Krzyżacy (zakon niemiecki czy teutoński) nazwa trzeciego chrześcijańskiego zakonu rycerskiego, powstałego w epoce krucjatOd 1128 roku istniał już w Jerozolimie dla udzielania opieki pielgrzymom niemieckim szpital niemiecki. Niektórzy obywatele Bremy i Lubeki, którzy pod rodzą Adolfa hrabiego Holsztynu wyruszyli do Ziemi Świętej powzięli (w 1190 r podczas oblegania Ptolemaidy) wraz z jego braćmi zamiar utworzenia zakonu rycerskiego na wzór joannitów i templariuszy. Mał on podwójne zadanie: opiekować się chorymi i bronić mieczem Ziemi świętej przeciw niewiernym. Plan ten podobał się ks. Fryderykowi Szwabskiemu, i już w 1191 r. został potwierdzony przez papieża Celestyna III i cesarza Henryka IV. Ptolemaida czyli Acea była pierwszym miejscem pobytu nowego zakonu, równouprawnionego z joannitami i templariuszami. Członkowie jego mieli krętą brodę i nosili jako ubiór zakonny płaszcz biały z czarnym krzyżem, wewnątrz którego był czarny orzeł i nazywać się braćmi szpitala niemieckiego. Do zakonu mogli być przyjmowani sami tylko Niemcy pochodzenia szlacheckiego. Wedle dwoistego swego przeznaczenia dzielił się zakon na dwie klasy: braci wyświęconych czyli rzeczywistych kapłanów i w niewielkiej liczbie) i braci rycerskich czyli laików. Ci ostatni stanowili ogół rycerstwa krzyżackiego, w którym były znowu podrzędne stopnie zakonne, jak np. współbracia i bracia służebni, mogący prowadzić życie całkiem świeckie. Za patronów obrał sobie zakon Pannę Marię i św. Jerzego. Pierwszym mistrzem wielkim, to jest naczelnikiem zakonu, był Henryk Walpot von Bassenheim. Pod czwartym, Hermanem von Salza (1210—1239), zaczęli krzyżacy zyskiwać wielkie znaczenie i wpływy, głównie dzięki opiece papieża i cesarza Fryderyka II. Posiadali już wtedy niemałą sławę z czynów wojennych, a nadto ogromne posiadłości w Niemczech, Włoszech i na Sycylii. Z zamożnością zakonu rosło też rozpasanie świeckie. Nieszczęśliwych Prusów mimo interwencji papieskiej nawracano na chrześcijaństwo środkami wcale nie-chrześcijańskimi. Ucisk straszny, zdzierstwo i okrucieństwa były zwyczajnym orężem krzyżaków dla utrzymania w poddaństwie nowo nawróconych. Książęta polscy patrzyli na to obojętnym okiem. Jedynie Swiętopełk książę pomorski stanął w obronie krzywdzonych Prusów. Opis: Początków istnienia Zakonu powstałego w okresie podejmowanych z inicjatywy papiestwa w XI-XIII w. wypraw krzyżowych dla zdobycia Ziemi Świętej dopatrywać się można w otwarciu około 1130 r. w Jerozolimie hospicjum (schroniska) dla niemieckich pielgrzymów i kupców, obsługiwanego przez braci szpitalników. Po utracie przez krzyżowców w 1187 r. Jerozolimy zakład ten przestał istnieć i dopiero w 1190 r., podczas oblężenia twierdzy Akki (III krucjata) doszło do założenia szpitalika dla Niemców. Fundatorami byli kupcy z Lubeki i Bremy, którzy byli wspierani przez niemieckich rycerzy i książąt. Z tego bractwa szpitalnego rozwinął się niemiecki zakon rycerski, wspierany także przez dynastę Staufów. Papież Klemens III uznał nowo założony zakon w 1191 r., co ostatecznie potwierdził papież Celestyn w 1196 r. Nowa korporacja przyjęła nazwę Zakonu Niemieckiego Szpitala Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie ? Ordo Sanctae Mariae Domus Theutonicorum lerosolimitani, a w skrócie nazywano go zakonem niemieckim. Zarządca dotychczasowej placówki Henryk Walpot uzyskał godność wielkiego mistrza. Zakon uzyskał dzięki hojności Fryderyka II znaczne dobra na Sycylii, a później liczne posiadłości w Niemczech. Ubiorem zgromadzenia był biały płaszcz z naszytym po lewej stronie czarnym krzyżem (stąd nazwa ?krzyżacy"). Płaszcz taki mieli prawo nosić tylko bracia - rycerze i kapelani (księża i klerycy). Trzecia grupa członków zakonu (bracia służebni) nosiła płaszcze szare.
