I śmiech niekiedy może być nauką jeśli się z przywar nie z osób natrząsa - zasada realizowana przez oświeceniowych twórców.

I śmiech niekiedy może być nauką jeśli się z przywar nie z osób natrząsa. Jak twórcy oświecenia Krasicki, Niemcewicz i Naruszewicz realizowali ta zasadę?

Ignacy Krasicki to autor, którego wiele utworów ma charakter dydaktyczny, należą do nich między innymi bajki, satyry i poematy heroikomiczne. Pojawiające się w bajkach zwierzęta uosabiają ludzi z konkretnymi wadami, na przykład przedstawiony w utworze "Szczur i kot" człowiek pod postacią szczura jest zbyt pewny siebie i przekonany o swojej wyższości. Spotyka go za to kara, gdyż zostaje uduszony przez swego największego wroga - kota. Podobnym utworem jest bajka pod tytułem "Kruk i lis". W niej lis tak długo chwalił kruka, że pięknie śpiewa, aż ten nie otworzył dzioba, w którym trzymał ser. Na to tylko czekał lis, który porwał spadający ser i uciekł. Również dydaktyczny charakter ma utwór zatytułowany "Jagnię i wilk". Bajka ta ukazuje, że w świecie rządzi silniejszy, który nie zawaha się wykorzystać swojej przewagi. Krasicki był wspaniałym obserwatorem zjawisk społecznych. Zauważał te sytuacje z życia codziennego, które mogły rozbawić i zarazem nauczyć czegoś czytelnika. Przykładem takiego utworu jest "Dewotka", w którym ukazana jest przewrotność i dwulicowość ludzi, którzy co innego mówią, a co innego robią. W bajce tej kobieta odmawiając słowa modlitwy "odpuść nam nasze winy, jako my odpuszczamy ... " bije swoją służącą za nieposłuszeństwo. Kolejnym utworem jest satyra "Do króla", w którym przedstawiony jest negatywny portret szlachcica sarmaty. Utwór skierowany jest do króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego. Autor wysuwa szereg zarzutów wobec króla, zarzuca mu młody wiek, polskie pochodzenie, wykształcenie, łagodne rządy i to że nie jest monarchą dziedzicznym. W ten sposób Krasicki wyraził swój szacunek do króla i wypiętnował w ironiczny sposób poglądy szlachty sarmackiej, która te właśnie "wady" wytykała królowi. Inną słabostka Polaków jest pijaństwo, taki też tytuł nosi kolejna satyra Krasickiego. Krytykuje ono ludzi, którzy potrafią pięknie mówić o zaletach trzeźwości , ganić pijaństwo a w ostateczności nie przestrzegają tego o czym mówią gdy w ostatnich słowach satyry pada pytanie gdzie idziesz? to szlachcic odpowiada „napiję się wódki”. W satyrze "Żona modna" autor ośmiesza typ kobiety hołdującej obcym obyczajom i modzie, która ma przesadne wymagania i żyje ponad stan. Kolejną satyrą krytykującą społeczeństwo jest satyra „Świat zepsuty” pokazuje ona różnice między wspaniałym i szlachetnym życiem przodków oraz obecnym życiem społeczeństwa. Autor usiłuje znaleźć cechy wspólne pomiędzy dawnym prawym i cnotliwym życiem a dniem dzisiejszym.. Krasicki porównuje ojczyznę do okrętu w czasie burzy, lecz mimo sztormu ma jeszcze szansę ocaleć, gdy za ratowanie weźmie się cała załoga, mówi o tym by szlachta w końcu się ocknęła i ratowała swoją ojczyznę. Kolejnym utworem Krasickiego jest poemat heroikomiczny pt: „Monachomachia” opowiada o sporze między dwoma zakonami który potem przerodził się w wojnę, załagodzoną pucharem wina. Mnichów autor nazywa "wielebnym głupstwem", naśmiewa się z ich wad, głupoty i nieuctwa. Heroikomiczny charakter "Monachomachii" polega na tym, że utwór ma formę poematu, a jego treścią jest błaha sprawa. Poemat heroiczny pokazywał sławne czyny, bohaterów, zakładał niezwykłość wydarzeń, poświęcony był najczęściej sprawom wojennym. Natomiast "Monachomachia" Krasickiego opisuje wojnę, ale między mnichami, i to w zupełnie inny sposób, niż w poemacie heroicznym. Opis walki ma charakter komiczny. Wystarczyło bowiem wnieść puchar napełniony winem i od razu zapanowała zgoda. Poza tym cechy mnichów w utworze są sprzeczne z naszym wyobrażeniem zakonnika ponieważ powinna go cechować pobożność, wiedza, skromność, ubóstwo, natomiast cechy bohaterów utworu są skrajnie różne. Natomiast Julian Ursyn Niemcewicz bawiąc odbiorców swą polityczną komedią "Powrót posła" miał bardzo konkretne cele. Jego utwór był wydany na krótko przed planowanymi wyborami do sejmu i Niemcewicz chciał wpłynąć na opinię publiczną by poparła zwolenników radykalnych reform. Kolejne dzieło to utwór Adama Naruszewicza zatytułowany "Chudy Literat", autor w swoim tekście porusza problemy, jakimi są ubóstwo, a także niska pozycja społeczna literatów. Satyra utrzymana jest w formie dialogu pomiędzy Szlachcicem a Literatem, skarżącym się, iż jego praca nie przynosi mu dochodów, podmiot mówiący poddaje również krytyce szlachtę, postrzeganą za grupę społeczną leniwą, niechętną poznawaniu nowych dzieł literackich, a także interesującą się jedynie własnymi sprawami. W dalszej części utworu czytamy, iż Literat cierpi kolejny rok, bo został oszukany przez drukarnię, a współpracownicy sponsorowali go, dopóki im służył. Mówi, że gdyby ludzie kupowali książki, łatwiej żyłoby się pisarzom oraz drukarzom. W kolejnych fragmentach autor przytacza pytania Szlachcica o nowości literackie - Księgarz po ich zaprezentowaniu zostaje ostro skrytykowany przez Szlachcica co świadczy o nieuctwie i braku wykształcenia możnego. Poeta wysuwa jednoznaczny wniosek, w którym wyraźnie chce potępić nieuctwo szlachty, a także niechęć ludzi do czytania i powiększania swojej wiedzy. Krytykowanie postaw szlachty sarmackiej przez twórców oświecenia, a w szczególności przez Krasickiego, Niemcewicza i Naruszewicza jest próbą nauki społeczeństwa poprzez humor, można także zauważyć, że główne problemy poruszane przez poetów nadal są aktualne. Pijaństwo jest nadal dużym problemem wielkiej liczby społeczeństwa, innym problemem poruszonym w literaturze oświecenia i aktualnym i dziś jest cudzoziemszczyzna oraz zbyt małe zainteresowanie losami kraju.