Karol Wielki - Monarchia Karola Wielkiego.

Monarchia Karola Wielkiego

Karol Wielki panował w państwie Franków w latach 772-814. Należał on do rodu zwanego Karolingami, który to ród pozbawił Merowingów władzy w państwie Franków. I tak w ostatniej ćwierci VII w. Pepin z Heristalu odsunął Merowingów od władzy w Austrazji i Neustrii. Jego syn Karol Młot umocnił i rozszerzył swą władzę, a jego następca Pepin Krótki koronował się (751 r.) na króla Franków. Po Pepinie Krótkim nastąpiły zaś rządy Karola Wielkiego.
W latach 772-814 Karol Wielki prowadził na północnym wschodzie krwawe wojny z Sasami, by włączyć ich ziemie do swojej monarchii i wesprzeć rozpoczętą na tych terenach w VIII w. akcję misyjną Kościoła. Wschodnią granicą państwa stała się Łaba.
Na południu interwencja Karola na Półwyspie Apenińskim przyniosła złamanie potęgi Longobardów i objęcie przez niego tronu w tym królestwie. Na zachodzie walki z Arabami, prowadzone w Hiszpanii, umożliwiły opanowanie części Półwyspu Iberyskiego aż po rzekę Ebro. Sukcesem Karola było też rozbicie groźnego państwa Awarów, koczowników, którzy od VI w. zamieszkiwali tereny nad Środkowym Dunajem.
W 800 r. w Rzymie papież Leon III koronował Karola, króla Franków i Longobardów na cesarza rzymskiego. W ten sposób usiłowano odnowić potęgę cesarstwa Zachodniorzymskiego. Cesarz, władca całej niemal zachodniej części chrześcijańskiej Europy, stał się tym samym obroną kościoła przed atakami pogan i niewiernych, inicjatorem nawracania ludów barbarzyńskich na wiarę chrześcijańską.
Monarchia Karolingów była państwem patrymonialnym, czyli przekazywanym "z ojca na syna. Władcy traktowali je jako swoją własność, którą dzielono pomiędzy dziedziców. Pomiędzy swoich synów podzielił też władzę w cesarstwie Karol.
W państwie Karola duże znaczenie w życiu publicznym miały coroczne wiece, połączone z odbywanymi 1 maja przeglądami wojsk. Na tych zjazdach władca uzgadniał z możnymi i urzędnikami swoje decyzje, które później spisywano. Stąd wzięła się nazwa kapitularzy (pomieszczeń klasztornych służących zakonnikom do zebrań), które wówczas spełniały rolę ustaw królewskich. Mimo, że Karol u schyłku życia obrał sobie za siedzibę Akwizgran, zarówno jego poprzednicy, jak i następcy, sprawując władzę, objeżdżali posiadłości królewskie, przenosząc się od jednego dworu do drugiego.
Administracyjnie monarchia Karola dzieliła się na około 700 hrabstw zarządzanych przez hrabiów, którzy wykonywali polecenia królewskie. Na pograniczach Karol utworzył marchie, tereny przygraniczne, celem istnienia których była ochrona cesarstwa od zewnątrz, a zarządzający nimi margrabiowie mieli szczególne uprawnienia, mogli nawet prowadzić lokalne wojny. Specjalne prawa posiadali też tzw. wysłannicy cesarscy, którzy kontrolowali podległe im hrabstwa i biskupstwa.
W państwie rządzonym przez Karolingów ze względu na potrzebę utrzymania jedności państwa armia stała się jednym z najważniejszych elementów systemów władzy. Służbę wojskową, przede wszystkim pieszą, pełnić mieli wszyscy wolni. Wyprawy organizowane późną wiosną i latem, z reguły 3-4 miesięczne, rujnowały jednak chłopów, zmuszanych do opuszczenia uprawianej przez nich ziemi na czas wojny oraz uzbrojenia się na własny koszt. By uniknąć tej służby chłopi oddawali się w opiekę możnym, a to oznaczało utratę wolności.
W państwie karolińskim wrosła liczba i znaczenie rycerstwa. Z nowych więzi społecznych nie był wyłączony Kościół, tym bardziej, że biskupi i opaci mianowani przez Karola byli też królewskimi urzędnikami.
Imperium karolińskie było słabo zaludnione. Większość mieszkańców żyła na wsi. W południowej Galii na terenach germańskich tylko część ziem była uprawiana. Rolnictwo było głównym zajęciem ludności i źródłem jej utrzymania. Ziemię uprawiali głównie wolni obywatele. Obok nich istniały wielkie majątki ziemskie, zwłaszcza królewskie i kościelne, w których pracowali niewolnicy oraz chłopi, którzy oddali się w opiekę możnemu, stając się przez to jego podwładnymi.
Wielka własność ziemska stawała się niemal zamkniętym małym światkiem gospodarczym i społecznym dla mieszkających w nim ludzi. Tu produkowano prawie wszystkie wyroby rzemiosła, znajdowały się kuźnie. Lasy dostarczały materiału budowlanego, opału i paszy dla trzody, a także mięsa na "pański" stół. Handel luksusowy, choć nigdy nie ustał, był jednak bardzo rzadko spotykany i obsługiwali go kupcy cudzoziemscy, głównie Żydzi, a także kupcy włoscy. Handel lokalny skupiał się na targach.
Ułatwienie dla rozwoju tej niewielkiej wymiany była przeprowadzona przez Karola reforma monetarna. Pieniądzem obiegowym stała się moneta srebrna, a władca ustalił stałe wartości : 12 denarów tworzyło 1 solid, 20 solidów składało się na 1 funt.
W czasach karolińskich została rozbudowana i umocniona organizacja kościelna. Powstały prowincje (arcybiskupstwa), silne diecezje, które sprawowały kontrolę nad klerem, bogate opactwa benedyktyńskie. Dzięki przeprowadzonej reformie Kościoła możliwe było pierwsze od czasów upadku cywilizacji antycznej ożywienie kulturalne. Wymagano od duchowieństwa lepszego przygotowania do prowadzenia duszpasterstwa. Rozbudowano sieć szkół, zwłaszcza klasztornych. Na dworze Karola Wielkiego powstała szkoła pałacowa, której program nauczania był wzorem dla całego szkolnictwa średniowiecznego. Na dworze karolińskim i w opactwach zaczęła rozkwitać poezja, myśl polityczna i historiografia.
Budowa wspaniałej kaplicy i siedziby królewskiej w Akwizgranie skupiła w jednym miejscu wielu artystów, którzy sięgnęli po wzory późnego antyku i bizantyjskie.
Po śmierci Karola Wielkiego jego następca Ludwik Pobożny nie był w stanie kontynuować dzieła ojca. Do rozpadu jedności karolińskiej przyczyniła się też z całą mocą nowa fala najazdów: Normanów z północy i Węgrów od wschodu.
Ostatecznie w 843 r. dokonano w Verdun podziału monarchii karolińskiej pomiędzy trzech synów Ludwika Pobożnego: Karola Łysego, Ludwika Niemieckiego i Lotara. Jego znaczenie polegało na tym, że w ustalonym w Verdun granicach zaczęły kształtować się nowe państwa Zachodu - Francja i Niemcy.
Tak więc wraz ze śmiercią Karola Wielkiego podział jego monarchii wkrótce doprowadził do jej rozpadu.
Należy jednak wspomnieć, że podczas swojego życia Karol Wielki w ogromnym stopniu przyczynił się do umacniania świetności i potęgi swojej monarchii, a także do przemian administracyjnych, społecznych i rozwoju kultury. Co prawda nawet pomimo tych przemian struktura polityczna i administracyjna państwa Karola była słabo rozwinięta. Mieszkańcy bowiem podlegali ciągle ważnemu prawu: rzymskiemu (Galia), longobardzkiemu (Italia) i kilku odmianom germańskiego. Jednakże jednoczącym i scalającym elementem były niewątpliwie świadczenia na rzecz państwa, jak: służba wojskowa, utrzymywanie w należytym stanie dróg, mostów, grodów, dostarczanie przewozu i kwater królewskich urzędnikom oraz wprowadzona w całym państwie dziesięcina, czyli podatek na rzecz Kościoła.
Zasługą Karola Wielkiego była reforma monetarna, która przetrwała przez całe średniowiecze, a także szkoła pałacowa także stanowiąca wzór dla całego szkolnictwa średniowiecznego.
Także ożywienie kulturalne jakie miało miejsce za panowania monarchy nie skończyło się wraz z jego śmiercią, lecz trwało nadal.
Architektura, mozaiki, freski, malarstwo książkowe powstałe w tym okresie stały się wzorami naśladowanymi w całym państwie karolińskim. Za czasów Karola zaczęła się kształtować jedność kulturalna chrześcijańsko łacińskiej Europy.
Niebywałym osiągnięciem było dla Karola koronowanie się na cesarza rzymskiego. Żadnemu z potomków Karola nie udało się przecież utrzymać władzy cesarskiej. Sądzę, że Karol Wielki w pełni zasłużył sobie na miano Wielkiego, pomimo pewnych niedoskonałości w jego państwie.