Oświecenie - skrypt.

OŚWIECENIE:
1. Ogólne wiadomości o epoce
A) ramy czasowe
a) Europa: ok. 1680 r. – XVIII w.
b) Polska: lata 40. XVIII w. – 20. XIX w.
B) „oświecenie” – drogą do przebudowy starego świata miało być szerzenie wiedzy i oświecanie umysłów. Termin „oświecenie” upowszechnił się najpierw na terenie niemieckim (Aufklrung) i we Francji, gdzie jednak mówiono raczej o „wieku oświecenia” (le siècle des lumières).
C) główne odkrycia fizyczno-astronomiczne
a) 3 prawa Keplera
b) układ współrzędnych Kartezjusza
c) teoria grawitacji Newtona
D) sceptycyzm poznawczy przekształcający się w optymizm poznawczy
a) dążenie do wiedzy
E) „nowi” filozofowie:
a) Kartezjusz („Rozprawa o metodzie”)
· badał otaczającą rzeczywistość:
trzeba być bardzo ostrożnym w wydawaniu sądów, dopóki nie będziemy pewni, że coś jest prawdziwe
podejść do rzeczy szczegółowo, unikać okólników
wszystkie te cząsteczki uporządkować od najłatwiejszych do najtrudniejszych
sprawdzić przejrzeć całość, czy nic nie zostało pominięte
· cogito ergo sum – myślę, więc jestem; człowiek, który myśli musi być prawdziwy
b) John Locke [lok]
· Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego
empiryczne (doświadczalne) pochodzenie wiedzy
nie ma żadnych wrodzonych idei
umysł ludzki jest jak czysta karta (łac. tabula rasa), czekająca by ją zapisać
świat jest poznawalny, trzeba tylko odważyć się myśleć
c) David Hume
· kontynuował dzieło Locke’a w Badaniach dotyczących rozumu ludzkiego
d) Immanuel Kant
· niemiecki filozof
· Krytyka czystego rozumu – ukoronowanie badań nad mechanizmami poznawania świata
e) Jean-Jacques Rousseau [ruso]
· cywilizacja odrywa człowieka od natury
· czyni go złym i nieszczęśliwym
· głównym źródłem cierpień jest prawo własności, które burzy równość
· ideał Rousseau:
powrót do stanu pierwotnego, gdy ludzie żyli zgodnie z rytmem natury
wolni, równi i dobrzy
pozbawieni religijnych przesądów
kierujący się odruchami serca
· serce ważniejsze od rozumu
· traktat Emil, czyli o wychowaniu – poglądy o edukacji młodego człowieka
· dzieło Umowa społeczna – koncepcja państwa
· powieść Nowa Heloiza – opisuje związek dusz idealnych kochanków („biblia zakochanych”)
· intymny dziennik Wyznania – R. opisuje w nim swoje najbardziej osobiste przeżycia, niepokoje i wątpliwości, nie ma dla niego tematów zakazanych, wstydliwych, nie boi się śmieszności
f) Charles de Montesquieu [mąteskje] (Monteskiusz)
· francuski myśliciel, podróżnik i pisarz
· rozprawa O duchu praw – analizuje w niej różne ustroje polityczne
· koncepcja trójpodziału władzy (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza)
F) deizm – pogląd, że Bóg stworzył świat i nadał mu naturalne prawa, ale nie ingeruje w jego funkcjonowanie; deistą był np. Wolter
G) ateizm – postawa osoby zaprzeczającej istnieniu Boga
H) racjonalizm – (łac. racjo – rozum) pogląd, który głosi, że w procesie poznania rozum jest najważniejszy, a wolna wola powinna się mu podporządkować; racjonalistą był np. Kartezjusz
I) empiryzm – (łac. empiricus – oparty na doświadczeniu) – doświadczalne pochodzenie wiedzy (np. Locke)
J) libertynizm – laicki ruch umysłowy w XVIII w. skierowany przeciwko Kościołowi i królom (jako głowom Kościoła), a także scholastyce (nauka usiłująca wyjaśnić dogmaty wiary); libertyni uważali, że wszyscy są równi; początkowo libertynizm znaczył dążenie do wolności. W trakcie epoki nabrał negatywnego zabarwienia postawy ludzi bez moralności, rozpustnych ucztujących i wyszydzających świętości
K) wolnomularstwo – masoneria – rozwinęli się z cechów murarskich (mularskich) w XIII w.; pierwsza loża (zgrupowanie) została założona w 1717 r. przez J. Andersona
2. Encyklopedia albo słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł i encyklopedyści
A) Denis Diolerot i Jean d’Alambert – pierwsza encyklopedia współczesna
B) encyklopedia – funkcja informatywna
C) Encyklopedia albo słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł – funkcja impresywna, nieobiektywna, nakłania czytelnika do podzielenia poglądów autora
D) przygotowywała grunt pod wydarzenia historyczne (rewolucja francuska – 1789 r.)
3. Wolter Kandyd
A) gatunek zwany powiastką filozoficzną
a) elementy powieści przygodowej
b) elementy fantastyczne
c) elementy parenetyczne (pouczające)
d) ukryty krytycyzm
B) fragmenty utworu
C) główne poglądy autora wyrażone w tym dziele
a) człowiek nie jest stworzony do spoczynku
b) wszystko stworzone jest dla jakiegoś celu
c) „tak miało być”
d) „to jest najlepsze” – ukryta krytyka optymistycznej filozofii oświecenia (Leibniz – skrajnie optymistyczna filozofia)
e) krytyka nadmiaru filozofii – nie każdy może być filozofem
f) krytyka egoizmu
g) krytyka nietolerancji na inne religie
h) krytyka głupoty, wojen, stosunków społecznych, tendencji do nienawiści wobec innych ludzi
D) terminy (cechy stylu Woltera):
a) ironia – ukryta drwina, utajone szyderstwo, złośliwość zawarta w wypowiedzi pozornie aprobującej
b) kpina – drwina, żart szyderstwo
c) sarkazm – złośliwa ironia, szyderstwo, drwina, uszczypliwość, złośliwe słowa, złośliwy żart, przycinek
4. Podłoże polityczno-społeczne oświecenia w Europie
A) Francja przedrewolucyjna ???
B) Wielka Rewolucja Francuska – 1789
5. Wstępne wiadomości o oświeceniu polskim
A) zasięg czasowy i podział na podokresy (nie obowiązują dokładne daty)
a) oświecenie wczesne: od 1740 r. do objęcia tronu przez Stanisława Augusta Poniatowskiego; kształtowanie myśli
b) rozkwit oświecenia: lata działalności Poniatowskiego
c) zmierzch oświecenia: od 1795 r. (zakończenie działalności Poniatowskiego i rozbiór Polski) do 1822 r. (Adam Mickiewicz wydał Ballady i romanse zapoczątkowując epokę romantyzmu) – tendencje romantyczne
B) sytuacja polityczno-społeczna u progu oświecenia
a) dynastia Sasów (barok) – dużo jedli i się bawili, pili, byli głupi – sarmatyzm
b) upadek RP
c) najazdy Rosji i Prus
d) Polska była osłabiona
C) działalność prekursorów nowych czasów ???
D) główne wydarzenia kulturalno-oświatowe
a) 1740 – Collegium Nobillum – rozwój szkolnictwa (najpierw pijarzy, później jezuici)
b) 1747 – bracia Załuscy – I biblioteka publiczna w Polsce (Warszawa)
c) 1747 – Lubomirski i Konarski – pierwsze dzieła o losach państwa i jak traktować Polskę
d) 1765 – czasopismo „Monitor” wzorowane na angielskim „Spectator” – krytyka sarmatyzmu, wskazuje na ważne rzeczy, które się dzieją na zachodzie
e) 1765 – I teatr publiczny, debiutuje w nim Franciszek Bohomolec, wystawia on sztukę „Natręci”
f) 1765 – Szkoła Rycerska (Korpus Kadetów) – szkoła kształcąca wojskowych, propaguje wzorce patriotyczne; hymn Święta miłości kochanej ojczyzny Krasickiego
g) 1770 – gazeta „Zabawy przyjemne i pożyteczne”
h) 1773 – powstanie Komisji Edukacji Narodowej (KEN) – reforma szkolnictwa
i) 1800 – Towarzystwo Przyjaciół Nauk – nurt niepodległościowy, później edukacyjny
j) postawiono na edukację
E) nowy model człowieka – zastąpiono sarmatę postawą człowieka myślącego, wyedukowanego, zaangażowanego w sprawy Ojczyzny, dla którego ważne będzie dobro rodziny
6. Rokoko
A) przyczyny powstania: sprzeciwienie się purytańskiemu królowi Francji – Ludwikowi XIV, który tępił wszelkie przejawy radości, erotyzacji, spontaniczności, przyjęcia były nudne i sztywne
B) tło filozoficzne
C) charakterystyczne elementy zdobnicze
a) drobne bóstwa: amorki, nimfy rusałki;
b) miłosna tematyka dzieł
c) docenienie przyrody
d) sztuka użytkowa
e) pastelowe kolory
f) piękno, przyjemność
g) ogród angielski: zagmatwany, strumyczki, altanki, gąszcza, pozory naturalności (opozycja – ogród francuski: uporządkowany, drzewa w stożki itp.
D) pochodzenie barokowe
E) Jean Antoine Watteau – francuski malarz, Giovanni Battista Tiepolo – włoski malarz
F) Franciszek Zabłocki Fircyk w zalotach
a) Zabłocki – dobrze wykształcony, prowadził skromne życie, pisał wiersze do „Zabaw przyjemnych i pożytecznych”
b) premiera Fircyka w zalotach – 16 czerwca 1781 r.
c) komedia rokokowa
· rokokowa miłość:
gra pozorów, flirt, oszukiwanie, umizgi
Fircyk wychwalał siebie, był pewny siebie, komplementował cały czas Podstolinę; ona udawała, że Fircyka ma gdzieś, ale w głębi duszy była zadowolona z tych komplementów, choć co chwilę je negatywnie komentowała
dużo gadania, brak szczerości
brak czynów
nie do końca na serio
dużo dowcipu
miłość epikurejska – sprawiająca przyjemność
flirt był modny!
ukrywanie lub nadmierne okazywanie uczuć
zero szczerości
· rokokowy człowiek – „pół żartem, pół serio”, zaplątany
· rokokowy salonik – na wzór francuski – zagracony
7. Klasycyzm
A) źródło nowego nurtu
a) zaprzeczenie baroku, narodził się w XVII w. we Francji
B) sztuki plastyczne
a) malarstwo historyczne, sceny mitologiczne
C) architektura
a) zdyscyplinowana
b) wierne odtwarzanie antyku
c) harmonia
d) zrównoważenie proporcji
e) kolumnady
f) proste portyki
g) brak ozdóbek
h) symetria
i) prostota + monumentalność
D) Dominik Merlini
a) twórca Pałacu Na Wodzie w Łazienkach Warszawskich
b) architekt Stanisława Augusta
E) klasycyzm w literaturze
a) zasady komponowania dzieła klasycystycznego
· zapisane w Sztuce poetyckiej M. Boilleau:
· trzeba usuwać wszystko, co dziwaczne
· poezja ma być naśladownictwem natury
· wzór – sztuka antyczna
· utwory mają być stosowne
· funkcja decorum – styl odpowiada treści utworu
· literaturze klasycystycznej przypisano rolę edukacyjno-moralizatorską
· prostota, prawdziwość, ład
· jednorodność gatunkowa i stylistyczna
· gatunki uprawiane najczęściej:
ody
poematy (opisowe, dydaktyczne)
tragedie
bajki
satyry
listy poetyckie
b) literackie przykłady
· francuscy twórcy klasycystyczni:
Cornaille, Cyd
Molier, Świętoszek
Russin
· angielscy:
Daniel Defoe, Przypadki Robinsona Cruzoe
Jonathan Swith, Podróże Guliwera
poezja: Aleksander Pope, Pukiel włosów ucięty
· niemieccy:
Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera
· polscy:
Ignacy Krasicki (bajki, satyry, Monachomachia, Antymonachomachia, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, Pan Podstoli)
Adam Naruszewicz (satyry, Historia narodu polskiego)
Julian Ursyn Niemcewicz, (Powrót posła, Podróż po Ameryce, Śpiewy historyczne)
Franciszek Zabłocki (komedie: Fircyk w zalotach, Sarmatyzm)
Stanisław Trembecki, Sofiówka
8. Ignacy Krasicki
A) elementy biografii
a) 1735 – 1801 r.
b) był księdzem, biskupem warmińskim
c) nigdy nie dorobił się fortuny, bo cenił uciechy życia
d) uwielbiał cenne księgi, wykwintne trunki, egzotyczne owoce i słodycze
e) popadał w długi
f) miał duże poczucie humoru
g) odwoływała się często do wielkich filozofów: Horacego, Erazma z Rotterdamu, Woltera
h) nie był politykiem
i) założył „Monitor”
j) epikurejczyk
k) studiował w Warszawie, Rzymie i Krakowie
l) przyjaciel Poniatowskiego
m) wielki patriota
n) O rymotworstwie i rymotworcach – praca teoretyczna
o) Zbiór potrzebniejszych wiadomości
p) zadebiutował utworem Hymn do miłości Ojczyzny
B) twórczość (poglądy wyrażone w utworach)
a) bajki
· cechy gatunkowe – krótki utwór wierszowany, rymowany, ma morał, bohaterami są najczęściej zwierzęta, alegorycznie wyrażające pewne ogólne cechy ludzkiego świata
· terminy
przypowieść – historie, zapisane w Biblii, które opowiedziane są wyłącznie po to, by na ich przykładzie przekazać pewne prawdy uniwersalne
morał – uwaga, nauka umoralniająca, końcowy wniosek o charakterze pouczającym
alegoria – przedstawienie pojęć za pomocą umownych postaci, przedmiotów itp.
pointa – kulminacyjny, końcowy moment opowiadania wyrażający jego sens, esencja dowcipu
bajka narracyjna – dłuższa bajka, mistrzem francuskim był La Fontaine
bajka epigramatyczna – krótki utwór, gatunek zapoczątkowany przez Ezopa
dydaktyzm – pouczanie moralizowanie
klasycyzm – bajki (odwołanie do klasycznych reguł tworzenia sztuki)
· Szczur i kot
szczur: pewny siebie, zarozumiały
kot: przebiegły, chytry
· Ptaszki w klatce
sytuacja: przed i po rozbiorze Polski
wolność: niezwykle ważna
· Jagnię i wilcy
jagnię: naiwne, bezbronne i głupie
wilki: pewne siebie, silne bezwzględne, inteligentne
sytuacja: rozbiory – słaba Polska i silna reszta Europy, słabe państwa nie mają praw
utwór filozoficzny
· Przyjaciele
bajka narracyjna
prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie
· Przyjaciel
Damon: ufał niewłaściwym ludziom, nieśmiały, nieporadny
Aryst: oszust, nie można mu ufać
b) poematy heroikomiczne
· cechy gatunkowe
bohater heroikomiczny – walczy, ale z jajami: jest brzydki, niewykształcony, nieudacznik
bitwa heroikomiczna – o ideologię, nieuzbrojona, błaha, nie ma mowy o honorze, przeprosinach, rzucają czym popadnie, całość kończy się biesiadą z winem
poemat heroikomiczny – przeplata się styl podniosły ze zwykłym, nawiązuje do poematu heroicznego
· ironia – ukryta drwina, utajone szyderstwo, złośliwość zawarta w wypowiedzi pozornie aprobującej
· parodia – żartobliwe, ośmieszające naśladowanie czegoś lub kogoś
· Monachomachia
zakonnicy – wielebne głupstwo
heroikomiczne miejsce akcji – biedna wiocha
· Myszeida
walka kotów z myszami
· Antymonachomachia
pozorne odwołanie Monachomachii
c) satyry
· satyra – gatunek literacki lub słowo, którego można użyć opisując coś, nie będące satyrą jako utwór, tylko czymś wesołym, komicznym; satyra to sposób patrzenia na świat
· ironia – ukryta drwina, utajone szyderstwo, złośliwość zawarta w wypowiedzi pozornie aprobującej
· Do Króla
zarzuty:
– król nie jest królewskim synem
– król jest Polakiem
– nie ma chrztu
– jest zbyt młody
– jest za dobry, za mądry, umie czytać
– jest zbyt łagodny
wstęp: apostrofa
ośmieszenie głupiego społeczeństwa sarmatów
rodzaj: liryka
gatunek: satyra
· Żona modna
funkcje: impresywna, ekspresywna, informatywna
żona modna:
– moda francuska
– wygodnisia
– ma fioła na punkcie ozdóbek
– do życia potrzebuje miasta
– kokoszka-smakoszka
– bogata i rozpuszczona
– wielka dama
– lubi imprezy
– ogród rokokowy
– facetów ma gdzieś
– dom: osobne pokoje do każdej czynności
pan Piotr:
– typowy szlachcic
– ożenił się dla pieniędzy
– sknera
– sentymentalny
– ważna tradycja
– konserwatysta
– dom: dworek szlachecki, funkcja mieszkalna, a nie pokazowa
– mąż: pokorny, zdominowany (godził się na wszystko), nie kochał jej tylko jej pieniądze
C) obowiązują teksty omawiane na lekcjach!
9. Publicystyka
A) traktat – dzieło poświęcone jakiemuś zagadnieniu, rozprawa naukowa
B) apel – prośba o coś, wezwanie
C) forma katechizmu – pytania i odpowiedzi
D) list otwarty – ???
E) wydarzenia historyczne sprzyjające powstawaniu publicystyki
a) 1788 – 1792 – Sejm Wielki
b) 1791 – uchwalenie Konstytucji 3 Maja
c) 1772 – I rozbiór Polski
F) 1790 – Staszic, Przestrogi dla Polski:
a) przeciw liberum veto
b) za wolną elekcją
c) przerysowane w opisie nędzy, żeby wzbudzić litość
d) zepsucie szlachty
e) katechizm – zbiór pytań i odpowiedzi
f) anafora – panowie, co wyolbrzymia ich winę
g) zarzut w stronę sejmu
h) dużo oceniających epitetów
i) styl pompatyczny wzniosły
j) wskazuje wzorzec godny naśladowania – Andrzej Zamoyski
k) wzorzec patrioty – Rejtan
l) apostrofa – prośba o opamiętanie
m) wykrzykniki
n) wyliczanie wad, atakowanie
G) 1790 – Prawo polityczne narodu polskiego – Hugo Kołłątaj
a) H. K. działacz KEN-u, dzięki niemu polski stał się językiem wykładowym, współtwórca Konstytucji 3 Maja, poglądy:
· wzmocnienie władzy króla
· zniesienie liberum veto
· reforma podatkowa
· liczna i dobrze uzbrojona armia
· zwraca uwagę na złe traktowanie ludzi
b) niewola – wielkie okrucieństwo
c) człowiek jest zrodzony do bycia wolnym
d) najpierw chłopa uwolnić, potem go oświecić
e) mieszczanie powinni mieć prawa
f) zniesienie ucisku
g) apel, by pamiętać o dobru Polski
10. Jan Ursyn Niemcewicz Powrót Posła
A) kreacja postaci odbiciem potrzeb wzorców postaw obywatelskich
a) grupy ludzi:
· moda francuska: Szarmancki, Starościna
· sarmata: Starosta
· postępowi, oświeceniowi ludzie: Walery, Podkomorostwo
B) poglądy Stowarzyszenia Patriotycznego:
a) postępowość
b) nacisk na edukację
c) demokracja
d) wzmocnienie władzy
e) zniesienie liberum veto
f) polski król
g) wzmocnienie wojska
h) przymierze z lepszym
i) odnowa moralna
j) ustanowienie dokumentu praw człowieka
k) starosta gada bez sensu
l) posłowie muszą być mądrzy i wykształceni
m) posłowie powinni mówić spokojnie, a nie nakłaniać do swojego zdania wrzaskiem
n) gallomania (zapatrzenie na modę francuską) – źle widziana
o) kosmopolityzm
C) poglądy Partii Konserwatywnej:
a) wolna elekcja
b) liberum veto
c) bez sojuszów albo kiepskie sojusze
d) sejm – miejsce spotkań towarzyskich
e) brak armii
f) sejm – krótko i rzadko
g) nie szanują prawa
11. Sentymentalizm
A) sentymentalizm – Laurence Sterne, Podróż sentymentalna (ang. sentimental ‘wrażliwy, uczuciowy’)
B) fragmenty pism Jana Jakuba Rousseau
a) Listy moralne, Nowa Heloiza
C) wyłaniający się z nich nowy światopogląd
a) szczęście zależy od tego, co nas otacza
b) uczucia, nie rozum
c) człowiek dopasowuje się do świata, nie musi go poznać, żeby być szczęśliwy
d) człowiek ma życie wewnętrzne!
e) miłość jest najważniejsza
f) para musi się szanować
g) miłość:
· tęsknota
· nieszczęśliwa
· platoniczna
· głęboka
· szczera
· język miłości
· sentymentalna
h) cywilizacja nie jest w stanie zapewnić człowiekowi szczęścia
i) będzie chciał przywrócić człowiekowi wnętrze
j) cywilizacja zabija pierwotną dobroć
k) wnętrze i przyroda w centrum zainteresowania
l) podstawą motywy ludowe i orientalne
m) w ogródku były jednocześnie chaty wieśniaków i chińskie domki
n) wykorzystuje kulturę średniowiecza
D) ogród angielski
a) zagmatwany, strumyczki, altanki, gąszcza, pozory naturalności
b) w opozycji: ogród francuski – uporządkowany, drzewa w stożki itp.
E) elementy zdobnictwa ???
F) architektura ???
G) sztuki plastyczne
a) nieoryginalne, pod publikę
b) motywy pasterskie, dworskie, sielanka, pejzaże, portrety (b. uczuciowe)
c) wzruszenia, tkliwość itp.
d) odbicie późnego rokoko
e) delikatne
f) J. H. Fragonard – mistrz sentymentalizmu i erotycznej pikanterii, gra światła, lekkość, naturalność, świetne ruch i gesty
g) T. Gainsborough – dostojny sentymentalizm, malował kropkami i kreskami – z daleka wyglądało dobrze
h) Watteau, Boucher, Guardi
H) muzyka sentymentalna:
a) styl rokoko
b) utwory pełne gracji i uczuć
c) w bogatszych wsiach i u mieszczan bawiono się w ogrodzie
d) rozwinęła się opera, czerpiąc ze źródeł ludowych
e) Ch. W. Gluck – namiętne motywy, soczyste, lekkie melodie
I) rzeźba:
a) małe, delikatne, nacechowane wdziękiem i fantazją
J) Pieśni Osjana
a) rehabilitacja średniowiecza – mroczny klimat, umiłowanie brzydoty – frenezja, ponurość
K) Józef Wybicki, Pieśń Legionów Polskich we Włoszech
a) tło historyczne: część ludzi emigrowała do Włoch, Polskie Legiony pod wodzą Dąbrowskiego, Mazurek był napisany po III rozbiorze w 1795 roku, początkowo jako żołnierska piosenka
b) podkreślenie istnienia narodu
c) spróbuj, na pewno się uda
d) wskazanie pewnej drogi (zjednoczenie ludzi w celu odzyskania Polski)
e) rytm wiersza marszowy
f) nad wszystkim będzie czuwał Bóg, więc jak ma się nie udać!
g) optymizm
h) „Jeszcze!!!”
i) utwór został hymnem, bo niesie za sobą wartości dotyczące zachowań wobec Ojczyzny, melodia mazurka też – jest typowo polska, a jednocześnie słowa są proste
L) podział Europy ze względu na kulturę:
a) północ: nieoświeceniowa
b) południe: klasycyzm
M) nurty sentymentalne w Polsce
a) zaczęło się od Puław (dwór Czartoryskich) w opozycji do Warszawy (dwór Poniatowskiego); ogród sentymentalny z elementami antyku – piękny; kult patriotyzmu i pamiątek narodowych i przeszłości i rycerstwa!!!
12. Polska poezja sentymentalna
A) F. Karpiński
a) tematyka: (sielanki, erotyki, elegie, wiersze patriotyczne i religijne) miłosna, patriotyczna religijna
b) pieśń – podzielony na strofy utwór liryczny o poważnej zwykle tematyce
c) sielanka (ekloga, bukolika) – utwór przedstawiający prostych ludzi, najczęściej pasterzy (liryka pastoralna), zbudowana jak dramat lub monolog, dużo opisów, narodziła się w starożytności, rozwinęła w renesansie i „umarła” w romantyzmie, jej „następczynią” jest ballada
d) stylizacja – upodabnianie czegoś do czegoś J
e) paralelizm – podobieństwo budowy poszczególnych wersów
f) obowiązują teksty omawiane na lekcjach
· Do Justyny. Tęskność na wiosnę
nawiązanie do natury
tęsknota
podmiot liryczny – mężczyzna
Justyna – światło, kwiatek, ptaszek, pszenica; rzuciła – powoduje tęsknotę
· Laura i Filon
historia tragiczna
Laura wyolbrzymia problem – chora imaginacja
miłość – sztuczna, nieprzekonująca
utwór o uczuciach
sceneria: krzaczki, przyroda, zagajnik
Laura i Filon – pasterze
liryka w formie dramatu
sielanka
· Pieśń o narodzeniu Pańskim (Bóg się rodzi!)
ludowa piosenka (do śpiewania)
pasterze, natura, stajenka, zwierzęta
Bóg – wielki, stróż, sędzia, pan, opiekun, bliższy ludziom niż ten renesansowy
B) Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Laura i Filon
a) próba rozrachunku z sentymentalizmem
b) nabija się z pierwszego Laura i Filon, polemika
c) płascy, wyjęci z książki – bardziej zwraca uwagę na ich wygląd niż na wnętrze (w przeciwieństwie do Karpińskiego)
d) K. – dynamizm, P. – statyczność (leżenie)
e) K. – wierzył, że tacy ludzie jeszcze istnieją, P. – patrzy na nich z dystansu czasowego
f) u K. wszystko wesołe, u P. wszystko smutne i ironiczne
g) obraz, patrzy z dystansem czasowym
h) ocena – uczucia Karpińskiego nie są naturalne