Substancje chemiczne i ich przemiany

Substancje chemiczne dzieli się na proste, czyli pierwiastki, i złożone, czyli związki chemiczne oraz mieszaniny. Pierwiastki dzielą nie na metale i niemetale. 90 pierwiastków występuje w przyrodzie, a pozostałe zostały otrzymane sztucznie, drogą reakcji jądrowych.
Mieszaniny dzielą się na jednorodne i niejednorodne. Można je rozdzielić na składniki za pomocą metod fizycznych.
Zjawiska fizyczne to przemiany, które nie prowadzą do powstania nowych substancji i nie zmieniają właściwości chemicznych substancji.
Reakcje chemiczne to przemiany, które prowadzą do powstania nowych substancji o zupełnie innych właściwościach chemicznych.
Pierwiastki chemiczne to substancje proste, których nie można rozłożyć na prostsze za pomocą reakcji chemicznych. Związki chemiczne to substancje złożone z co najmniej dwóch pierwiastków połączonych ze sobą trwale.
Symbole pierwiastków chemicznych i wzory związków chemicznych pozwalają zapisać przebieg reakcji chemicznej w sposób prosty, zrozumiały dla wszystkich ludzi znających „język chemiczny”.
Powietrze jest mieszaniną gazów, głównie azotu i tlenu. W powietrzu znajdują się składniki stałe i zmienne. Stałymi składnikami powietrza są tlen, azot i w małej ilości gazy szlachetne. Tlen można otrzymać w pracowni chemicznej przez reakcję analizy tlenku rtęci (II) lub manganianu (VII) potasu. Tlen jest pierwiastkiem niezbędnym do życia – służy do oddychania i spalania. Łatwo łączy się z metalami i niemetalami, dając tlenki. Tlen jest pobierany z atmosfery i wydzielany do atmosfery, czyli ustawicznie krąży w przyrodzie. Odmianą tlenu jest ozon. Zmienne składniki powietrza to dwutlenek węgla, który podobnie jak tlen krąży w przyrodzie, oraz woda, która w powietrzu występuje w postaci pary wodnej.
Efekt cieplarniany, dziura ozonowa i zanieczyszczenia powietrza to główne zagrożenia dla przyrody i człowieka. Problem ochrony środowiska naturalnego to „być albo nie być” człowieka.
Wodór jest pierwiastkiem występującym w olbrzymiej ilości we Wszechświecie, ale w małej ilości na Ziemi. Jest gazem palnym, wybuchowym po zmieszaniu z tlenem. Może brać udział w reakcjach utleniania – redukcji.
Reakcje chemiczne można podzielić na reakcje: analizy, syntezy, wymiany (np. reakcja utleniania – redukcji).
Ze względów energetycznych reakcje chemiczne dzieli się na egzoenergetyczne i endoenergetyczne.

Pojęcia
Mieszanina jednorodna to mieszanina, której składników nie można zobaczyć gołym okiem ani za pomocą prostych przyrządów optycznych.
Mieszanina niejednorodna to mieszanina, której składniki można zobaczyć gołym okiem lub za pomocą prostych przyrządów optycznych.
Sączenie (filtracja), dekantacja i sedymentacja to sposoby rozdzielania niektórych mieszanin niejednorodnych.
Odparowanie, np. wody, krystalizacja i destylacja to sposoby rozdzielania niektórych mieszanin jednorodnych.
Zjawisko fizyczne to przemiana, w której wyniku właściwości chemiczne substancji nie ulegają zmianie, nie powstaje żadna nowa substancja.
Reakcja chemiczna to przemiana, w której wyniku powstaje nowa substancja o innych właściwościach chemicznych.
Pierwiastek chemiczny to substancja prosta, której nie można rozłożyć na prostsze.
Związek chemiczny to substancja złożona z co najmniej dwóch różnych pierwiastków połączonych z sobą trwale.
Powietrze to mieszanina jednorodna gazów o podstawowym składzie 78% azotu, 21% tlenu i 1% innych gazów.
Reakcja analizy to reakcja chemiczna, podczas której z jednego substratu powstaje kilka produktów.
Reakcja syntezy to reakcja chemiczna, podczas której z kilku substratów powstaje jeden produkt.
Substraty reakcji to substancje wzięte do reakcji i ulegające przemianom chemicznym.
Produkty reakcji to substancje powstające w wyniku reakcji chemicznych.
Reagenty to substraty i produkty reakcji.
Tlenek to związek chemiczny tlenu z danym pierwiastkiem.
Utlenianie to łączenie się tlenu z pierwiastkami.
Spalanie to gwałtowna przemiana przebiegająca z wydzieleniem światła i ciepła.
Reakcja wymiany to reakcja chemiczna, podczas której z kilku substratów powstaje kilka produktów.
Woda wapienna to odczynnik pozwalający wykryć obecność dwutlenku węgla, pod którego wpływem mętnieje.
Reakcja charakterystyczna to reakcja pozwalająca wykryć daną substancję chemiczną.
Sublimacja to bezpośrednia przemiana ciała ze stanu stałego w stan gazowy.
Higroskopijność to zjawisko pochłaniania pary wodnej przez pewne substancje.
Utlenianie to przyłączanie tlenu do reduktora.
Redukcja to odłączanie tlenu od utleniacza.
Utleniacz to substancja, któ®a oddaje tlen (redukuje się).
Reduktor to pierwiastek, który przyłącza tlen utlenia się).
Reakcje egzoenergetyczne to reakcje chemiczne przebiegające z wydzieleniem energii.
Reakcje endoenergetyczne to reakcje chemiczne, do których przebiegu konieczne jest stałe doprowadzanie energii.