Ojcowski Park Narodowy
Położenie, powierzchnia, historia
Ojcowski Park Narodowy jest położony w południowej części kraju, w województwie małopolskim, w odległości 16 km na północ od Krakowa, na wyżynie Krakowsko – Częstochowskiej. Park obejmuje doliny dwu niewielkich rzek – Prądnika i Sąsopówki oraz przyległe fragmenty wierzchowiny jurajskiej.
Park został utworzony w 1956 roku na obszarze 1440 ha. Aktualna jego powierzchnia to 2146 ha, z czego 1529 ha zajmują lasy. Ochroną ścisłą objętych jest 251 ha leśnych. Jest to najmniejszy park narodowy w Polsce.
Początki ochrony obszaru parku sięgają 1924 roku, kiedy to z inicjatywy W. Szafera opracowaną pierwszą monografię przyrodniczą tego regionu oraz projekt rezerwatu w Dolinie Prądnika i Sąsopowskiej.
Geologia i geomorfologia
Podłoże geologiczne obszaru parku stanowią wapienie jurajskie, które powstały około 150–180mln lat temu. W wyniku działania wód krasowych w dolinach ojcowskich powstał osobliwy krajobraz urozmaicony stromymi ścianami wąwozów, osiągających do 120m głębokości oraz przeróżnymi formami skałkowymi i ostańcami. W rejonie Ojcowa występują dwie odmiany wapieni: skaliste i ławicowe. Wapienie skaliste są odporne na wietrzenie i tworzą wspaniałe ostańce oraz izolowane skałki w dolinach o urozmaiconych kształtach (Maczuga Herkulesa, Igła Deotymy i inne.)
Na terenie parku znajduje się ok. 400 jaskiń i inne formy krasowe, takie jak wywierzyska, wciosy, rozłogi, czy leje krasowe. Do najdłuższych jaskiń w parku należą: jaskinia Łokietka (320m), jaskinia Ciemna (230m) i jaskinia Zbójecka (189m). Gleby wytworzone są na wapieniach, glinach i lessach.
Wody
Obecna siec rzeczna parku wykształciła się pod koniec trzeciorzędu w wyniku wgłębnej erozji potoków. Głównym ciekiem jest Prądnik, a jego dopływem na terenie parku jest Sąspówka. Potoki te zaopatrywane są w wodę z ok. 20 źródeł szczelino-krasowych zwanych wywierzyskami.
Roślinność
Różnorodność rzeźby terenu oraz mikroklimatu wpłynęły na bogactwo i urozmaicenie flory parku, na terenie, którego występują około 1000 gatunków roślin naczyniowych o różnych wymaganiach ekologicznych i pochodzeniu, w tym m.in. ok. 50 gatunków górskich i ponad 100 ciepłolubnych występujących głównie na południu Europy. Do najciekawszych z nich zalicza się: nasz największy storczyk – obuwik pospolity, subalpejski chaber miękkowłosy, stepowa trawa – ostnica Jana oraz rosnąca na jedynym w Polsce stanowisku macierzanka wczesna. W parku stwierdzono także 110 gat. mszaków, 73 gat. wątrobowców, 370 gat. porostów i 1140 gat. grzybów. W okresie tworzenia parku głównymi zbiorowiskami leśnymi były bory mieszane (38% pow. parku), w których dominowała sosna, jodła i świerk. Grądy zajmowały 16% pow. a buczyny 9%. W wyniku sukcesji wtórnej oraz od działowywania emisji zanieczyszczeń przemysłowych, struktura zbiorowisk leśnych uległa zasadniczej przemianie. Obecne bory mieszane zajmują 5% obszaru parku a do 2010r przewiduje się ich zanik; dominują zaś grądy (40%) oraz buczyna karpacka (31%).
Zwierzęta
Fauna parku jest bardzo bogata. Dotychczasowe badania wskazują na bytowanie na jego terenie ok. 5500 gat. zwierząt; ogólną zaś ich liczbę szacuje się na 120000 gat. Spośród ssaków występują takie jak: borsuk, orzesznica, gronostaj oraz introdukowany w 1985r. bóbr. Do najciekawszych ssaków należą zaś nietoperze, z których wiele zimuje w tutejszych jaskiniach. Z 15 obserwowanych gat. nietoperzy, zwraca uwagę osiągający tu północny kres swojego występowania nocek orzęsiony. Wśród ptaków stwierdzono 134 gatunki m.in.: żyjącego głównie w górach pluszcza. Najliczniej reprezentowany i najbardziej urozmaicony jest świat owadów, liczący ok. 4600 gatunków, w tym m.in.: 1700 gat. chrząszczy, ponad 950 gat. błonkówek i 1075 gat. motyli.