Ramy czasowe: Najnowsze dzieje naszego piśmiennictwa, nazywanego umownie literaturą współczesną, określają dwa zwrotne momenty w historii naszego narodu: wrzesień 1939 r. i czerwiec 1989 r. Daty te tworzą ramy czasowe tego okresu. Czynniki kształtujące literaturę współczesną: Literaturę lat 1939-1989 kształtowały głównie historia i polityka. Czynniki te formowały jej odrębność tematyczną, światopoglądową i programowo-artystyczną. Wywarły one istotny wpływ na twórczość literacką lat wojny i okupacji oraz na literaturę po drugiej wojnie światowej. Uwidoczniło się to w jej zróżnicowaniu, wielości tendencji ideowych i artystycznych, w cechach uległości i buntu wobec mecenatu Polski Ludowej. Wojna jako przejście z dwudziestolecia międzywojennego do literatury współczesnej: Literatura wojny i okupacji stanowi przedłużenie dwudziestolecia międzywojennego, ponieważ dojrzali pisarze kontynuowali twórczość w konspiracji i na emigracji. Najnowsze badania życia literackiego w okupowanej Polsce przynoszą bogaty materiał dokumentacyjny, który świadczy o tym, że po 1 września 1939 r. życie kulturalne i literackie nie zamarło, a jedynie zmienił się charakter społecznego obiegu. Rozproszenie pisarzy i różnorodność ich doświadczeń miały zdecydować nie tylko o tematyce utworów, lecz o rodzaju i skali wysiłków zmierzających do tego, aby życie literackie nie tylko nie zanikło, ale nawet nie zostało przerwane. Podział na kraj i emigrację: To w roku 1939 dokonał się zasadniczy podział na literaturę krajową i emigracyjną. Długa jest lista tych, którzy w wyniku wojny (lub niekiedy zaskoczeni jej wybuchem za granicą) znaleźli się poza ziemiami polskimi, okupowanymi przez Niemcy i Związek Radziecki. Literatura i czasopiśmiennictwo czasu wojny: Kraj: W rezultacie działalności podziemia, pod koniec 1939 r. ukazywało się ponad 30 czasopism, głównie o charakterze informacyjno-politycznym, z których część zamieszczała utwory literackie, przede wszystkim wiersze powstające w kraju i docierające z ośrodków emigracyjnych oraz obozów jenieckich. We wrześniu 1939 r. ukazały się wiersze takich poetów, jak: Tadeusz Gajcy ("Dzień pierwszy"), Czesław Janczarski ("Wrzesień 1939"), Julian Przyboś ("U szczytu drogi"), a także Kazimierz Wierzyński ("Święty Boże"), Jan Brzechwa ("Ojczyzna"), Aleksander Baumgardten ("Katowicka ballada" - wiersz o zajęciu miasta i jego bohaterskiej obronie), Leopold Lewin ("Nowe Termopile"), Jerzy Pietrkiewicz ("Szarża pod Kutnem"), Teodor Bujnicki ("Modlitwa za Warszawę") i wielu innych. Od pierwszych miesięcy udział literatury w kształtowaniu świadomości narodowej, w integralnym oporze i mobilizacji do walki był olbrzymi. W okupowanym kraju, równolegle do organizacji o charakterze politycznym i wojskowym, formuje się podziemie kulturalne, a życie literackie jest jednym z jego przejawów. W ścisłym związku z nim pozostaje tajne życie teatralne, działalność wydawnicza, publicystyczna, współpraca księgarzy, drukarzy, bibliotekarzy i nauczycieli prowadzących tajne nauczanie. Wśród licznych utworów literackich, powstałych podczas okupacji, należy odnotować: W. Broniewskiego "Nad rzekami Babilonu" i "Żydom polskim", T. Bujnickiego (poety wileńskiego) "Ustami pełnymi krwi", K.K. Baczyńskiego "Do przyjaciela" i "Mazowsze", T. Gajcego "Śpiew murów" i "Rapsod o Warszawie", R. Bratnego "Maj 1943", zbiorki wierszy W. Żukrowskiego "Rdza" i T. Kwiatkowskiego "Gołębie", fragmenty książki A. Fiedlera "Dywizjon 303", drukowane w piśmie "Prawda Młodych". Wydawano także wiersze wybitnych poetów minionych epok, szczególnie romantyków, w tym A. Mickiewicza. Twórczość literacka uprawiana w czasie wojny umożliwiła wydawanie książek zaraz po wyzwoleniu, czego przykładem jest Karol Bunsch, który w 1940 r. rozpoczął pisanie powieści historycznych i kontynuował pracę do końca wojny, dzięki czemu np. "Dzikowy skarb" mógł się ukazać w 1945 roku. Emigracja: W obozie polskiej literatury nie może zabraknąć literatury emigracyjnej. Od 1939 r. na Zachodzie i na Wschodzie powstawały utwory dwudziestowiecznych tułaczy i pielgrzymów, w tonacji tragicznej, pesymistycznej, płynące ze świadomości poniesionej klęski, jak też mobilizujące do walki i zawierające przemyślenia nad przyszłym losem Polski. Już w 1941 r. ukazał się w Szkocji zbiór wierszy dziewięciu autorów pt. "Marsz odwetowy. Poezja żołnierska". W antologii "Poezja karpacka. Zbiór wierszy Brygady Strzelców Karpackich" (Jerozolima 1944) znalazły się m.in. wiersze Mariana Hemara, Artura Międzyrzeckiego, Stanisława Młodożeńca. Wiersze te oddawały przeżycia polskich żołnierzy w pustynnych warunkach, podobnie jak teksty liryczne opublikowane w poetyckiej antologii "Azja i Afryka" (1944). Poetyckim echem walk na Półwyspie Apenińskim były wiersze z antologii "Nasze granice w Monte Cassino" (Rzym 1945), gdzie znalazły się utwory m.in. W. Broniewskiego, a także pieśń Feliksa Konarskiego "Czerwone maki na Monte Cassino". Własne zbiory wierszy wydali m.in.: Artur Międzyrzecki, Marian Czuchnowski, Stanisław Młodożeniec, Kazimierz Wierzyński, Antoni Słonimski, Julian Tuwim. Znacznie mniej powstało utworów prozatorskich i należały do nich m.in.: M. Kuncewiczowej "Klucze" (Londyn 1943), S. Zahorskiej "Warszawa-Lwów 1939", T. Parnickiego "Srebrne orły" (Jerozolima 1943), K. Pruszyńskiego "Droga wiodła przez Narwik" (Londyn 1941), J. Meissnera "Żądło Genowefy" (Edynburg 1943), A. Fiedlera "Dywizjon 303" (Londyn 1942), reportażowe i publicystyczne książki M. Czuchnowskiego "Z Moskwy do... Moskwy" (Londyn 1944), "Z ziemii włoskiej do Polski" (Londyn 1944) i "Cofnięty czas" (Londyn 1945). O wrześniu 1939 napisał trzy książki reportażowe Melchior Wańkowicz: "Te pierwsze walki" (Bukareszt 1940), "Wrześniowym szlakiem" (Palestyna 1944) i "Wrzesień żagwiący" (Londyn 1947). Wańkowicz wydał także trzytomowy reportaż "Bitwa o Monte Cassino" (Rzym 1945-1947). Literatura polska po wojnie - kraj: Zaraz po wojnie rozwija się literatura wciąż pozostająca w zasięgu oddziaływania tejże wojny. Tragiczne przeżycia okupacyjne i obozowe - zarówno z obozów hitlerowskich, jak i z sowieckich łagrów - dają podstawy do napisania takich utworów jak: "Medaliony" Z. Nałkowskiej, "Opowiadania" T. Borowskiego, "Inny świat" G. Herlinga-Grudzińskiego. W kręgu twórczości powojennej pozostaje też poezja T. Różewicza. Socrealizm Socrealizm, czyli realizm socjalistyczny, kierunek określany jako metoda twórcza, obowiązujący w ZSRR od 1934 r. we wszystkich dziedzinach sztuki, następnie przeniesiony do innych państw socjalistycznych. Proklamowany na Zjeździe Związku Literatów Polskich w styczniu 1949 r. w Szczecinie, obowiązywał do połowy lat 50. Podporządkowywał sztukę działalności propagandowej partii komunistycznej, nawiązując pozornie do nurtu realistycznego (patrz hasło: realizm). Literaci tworzący w stylu socrealistycznym: poeci - A. Ważyk, W. Broniewski, W. Woroszylski, A. Mandalian i in.; pisarze - T. Konwicki ("Przy budowie"), A. Ścibor-Rylski ("Węgiel"), K. Brandys ("Obywatele"), I. Newerly ("Pamiątka z Celulozy"). Ludzie ci wiązali się z ideologią komunistyczną bądź z przekonania (np. W. Broniewski lub J. Andrzejewski, który odciął się później do swej wczesnej twórczości), bądź też dlatego, że nie widzieli innej możliwości dalszego życia i tworzenia (np. Tadeusz Borowski, który, nie mogąc się jednak odnaleźć w rzeczywistości, w 1951 r. popełnił samobójstwo). Przełom październikowy: W wyniku zmian w partii komunistycznej po śmierci Stalina w 1953 r. nastąpiła tzw. odwilż (1954-55), która okazała się początkiem procesu przemian systemowych. Pojawiły się wówczas pierwsze przejawy zelżenia ucisku, m.in. pierwsze próby krytyki systemu totalitarnego, rozluźnienia cenzury. Proces ten osiągnął swoje apogeum w 1956 r., kiedy nastąpił tzw. przełom październikowy (partia krytykuje rządy Stalina, zmienia się ekipa rządząca w Polsce, zamieszki w Poznaniu, powstanie w Budapeszcie). Literatura obrachunków październikowych - zbiorowa analiza "zniewolenia umysłu", tłumaczenie się pisarzy z socrealizmu lub próby nadania systemowi "ludzkiej twarzy": J. Andrzejewski "Ciemności kryją ziemię", J. Iwaszkiewicz "Wzlot", A. Ważyk "Poemat dla dorosłych", "Matka Królów" K. Brandysa. Do literatury obrachunkowej należą też utwory satyryczno-groteskowe, m.in. opowiadania Andrzejewskiego z tomu "Złoty lis" lub "Słoń" S. Mrożka.
Proszę o dokładne opracowanie epoki - Współczesność.
Odpowiedź
Dodaj swoją odpowiedź