Znaczenie i rola parków narodowych dla społeczeństwa na przykładzie Wolińskiego parku Narodowego

Park Narodowy to obszar objęty ochroną prawną, zachowany w stanie naturalnym lub niewiele zmienionym przez działalność gospodarczą człowieka, charakteryzujący się nieprzeciętnymi wartościami naukowymi oraz wyjątkowymi walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi, społecznymi, kulturowymi i wychowawczymi. Na terenie Parku ochronie podlegają wszystkie elementy przyrody. Park Narodowy stanowi najwyższą formę ochrony przyrody, mającą na celu zapewnienie trwałości i odnawialności, a także właściwego użytkowania ożywionych i nieożywionych składników przyrody: populacji i biocenozy wraz z i ich siedliskiem. Powierzchnia Parku nie może być mniejsza niż 100 ha, z wyjątkiem pojedynczych wysp. W jego obrębie wydziela się obszary objęte ochroną ścisłą, które są wyłączone całkowicie spod ingerencji człowieka, oraz obszary objęte ochroną częściową. Wokół parku narodowego wyznaczona zostaje otulina.

Ochronę przyrody w Polsce datuje się od czasów Bolesława Chrobrego, który wydał zakaz połowu bobrów. Kazimierz Wielki i Władysław Jagiełło wydali zarządzenie zakazujące wycinani cisów i starych dębów. Pionierami nowoczesnej ochrony przyrody w Polsce byli Siła-Nowicki, Raciborski, Siedlecki, Szafer. Obecnie organem administrującym działania ochrony przyrody w Polsce jest minister ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa.
W Polsce istnieje 22 Parki Narodowe liczące łącznie 301 373 ha. Zakładane były od 1932 – Białowieski Park Narodowy, 1950 – Świętokrzyski, 1955 – Tatrzański, Pieniński, Babiogórski, 1956 – Ojcowski, 1957 – Wielkopolski, 1959 - Karkonoski, Kampinowski, 1960- Woliński, 1967 – Słowiński, 1973 – Bieszczadzki, 1974 – Roztoczański, 1981 – Gorczański, 1989 – Wigierski, 1990 - Drawieński, Poleski, 1993 – Biebrzański, Gór tołowych, 1994 – Magurski. Najnowszy Narwiański Park Narodowy i Bory Tucholskie założone zostały w 1996 r.
Mapa rozmieszczenia parków Narodowych na terenie Polski.

Woliński Park Narodowy został utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 3 marca
1960 r., na najpiękniejszej i najstarszej części wyspy Wolin, pochodzącej sprzed około 12 tys. lat.
W godle Parku znajduje się orzeł bielik.

Park położony jest w rejonie ujścia Odry, obejmuje on przyrodniczo najcenniejszą północno-zachodnią część wyspy Wolin, pomiędzy zalewem szczecińskim
a Morzem Bałtyckim.

Jestem zauroczona pięknem tego parku, tak jak prof. dr Wodziczko jeden z największych polskich przyrodników, który nieprzypadkowo wypowiedział słowa: „Jak niegdyś ku Tatrom, tak również ku Wolinowi, tej przyrody nadmorskiej, kierować się będą uczucia i pielgrzymki miłujących ziemię i swe morze obywateli”.
O walorach przyrodniczych parku stanowi indywidualność geograficzna tego terenu. Zaliczyć do nich można: wyspiarski charakter regionu, występowanie na niewielkim obszarze różnych typów genetycznych rzeźby, zróżnicowany świat roślinny i zwierzęcy, niezaprzeczalne walory krajobrazowe.
Powierzchnia parku obejmuje 10 937 ha powierzchni, z czego 165 ha objęto ochrona ścisłą. Wokół parku wyznaczono otulinę o powierzchni 3368 ha.
W obszarze WPN wydzielonych jest sześć ścisłych rezerwatów:
v Rezerwat im. dr Stefana Jarosza,
v Rezerwat im. prof. Mariana Raciborskiego,
v Rezerwat im. prof. Zygmunta Czubińskiego,
v Rezerwat im. dr Bohdana Dyakowskiego,
v Rezerwat im. prof. Władysława Szafera,
v Rezerwat im. prof. Adama Wodziczki.

W krajobrazie Wolińskiego Parku Narodowego dominują jeziora. Są to głównie jeziora rynnowe. W centralnej części wyspy jeziora: Łuniewo, Warnowskie, Rabiąż, Czajcze, Domysłowskie, Żółwino, Kołczewskie i Koprowo tworzą malowniczy łańcuch ośmiu jezior wolińskich.


Układ rynnowy świadczy o tym, że kiedyś były one połączone i stanowiły koryto odpływowe topniejącego lodowca. Okres ich powstania wiąże się z ostatnim zlodowaceniem (ok. 12 tysięcy lat temu). Jeziora wolińskie są długie, poprzedzielane płyciznami, mają strome brzegi, urozmaiconą rzeźbę dna, są wąskie. Są to z reguły jeziora płytkie, najgłębsze – Czajcze posiada 6 m. głębokości, zaś pozostałe nie osiągają 4 m.


Jezioro Czajcze jest jednym
z najbardziej malowniczych jezior Parku. Posiada charakterystyczną linią brzegową,
z rozdzielającym jezioro na dwie części półwyspem. Pod względem wielkości jest drugim - po Koprowie - jeziorem na Wolinie.



Dużym zainteresowaniem wśród naszej grupy cieszyło się śródleśne jezioro
z wysepką - Grodno. Swoim kształtem przypominało siedmioramienną gwiazdę. Charakteryzuje się silnie rozwiniętą linią brzegową, gdyż zaliczane jest do jezior moreny dennej. Jest ono miejscami bardzo głębokie. Jest najwyżej położonym jeziorem na wyspie, bo na 16,9 m. n.p.m. Dzięki swoistej rzeźbie brzegów to jezioro również mnie bardzo się podobało.
Jednak najbardziej zauroczyło mnie jezioro Turkusowe, położone na południowym zboczu Doliny Trzciągowskiej, w miejscowości Wapnica. Powstało ono na wskutek zalania wodą kopalni kredy piszącej. Oglądaliśmy to jezioro w czasie deszczu i wtedy było to zwyczajne jezioro nie wyróżniające się niczym szczególnym. Kiedy zaświeciło słońce nabrało pięknego kolorytu. Woda przybrała turkusowy odcień. Nie umiem wytłumaczyć tego zjawiska, ale było piękne. Ponadto przeraziła mnie głębokość jeziora – 21,2 m., jest to najgłębsze jezioro w Parku Wolińskim.

W czasie pobytu na kolonii miałam często okazję chodzić po plaży i podziwiać piękne wybrzeże klifowe. Jest ono charakterystycznym elementem WPN, charakteryzuje się bardzo wysokim, niemal pionowym brzegiem, dochodzącym nawet do 100 m. wysokości. Niestety brzeg zbudowany z piasku ulega zniszczeniu przez fale wód morskich. Zachodzi tu zjawisko tzw. abrazji, wskutek czego wybrzeże cofa się rocznie około 80 cm.
Również w Wolińskim Parku od strony Bałtyku można podziwiać i taki brzeg: szeroka piaszczysta plaża porośnięta roślinnością nadmorską. Jest to bardzo malowniczy obraz, którym byłam oczarowana.

Na obszarze Parku występuje bogata flora. Z 1500 gatunków roślin zidentyfikowanych na terenie Pomorza zachodniego, na Wyspie Wolin odnotowano aż ponad 1200 z nich. Wśród gatunków chronionych występują m.in.: endemit ( gatunek występujący tylko na danym obszarze) – zimoziół północny, sasanka, wiciokrzew pomorski, honkenia piaskowa, lucerna kolczastostrąkowa, długosz królewski, pajęcznica liliowata, czy mikołajek nadmorski.
Długosz królewski (Osmuda regalis), paproć o długich pierzastych liściach. W Polsce dość rzadka, chroniona.

Mikołajek - roślina zielna, z rodziny baldaszkowatych, objęty jest ochroną całkowitą. Rośnie w Polsce na wydmach nadmorskich. Ma walcowate, pełzające kłącze. Rozgałęzioną, grubą, sinoniebieską łodygę, liście twarde, palczasto klapowate, obejmujące łodygę, z niebieskim nalotem. Drobne, zebrane kwiatostany kwiaty i owoce w postaci rozłupek. Mikołajek odgrywa ważną rolę w utrwalaniu wydm za pomocą pełzających rozłogów i wytrzymuje zasypywanie przez piasek. Mikołajek jest jednym
z symboli WPN.


Smardz jadalny to jeden z wielu gatunków grzybów chronionych, występujących na terenie Wolińskiego Parku Narodowego. Nikt z naszej grupy go nie znalazł, a chociażby komuś udałoby się znaleźć taki okaz i tak nie mógłby go zerwać, ponieważ objęty jest ścisłą ochroną.


Brodaczka kępowa - porost z rodziny brodaczkowatych objęty ochroną całkowitą. Jest to roślina występująca na terenie całej Polski. Brodaczka preferuje korę drzew. Jej plecha jest krzaczkowata, Roślina ta rzadko rozmnaża się przez owocniki, częściej przez wegetatywne rozmnóżki. Brodaczka kępowa ma właściwości lecznicze. Jej obecność świadczy o dużej czystości powietrza.

Na terenie WPN występują różnego rodzaju rosiczki i storczyki oraz mikołajek nadmorski. Są to również rośliny objęte ścisłą ochroną. Na terenie Parku znaleziono ponad 100 gatunków mchów i glonów, które licznie rosną zarówno w wodach jezior i rzek, jak też na piaskach i pniach drzew. Na terenie Parku występuje kilkaset gatunków grzybów, w tym chronione: smardze, purchawica olbrzymia, sromotniki. Znaleziono też około 200 gatunków porostów, m.in.: brodaczki i włostki, co świadczy o dużej czystości powietrza.
Na terenie Wolińskiego Parku Narodowego występują słone łąki,
a poza rejonem WPN na południe od Lubiewa, w pobliżu jez. Wicko Małe znajduje się jeszcze jeden ścisły rezerwat przyrody „Dróżkowe Łąki”. We wschodniej części wzdłuż wybrzeża zachowały się fragmenty nadmorskich borów z udziałem takich roślin jak: bażyna czarnojagodowa, widłak czy zimoziół północny, który jest reliktem polodowcowym. W lasach podziwialiśmy stare okazałe buki i sosny a wśród nich również te najbardziej znane, dęby „Wolinianin” i „Wikingów” oraz okazałą tuję w okolicy Warnowa. Wydawało mi się, że te potężne drzewa szumią o prehistorycznych dawno zapomnianych spokojnych czasach. Z innych pięknych okazów WPN podziwialiśmy pomniki przyrody – stare okazałe drzewa np. dąb „Prastary” w Wapnicy, jesion „Olbrzym”, buk „Władysław”.
Podczas pobytu na terenie parku zwiedziliśmy bardzo licznie odwiedzany przez turystów rezerwat żubrów. Zajmuje on 16,9 ha powierzchni. Żubry mają do swojej dyspozycji dwie kwatery: letnią, o powierzchni 4 ha
i zimową, o powierzchni 14 ha. Pomiędzy tymi kwaterami znajduje się paszarnia. Podziwiałam żubry z tarasu widokowego ustawionego poza ogrodzeniem. Większość żubrów urodziła się w tym rezerwacie. Są to głównie żubry nizinne, niestety żubra kaukaskiego nie udało się odtworzyć, ponieważ ocalał tylko jeden samiec.

Skrzyżowany z żubrzycami białowieskimi dał początek nowej linii żubrów białowiesko-kaukaskiej. Na terenie rezerwatu żyje obecnie 6 tych pięknych zwierząt. Zwierzęta mają zapewnione jedzenie i opiekę weterynaryjną.
Tak samo jak bogata jest flora, tak i bogata jest fauna Parku. Żyją tu takie zwierzęta jak jelenie, sarny, dziki, borsuki, lisy, kuny, gronostaje
i wiewiórki. W okolicach jezior spotkać można bobry i wydry. Najrzadszymi ssakami, które można zaobserwować sporadycznie w wodach przybrzeżnych Bałtyku są foki szare i morświny. Nam nie udało się zobaczyć tych zwierząt.

Faunę parku tworzą również bezkręgowce:
- owady: jelonek rogacz, paź królowej, ciołek, kozioróg dębosz, dyląż garbarz, liczne biegacze,
Jelonek rogacz jest ciekawostką wśród owadów.


Z kręgowców występują:
v Płazy: ropucha paskówka,
v Gady: żmija zygzakowata, gniewosz plamisty, zaskroniec
i wąż eskulapa,
v 200 gatunków ptaków, m.in. orzeł bielik, orlik krzykliwy, kania rdzawa, pszczołojad, kobuz, krogulec, jastrząb, sowy, łabędź niemy, mewy, kormorany,
v Ssaki: jeleń, sarna, dzik, borsuk, lis, kuna.




Orzeł bielik będący w herbie Wolińskiego Parku jest jednym z najpiękniejszych ptaków drapieżnych zamieszkujących wyspę. Jest to piękny ptak objęty całkowitą ochroną. Z uwagi na warunki klimatyczne i znaczną obfitość pożywienia orzeł bielik znalazł tu dogodne warunki lęgowe.


Innym drapieżnikiem zamieszkującym tereny Wolińskiego Parku Narodowego jest sokół pustułka. Ten drapieżnik znalazł tu również dogodne warunki lęgowe. Objęty jest ochroną gatunkową.


Nad jednym z jezior zobaczyliśmy piękne łabędzie nieme. Te dumne królewskie ptaki wspaniale wyglądały na krystalicznie czystej wodzie jeziora. Nie mogliśmy się oprzeć, aby ich nie karmić, chociaż wszyscy zdawaliśmy sobie sprawę, że tego nie wolno robić.

Bardzo chciałam zobaczyć kormorany, mające swoje lęgowiska nad jeziorami, tak jak wodniczka, błotniak stawowy, błotniak łąkowy, żuraw brodziec samotny, biegus zmienny, remiz, wąsatka, trzcinka, perkoz dwuczuby. Niestety nie zobaczyłam tych ptaków. Ich piękno mogłam podziwiać na pocztówce kupionej gdzieś na obrzeżach Parku.
Stado kormoranów.
W wodach jezior pływają ryby głównie gatunki słodkowodne, takie jak: okoń, sandacz, płoć, leszcz, certa, szczupak i miętus. Z powodu okresowych wlewów słonawych wód morskich do jezior, występują tu także niektóre ryby bałtyckie: flądry, śledzie, dorsze, płastugi, szproty węgorze i łososie. Stanowią one doskonałą karmę dla wodnego ptactwa. Ich wyjątkowe nagromadzenie na terenie Parku (200 gatunków) było jednym z decydujących argumentów przemawiających za jego utworzeniem. To właśnie jeziora są ostoją dla ptactwa, gdyż leżą one na szlakach ptasich wędrówek. Wiosną przylatują tu dzikie gęsi, czajki, bekasy, dzikie kaczki, perkozy, bąk i wiele innych. Słychać wtedy, że wróciło tu nowe, prawdziwe wiosenne życie.
Woliński Park Narodowy, oprócz niezwykłych walorów przyrodniczych, bogactwa roślin i zwierząt, posiada interesujące zabytki i obiekty kulturowe, m.in. Muzeum Przyrodnicze. W miejscowości Wolin, w pobliżu WPN zwiedzić można muzeum archeologiczne.
Woliński Park Narodowy, zajmujący tereny falistej i pagórkowatej wysoczyzny morenowej w środkowej części wyspy Wolin ma za zadanie chronić najpiękniejszą część naszego kraju. Ma za zadanie chronić unikalny krajobraz z wybrzeżem klifowym i wydmami, dawać schronienie licznym gatunkom ptaków i zwierząt, nie dopuścić do wyginięcia unikalnej roślinności, właściwej tylko dla danego terenu. WPN spełnia wszystkie warunki stawiane Parkom, dlatego też na jego obszarze rozwijają się wszystkie gatunki, którym grozi wymarcie.
Dlatego też zachęcam do zwiedzenia Wolińskiego Parku Narodowego celem poznania jego walorów turystycznych. Mam nadzieję, że tak samo jak mnie, da każdemu ze zwiedzających świadomość, jak cenne, unikalne i piękne są nadmorskie tereny naszej ojczyzny.