżyć i błąka się w poszukiwaniach, chcąc poznać rzeczywistość.
Wymowa zakończenia powieści:
- przyłączenie się Cezarego do pochodu manifestantów kroczących na Belweder
- nie wydaje się w świetle poprzednich jego czynów i zdobytych doświadczeń decyzją gruntownie przemyślaną i konsekwencją zdecydowanego wyboru politycznego,
- jest wynikiem zawodu miłosnego, aktu rozpaczy, odwetu i zemsty nieszczęśliwego, odrzuconego kochanka po ostatniej, nieprzyjemnej rozmowie z Laurą, która zadecydowała o ich zerwaniu i ostatecznym rozejściu się; gwałtowny, impulsywny i przekorny Cezary poczuł się pokrzywdzony; Żeromski odgradza go od manifestantów, zaznaczając, że "wyszedł" z tłumu biedoty i "parł oddzielnie wprost na szary mur żołnierzy"; pisarz sugeruje, że ma on jakieś osobiste, indywidualne powody protestu i buntu,
- jest to rozpaczliwy alarm, krzyk przestrogi przed możliwością rewolucji w Polsce, jeśli sytuacja w kraju się nie zmieni.

Dodaj swoją odpowiedź
Język polski

"Przedwiośnie" Żeromskiego.

Stefan Żeromski "Przedwiośnie"
"Przedwiośnie" (1925 r.) jest ostatnią, rozrachunkową powieścią Stefana Żeromskiego, wyrażającą bolesne rozczarowanie świeżo odzyskaną niepodległością.
Wprawdzie Polska zdo...

Język polski

"Przedwiośnie" Żeromskiego - powieść pytań (powieść otwarta).

Prezentuje czytelnikowi problemy Polski XX-lecia i zastanawia się nad tym, jak można by je rozwiązać, prezentuje także, do czego może doprowadzić aktualna polityka i pogarszający się stan kraju; zadaje wiele pytań o przyszłość i teraźn...

Język polski

"Przedwiośnie" jako dyskusja o kształcie państwa polskiego.

"Przedwiośnie" Stefana Żeromskiego jest jego najwybitniejszą powieścią powstałą w latach Polski niepodległej. Powstała w 1924 roku w okresie rosnącego bezrobocia, słabej gospodarki i terroru komunistycznego, kiedy Polacy mieli w...

Język polski

"Przedwiośnie" - Stefan Żeromski

W „Przedwiośniu” odnajdujemy wiele opisów Polski z wczesnych lat dwudziestych: od tej najbiedniejszej i najbardziej zaniedbanej np.: wsi polskiej, do najbogatszej i pełnej przepychu np.: posiadłości w Nawłoci. Żeromski ukazując tak wiele...

Język polski

"Złudzenia, nadzieje i rozczarowania Polaków..." - na podstawie fragmentu "Przedwiośnia" Żeromskiego - konspekt.

1. Wstęp
W powieści Stefana Żeromskiego pt.: „Przedwiośnie” poruszony został niezwykle istotny temat w historii Polski, mianowicie odzyskanie niepodległości. Autor nie przypadkowo wybrał za głównego bohatera człowieka, który, ch...