Jacek Malczewski, "Artysta i Chimera". Analiza wstępna: Obraz ten, to olej na tekturze, o wymiarze 32x40cm, środkowa część tryptyku o tytule "Stara baśń", którego skrzydła zaginęły; pochodzi on z 1906 roku. Pierwotnie jako pojedyncze dzieło tytułowany był "Sztuka". Pochodzi on z dojrzałego okresu twórczości Malczewskiego wybitnego przedstawiciela nurtu Młodej Polski. Tematyka dzieła jest alegoryczna, symboliczna. Obraz w 1992 sprzedany na aukcji, obecnie znajduje się w zbiorach prywatnych. Analiza właściwa: Kompozycja: Dominującą postacią jest Chimera. Siedząca na mężczyźnie. Kompozycja tych dwu postaci niemal trójkątna, jest zamknięta. Ogromne ciało Chimery determinuje odbiór dzieła jako symetrycznego. Przygladamy się scenie już statycznej, która jednak ze względu na widoczne na obrazie zrzucone w pośpiechu ubranie mężczyzny oraz siedzącą na mężczyźnie w niedwuznacznej pozie Chimerę mówi nam o scenie niedawno rozgrywającej się: dynamicznej, wręcz dramatycznej. Przestrzeń, głębia, paleta barw, światło: Mężczyzna leżący na wznak, obnażony, wydaje się omdlały, może nawet martwy. Chimera w wyraźnej zadumie może nawet zmęczeniu po niedawnej scenie miłosnej, zakrywa dłonią twarz. Chimera przedstawiona jest jako pół kobieta, pół tygrys z dużymi ciemnymi skrzydłami. Jest ogromna, przytłacza nie tylko mężczyznę ale i resztę otoczenia. Siedząc z wbitymi w krwawiący tors kochanka pazurami, zdaje się pogrążona w spełnieniu, nieobecna. Ogromne, umięśnione, pasiaste uda Chimery wypełniają znaczą część obrazu. Scena główna rozgrywa się na skraju łąki, na dalszym planie widać pola, drogę i drzewa targane silnym wiatrem. Nieboskłon zapowiada nadchodzącą burzę, gwałtowną zmianę, niebezpieczeństwo. Krajobraz, będący zaledwie tłem do sceny głównej, ujmuje oglądającego znacznym zróżnicowaniem form i gwałtownością przekazu będącą w opozycji do bez mała statycznej sceny pierwszoplanowej. Obraz "Artysta i Chimera" jest dziełem bez mała monochormatycznym. Malczewski posłuzył się ograniczoną paletą barw: ciepłe kolory ziemi w połaczeniu ze stonowanymi odcieniami granatów wzbogacone są jedynie o kilka małych akcentów różowych i czerwonych: na poduszkach łap Chimery oraz na torsie artysty. Światło w obrazie jest niejednorodne dopasowane rzez artystę do podkreślenia danego elementu i jego wyrazu. Dla sceny głównej sztuczne, podkreślające jej alegoryczny, nierzeczywisty, nierealny charakter. Jak lapma fotograficzna, miejcowo uwypuklające rządane elementy. Dla krajobrazu zaś naturalne, słoneczne rozproszone przez widoczne na nieboskłonie chmury. Interpretacja: Obraz ukazuje motyw przeznaczenia artysty. Zawiera wyraz artystycznych obawy przełomu wieków przed femme fatale (fą fatal) oraz wielokrotnie powracający w malarstwie Malczewskiego motyw śmierci, przedstawianej jako postać kobieca. Strach przed kobietą fatalną, unieszczęśliwiającą to w czasach Młodej Polski nurt dość silny. Nazywany jest mozoginizmem - słowem pochodzącym z greki - co znaczy dosłownie "nienawiść do kobiet". Kobieta jako poddająca się instynktom, będąca blisko złowrogich praw natury, niejako zagraża mężczyźnie, stojącemu na straży kultury i wyższych wartości. W tym wypadku zagraża artyście, który poddając się uwodzicielskiemu pięknu Sztuki przedstawionej jako Chimera, staje się jej niewolnikiem. Podsumowanie: Jacek Malczewski, jeden z najbardziej uznanych artystów sztuki polskiej, jako symbolista Młodopolski w swoich pracach wielokrotnie ukazywał podobne czy wręcz te same tematy, szukając dla nich najwłaściwszej formy. Stąd wracanie do tych samych tematów na przestrzeni wielu lat oraz bogate cykle. Temat śmierci to motyw pojawiający się w wielu dziełach, ale też i Chimera malowana była przez Malczewskiego nie jeden raz i choć nie we wszystkich "natchnienie twórcy" jest zabójcze to analizowane dzieło dociera głęboko do oglądającego nawet bez szczegółowej analizy. Mężczyzna zniewolony przez kobietę bez oznak walki, założyć więc można, że na własne życzenie - i czy rozpatrzymy to dzieło symbolicznie: jako muzę dla twórcy; czy dosłownie poprzez symboliczne przedstawienie: jako związek dwojga, jest on ukazaniem zależności między obydwiema postaciami. Żeńskiej dającej natchnienie, spełnienie, upojenie i męskiej niezbędnej aby te treści wchłonąć, wziąć. Uwaga: wyrazy podkreślone - nie wiem jakie wymagania ma Twój nauczyciel - możesz je zostawić, możesz usunąć (określają one jaki etap analizy właśnie jest prowadzony) - jeśli je nawet usuniesz - przeczytaj je najpierw, żeby mieć jasność o czym jest akapit. Podsumowanie nie jest bezwzględnie wymagane przy analizie i interpretacji, możesz je ewentualnie pominąć.
