Podsumowanie - wojny XVII w i rozbiory + Polska w tamtych czasach.
1) Wojny Rzeczpospolitej w XVII w.
a)Z Rosją
i)Przyczyny
• Rosja chce zdobyć dostęp nad Bałtykiem, a Pol. Musi utrzymać pory poza Gdańskiem
• Zajęcie dużej cz. Inflant przez Iwana IV Groźnego [Rosję] w XVIw.
• „zbieranie ziem ruskich”
ii)Skutki
• Rzeczp. b. osłabiona oraz utraciła znaczenie międzynar.
• Rosja wyrosła na mocarstwo, uzyskała prawo interwencji w wew. Sprawy. Rzeczp.
b)Z turcją
i)Przyczyny
• Najazdy Tatarów na ziemie Rzeczp. i Kozaków na z. Turcji
• Wyprawy magnatów kresowych na Mołdawię i Wołoszczyznę
ii)Skutki
• Utrata wpływów w księstw naddunajskich przez Rzeczp.
c)Ze Szwecją
i)Przyczyny
• Panowanie nad Bałtykiem
• Roszczenia Wazów do tronu szwedzkiego
• Konflikt religijny [ Szwecja – protestanci, Zyg.IIIWaza – gorliwy katolik]
• W Szwecji brakowało ziem pod uprawę
ii)Skutki
• Utrata większej cz. Inflant przez Rzeczp. i przegranie rywalizacji o dominacje nad M.B.
• Utrata zwierzchności nad Prusami Książęcymi
• Ogromne straty demograf. I ekonom., zniszczenie gosp.
• Spadek autorytetu króla, wzrost opozycji magnackiej
2)Ingerencja państw obcych w wew. Sprawy Rzeczpospolitej: metody i przejawy.
a)„traktat trzech czarnych orłów” - traktat państw ościennych, mający na celu ingerencje w sprawy wew. Polski => wybranie odpowiedniego króla w wolnej elekcji
b)August III – władca narzucony Polsce [faktycznie chciano St. Leszczyńskiego]
c)Prawa kardynalne – Caryca gwarantką postanowień- kontrola Rosji nad Polską
3)Sytuacja wewnętrzna za panowania królów saskich
a)Polityczna
i)August II Wettyn
• Próbował wzmocnić władzę przy pomocy urzędników wojsk saskich
• Sejm niemy – pod naciskiem rokoszu i Rosji A.IIW. zobowiązał się do przebywania na stałe w Pol. I usunięcia wojsk saskich
ii)August III Wettyn
• Nasilenie się walk między zwalczającymi się obozami magnackimi: Familia – Czartoryscy i Potoccy
• Zaczyna się mówić o potrzebie reform [powst. Biblioteka Kałuskich, Colegim Nobilium, reforma szkolnictwa pijarskiego i jezuickiego]
b)Społ.
i)Katastrofa demograficzna [spadek l. ludn o 40%] wywołana wojnami w XVII w.
c)Gosp.
i)spadek dochodów szlacheckich [spadek cen zboża w stos. Do tow. Rzemieślniczych, niska wydajność pracy pańszczyźnianej, spadek wydajności ziemi]
ii)zniszczenie miast [wojny]
4)Reformy
a)W czasach saskich
i)Polityczne
• Podjęto obszerną dyskusję nad reformami:
• ST. Konarski „O skutecznym rad sposobie”
• St. Leszczyński „Głos wolny, wolność ubezpieczający”
ii)Społ./ kult.
• Biblioteka Załuskich – biblioteka + miejsce wykładów i dyskusji
• J. Zaułki „wolumina legum”
iii)Edukacyjne
• Collegium Nobilium założone przez ST. Konarskiego => sieć szkół pijarskich
b)W czasach stanisławowskich
i)Polityczne
• Zakaz przysięgi na insurekcje sejmikowe
• Likwidacja liberum veto w sprawach skarbowych
• Prawa kardynalne [wolna elekcja, liberum veto, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, caryca Katarzyna gwarantką zachowania tych praw – ingerencja Rosji]
ii)Gospodarcze
• Cła generalne, obejmujące szlachtę i duchowieństwo
iii)Edukacyjne
• Szkoła Rycerska
• Komisja Edukacji Narodowej
5)Sejm Wielki i Konstytucja 3 Maja
a)Stronnictwa sejmowe:
i)Magnackie (hetmańskie) – zachowanie dotychczasowego ustroju, z Rosją jako gwarantem jego niezmienności
ii)Dworskie – umiarkowane reformy, we współpracy z Katarzyną II
iii)Patriotyczne – radykalne reformy, uniezależnienie od Rosji
b)Postanowienia
i)Trójpodział władzy: władza ustawodawcza [dwuizbowy sejm – izba poselska i senat; posłowie wybierani na 2 lata, podejmowanie uchwał większością głosów], wykonawcza, [ Król i Straż Praw (prymas, marszałek, 5 ministrów); król powoływał ministrów, przewodniczył Rządowi] sądownicza [sądy odrębne do poszczególnych stanów; szlachta – sądy ziemskie, mieszczaństwo – sądy miejskie, chłopi – sądy referendarskie;
ii)Zachowany ustrój stanowy z przewagą szlachty
iii)Zniesienie liberum veto
iv)Dopuszczenie od obrad sejmu z głosem doradczym przedstawicieli miast
v)Dziedziczność tronu
c)Okoliczności uchwalenie niektórych ustaw
i)Pogorszenie syt. Miedzynar. [ugoda Prus z Austrią i Rosji z Szwecją] => przyśpieszenie prac nad reformą zasadniczą, „Prawo o miastach królewskich”
d)Ustrój po uchwaleniu konstytucji: monarchia konstytucyjna
6)Bezpośr. Przyczyny poszczególnych rozbiorów
a)I rozbór
i)Austria i Prusy obawiając się zachwiania równowagi w Europie po sukcesie wojny Rosji rozbiór Turcją
b)II rozbiór
i)Po konstyt. 3 maja zawiązała się konfederacja targowicka znosząca postanowienia konstytucji, powstał chaos w państwie i państwa ościenne to wykorzystały
c)III rozbiór
i)Nieudana Insurekcja kościuszkowska
d)Ogólne przyczyny rozbiorów
7)KB i IK
a)Konfederacja Barska
i)Przyczyny
• Wstrzymanie reform i uzależnienie od Rosji
ii)Przebieg
• Luty 1768, - zawiązanie konfederacji [Józef Pułaski i Michał Krasiński]
• Walka przeciwko wojskom rosyjskim na ter. Pol., i z siłami króla
• nadzieja na pomoc Fr., Austrii i Turcji
• Turcja wypowiada Rosji wojnę, ta jednak nie wyprowadziła swych wojsk z Rzeczp. i kieruje je przeciw konfederatom
• Zbyt późna pomoc Francji
• Walki na ter. Ukrainy, później Małopol. I Wielkopol.
iii)Skutki
• Wzrost aktywności pol. Szlachty i uczulenie jej na niepodległość kraju
b)Powstanie kościuszkowskie
i)Przyczyny
• Kryzys gosp.,. społ., pol., wywołany 2 rozbiorem
ii)Przebieg
• 24. 03. 1974 Przysięga Kościuszki na rynku w Krakowie i początek powstania
• Zwycięstwo pod Racławicami i wyzwolenie Wa-wy
• Czerwiec – włączenie się Prus i Austrii
• Wybuch powstania w Wlkp., odwrót wojsk Pruskich
• 10.10.1794 klęska pod Maciejowicami, Kościuszko w niewoli – klęska powstania
iii)Skutki
• 3 rozbiór Polski
8)Kultura i sztuka, lit. Publicystyczna i piękna tego okresu
a)Szkoła Rycerska
b)Obiady czwartkowe org. Przez Stanisława
c)Powstał Teatr Narodowy [Wojciech Bogusławski]
d)Wydano czasopismo społ-pol „Monitor”
e)Twórcy: Ignacy Krasicki, Fr. Zabłoci, Julian Ursyn Niemcewicz, Publicystyka: Hugo Kołataj, ST. Staszic