Organizacje pożytku publicznego

Podstawą prawną jest ustawa z 07. 04. 1989 r. prawo o stowarzyszeniach.
Stowarzyszenie jest to dobrowolne, trwałe, samorządne zrzeszenie o celach niezarobkowych.
Zrzeszenie to grupa społeczna o charakterze celowym, której uzasadnieniem istnienia jest zaspokajanie określonych potrzeb osób zrzeszających się.
Definicja stowarzyszenia zawarta w rozporządzeniu Prezydenta RP z 27. 10. 1932 r. to: związek osób zdążających zgodnie z prawem do osiągnięcia wspólnego celu.
Definicja literaturowa: stowarzyszenie to niepaństwowa, dobrowolna, dążąca do zadośćuczynienia szczególnym upodobaniom, zapotrzebowaniom członków organizacja społeczna.
Cechy stowarzyszenia:
1. dobrowolność.
2. trwałość.
3. samorządność.
4. niezarobkowy charakter.

Dobrowolność wyraża się:
1. w swobodzie tworzenia stowarzyszeń.
2. nikogo nie można zmusić do przynależności do stowarzyszenia.
3. wyrazem cechy dobrowolności jest to, że nikt nie może ponosić negatywnych następstw z powodu przynależności do stowarzyszenia albo pozostawania poza nim.

Trwałość:
1. oznacza ciągłość działania.
2. stowarzyszeń nie tworzy się dla realizacji jednorazowego celu.
3. w literaturze aspekt trwałości określa się jako oddzielenie istnienia stowarzyszenia od fizycznego istnienia poszczególnych członków.

Samorządność jest to:
- samodzielność w kształtowaniu celów, programów i struktur stowarzyszenia.
Samodzielność ta jest nieco ograniczona przez ustawodawcę, który określa, że każde stowarzyszenie zarejestrowane musi mieć zarząd, organ kontroli wewnętrznej i Walne Zebranie Członków bądź Delegatów. Istnieje jednak możliwość taka, by statuty stowarzyszeń przewidywały istnienie także innych organów np. sądów koleżeńskich.
Samodzielność w kształtowaniu struktur stowarzyszenia wyraża się także w możliwości tworzenia jednostek terenowych np. kół czy oddziałów.

Niezarobkowy charakter :
W świetle orzecznictwa i praktyki ostatnich lat należy uznać, że stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą. Ograniczenie polega jednak na tym, że dochód z działalności gospodarczej nie może być dzielony między członków, lecz musi być przeznaczony na realizację celów statutowych.
W aspekcie niezarobkowego charakteru warto zwrócić uwagę na 2 orzeczenia. Na uchwałę Sądu Najwyższego z 27. 02. 1990 r. oraz wyrok NSA w Poznaniu z 24. 03. 1994 r.
W myśl pierwszego orzeczenia nie można uzależnić wysokości wynagrodzenia pracownika stowarzyszenia i jednocześnie jego członka tak, by było ono powiązane z wysokością dochodu uzyskanego z dział. gosp.
NSA natomiast podkreśla, że stowarzyszenia nie są podmiotami dział. gospod. w rozumieniu ustawy regulującej dział. gosp.


Rodzaje stowarzyszeń:
1. stowarzyszenia zarejestrowane w KRS.
2. stowarzyszenia zwykłe.
3. związki stowarzyszeń.
4. stowarzyszenia międzynarodowe.
5. organizacje społeczne do funkcjonowania których stosuje się przepisy ustawy prawo o stowarzyszeniach w sprawach nieuregulowanych odrębnie.
6. stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.

Stowarzyszenia zwykłe:
- to uproszczona forma stowarzyszeń, która nie podejmuje szeregu czynności stowarzyszenia zarejestrowanego np. wcale nie może prowadzić dział. gosp., nie może przyjmować darowizn, spadków, zapisów, dotacji ani korzystać z ofiarności publicznej, nie może powoływać terenowych jednostek organizacyjnych, nie może łączyć się w związki stowarzyszeń, nie mają osobowości prawnej, nie może uzyskać statusu organizacji pożytku publicznego. Stowarzyszenie zwykłe nie jest podmiotem praw majątkowych. Podmiotem tych praw są jego członkowie i to oni ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania stowarzyszenia.

Przykłady stowarzyszeń specjalnych:
1. PCK.
2. Ochotnicze Straże Pożarne.
3. Organizacje studenckie i uczniowskie.
4. stowarzyszenia kultury fizycznej np. kluby sportowe.
5. Polski Związek Łowiecki
6.
Zakładanie stowarzyszenia zarejestrowanego
1.co najmniej 15 osób uchwala statut i wybiera komitet założycielski.
2.komitet założycielski składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację wraz ze statutem i listą założycieli.
3.stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą wpisania do KRS.
Nadzór nad stowarzyszeniami
-podzielono pomiędzy „organ nadzorujący” a sąd.
W rzeczywistości „organ nadzorujący”(starosta albo wojewoda) dysponuje jedynie środkami kontroli. Samodzielnie może on tylko żądać wyjaśnień od władz stowarzyszenia albo żądać dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia odpisów uchwał Walnego Zebrania Członków bądź Walnego Zebrania Delegatów.
To sąd stosuje środki nadzorcze np. może udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia, uchylić niezgodną z prawem lub ze statutem uchwałę lub nawet rozwiązać stowarzyszenie.
Sad obligatoryjnie rozwiązuje stowarzyszenie tylko w dwóch przypadkach:
1. gdy liczba członków stowarzyszenia zmniejszyła się poniżej liczby członków wymaganych do założenia.
2. gdy stowarzyszenie nie ma przewidzianych w ustawie władz i nie ma warunków do ich wyłonienia w okresie nie dłuższym niż rok.

Zagadnienia prowadzenia działalności pożytku publicznego
Reguluje ustawa z 24. 04. 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.

Definicje działalności pożytku publicznego i organizacji pożytku publicznego:
I. Działalność pożytku publicznego to działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze następujących zadań publicznych:
1. pomoc społeczna.
2. opieka byłym żołnierzom zawodowym.
3. działalność charytatywna.
4. podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości.
5. działalność na rzecz mniejszości narodowych.
6. ochrona i promocja zdrowia.
7. działania na rzecz osób niepełnosprawnych.
8. promocja zatrudnienia i aktywizacja zawodowa.
9. ochrona praw kobiet a także działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn.
10. wspomaganie rozwoju gospodarczego i przedsiębiorczości.
11. wspomaganie rozwoju wspólnot lokalnych.
12. nauka, edukacja, oświata i wychowanie.
13. krajoznawstwo, wypoczynek dzieci i młodzieży.
14. kultura i sztuka.
15. upowszechnianie kultury fizycznej i sportu.
16. ekologia i ochrona zwierząt.
17. porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym.
18. upowszechnianie wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa.
19. upowszechnianie i ochrona wolności i praw człowieka.
20. wspomaganie rozwoju demokracji.
21. ratownictwo i ochrona ludności.
22. pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych żywiołowych konfliktów zbrojnych.
23. upowszechnianie praw konsumentów.
24. działania na rzecz integracji europejskiej ( z tych 24 znać 3-4)

II Pojęcie organizacji pożytku publicznego
Organizacją pożytku publicznego może być organizacja pozarządowa (a także np. jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych), która spełnia łącznie następujące wymagania:
1. prowadzi działalność statutową na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów.
2. działalność ta musi dotyczyć realizacji określonych wyżej zadań publicznych. Ta działalność musi być wyłączną statutową działalnością organizacji pozarządowej.
3. cały dochód przeznaczają na działalność pożytku publicznego.
4. mają statutowy, kolegialny organ kontroli lub nadzoru odrębny od organu zarządzającego, przy czym członkowie organu kontroli:
a) nie mogą być członkami organu zarządzającego ani pozostawać z nimi w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub podległości z tyt. Zatrudnienia,
b) nie byli skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo z winy umyślnej.
5. statut lub inne akty wewnętrzne tej organizacji muszą zabraniać:
a) udzielania pożyczek miedzy innymi członkom organizacji,
b) przekazywania ich majątku na rzecz członków lub pracowników oraz ich bliskich na
zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich,
c) wykorzystywania majątku na rzecz członków, pracowników i ich bliskich na zasadach
innych niż w stosunku do osób trzecich,
d) zakupu na szczególnych warunkach towarów lub usług w których uczestniczą
członkowie, pracownicy oraz osoby im bliskie.

Zalety i wady posiadania statusu organizacji pożytku publicznego
Zalety:
Opp przysługują zwolnienia:
1. od pod. doch. od os. prawnych.
2. od pod. od nieruchomości.
3. od pod. od czynności cywilno- prawnych, od opłaty skarbowej, od opłat sądowych.
4. podatnicy pod. doch. od osób fiz. mogą przekazywać 1% podatku na rzecz wybranych organizacji pożytku publicznego.
5. opp mają prawo nabywania na szczególnych warunkach prawa użytkowania nieruchomości będących własnością skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

Wady:
1. opp maja obowiązek sporządzania rocznych sprawozdań merytorycznych i finansowych. Sprawozdania te podaje się do publicznej wiadomości w sposób umożliwiający zapoznanie się przez zainteresowane podmioty.
2. opp przekazują ministrowi sprawozdania zarówno merytoryczne jak i finansowe, ponadto z orzecznictwa wynika, że niezależnie od powyższych sprawozdań, co roku należy przekazywać do Sadu rejestrowego finansowe sprawozdanie dołączone do akt rejestrowych. Zasady sporządzania sprawozdań finansowych określa ustawa o rachunkowości.
3. dodatkowy nadzór nad opp „ w zakresie prawidłowości korzystania z uprawnień opp” sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego a w stosunku do opp działających w zakresie ratownictwa i ochrony ludności nadzór sprawuje minister właściwy do spraw wewnętrznych.

Zakładanie opp
1. najpierw trzeba założyć stowarzyszenie albo inny podmiot.
2. istniejący podmiot składa do Sądu Rejestrowego wniosek o ujawnienie w KRS-ie wzmianki o posiadaniu statusu opp.
3. organizacja pozarządowa wpisana do KRS-u uzyskuje status opp z chwilą wpisania do KRS-u informacji o spełnianiu wymagań opp, co jest potwierdzone wzmianką o posiadaniu statusu opp. Na rozstrzygnięcie sądu przysługuje apelacja do Okręgowego Sądu Gospodarczego.

Współpraca opp z administracją publiczną
Ustawa formułuje obowiązek współpracy adm. publicznej z organizacjami pozarządowymi, zajmującymi się prowadzeniem działalności pożytku publicznego. Obowiązek współpracy dotyczy tych organizacji, których teren działania nie wykracza poza terytorialny zakres kompetencji danego organu.

Formy współpracy administracji z organizacjami prowadzącymi działalność pożytku publicznego
1. zlecanie realizacji zadań publicznych.
2. wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności i współdziałania w celu zharmonizowania tych kierunków.
3. konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dot. działalności statutowej tych organizacji.
4. tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli organów adm. publicznej.

Ad. 1. Zlecanie realizacji zadań publicznych przyjmuje postać albo powierzania wykonywania tych zadań albo wspierania wykonania tych zadań.
Podstawowymi zasadami współpracy są zasady: partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności.
Ustawa o działalności pożytku publicznego nakłada na organy jednostek samorządu terytorialnego obowiązek uchwalania rocznych programów współpracy z organizacjami pozarządowymi. Taki roczny program powinien zawierać określenie polityki jednostki samorządu w zakresie współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Zasadą w przypadku powierzania i wspierania realizacji zadań publicznych przez organizacje pozarządowe jest przeprowadzenie otwartego konkursu ofert.
Ogłaszając konkurs ofert należy to zrobić z co najmniej 30-dniowym wyprzedzeniem, ponadto w ogłoszeniu należy określić:
1. rodzaj zadania.
2. wysokość środków publicznych przeznaczonych na realizację zadania.
3. zasady przyznawania dotacji.
4. terminy i warunki realizacji zadania.
5. termin składania ofert.
6. kryteria dokonywania wyboru oferty.
7. zrealizowane przez adm. publiczną w roku ogłaszania konkursu i w roku poprzednim, zadania tego samego rodzaju i związane z nimi koszty, ze szczególnym uwzględnieniem wysokości dotacji przekazanych organizacjom pozarządowym.

Istnieje możliwość zgłaszania propozycji realizacji jakiegoś zadania przez organizację pozarządową niezależnie od konkursu ofert. Administracja ma obowiązek w ciągu 2 m-cy rozpatrzyć celowość realizacji zadania przez organizację pozarządową i poinformować zainteresowane organizacje o podjętej decyzji. Wprawdzie rozstrzygnięcie administracji nie jest decyzją administracyjną, musi mieć jednak swoje uzasadnienie a także przysługuje na nie skarga w trybie art. 221 KPA.
Organ administracji przy rozpatrywaniu ofert:
1. ocenia możliwość realizacji zadania przez organizację pozarządową.
2. ocenia przedstawioną kalkulację kosztów.
3. w ocenach tych muszą uwzględniać wysokość środków publicznych przeznaczonych na realizacje zadania

Oferta powinna zawierać:
1. zakres zadania proponowanego do realizacji.
2. termin i miejsce realizacji.
3. kalkulację kosztów.
4. informację o wcześniejszej działalności podmiotu składającego ofertę w zakresie którego dot. zadanie.
5. informację o posiadanych zasobach rzeczowych i kadrowych zapewniających wykonanie zadania.

Cała procedura o współpracy kończy się podpisaniem umowy.