Oświecenie, Rewolucja Francuska, powstwanie Stanów Zjednoczonych

Ł POŚWIECENIE – SPORY NA TLE RELIGIJNYM, UPRZYWILEJOWANA SYTUACJA KOŚCIOŁA, ROZWÓJ ATEIZMU. ISTNIENIE RELIGII JEST BEZCELOWE, WEDŁUG MYŚLICIELI ZYCIE MIAŁÓO BYĆ ZGODNE Z NATURĄ. SPORY NA TEMAT TOLERANCJI. POWSTAŁO NOWE SPOJRZENIE NA EDUKACJĘ, ZACZELY POWSTAWAC SZKOLY REALNE, MAJACE NA CELU PRZYGOTOWANIE DO OKREŚLONYCH ZAWODOW.TWORCY OSWIECIENIA TWIERDZILI ZE WSZYSTKO POWINNO MIEĆ SWÓJ PRKTYCZNY WYMIAR, JEST TO EPOKA FILOZOFÓW, LUDZI MÓWIĄCYCH O SPOŁECZEŃSTWIE. LIBERALIZM TO WOLNOŚĆ W KAŻDEJ DZIEDZINIE, PRZECIWIEŃSTWO KONSERWATYZMU. FILOZOFIA STAŁA SIĘ NAUKĄ PRAKTYCZNĄ, WYKORZYSTUJĄCĄ FAKTY, ZAPRZESTANO SIĘ ODWOŁYWANIA DO RELIGII. NIE WYKSZTAŁCIŁ SIĘ JEDNOLITY KIERUNEK FILOZOFICZNY. JEDNYM Z NAJPOPULARNIEJSZYCH FILOZOFOW BYŁ JON LOCKE – CZŁOWIEK RODZI SIĘ JAKO CZYSTA KARTKA (tabula rasa), ŹRÓDŁEM WIEDZY LUDZKIEJ MOŻE BYĆ JEDYNIE DOŚWIADCZENIE. KARTEZJUSZ – LUDZKI ROZUM JEST PODSTAWA WIEDZY, STWORZYŁ ON DZIEŁO Rozprawa o metodzie . FILOZOFOWIE ZA SPRZECZNE UZNAWALI PRZYWILEJE STANOWE, KAŻDY CZŁOWIEK POWINIEN BYĆ RÓWNY I WOLNY, KRYTYKOWANO MONARCHIĘ ABSOLUTNĄ. KAROL MONTESKIUSZ – ZALECAŁ SYSTEM PARLAMENTARNY, NAPISAŁ DZIEŁO O duchu praw, ZALECAŁ WPROWADZENIE WŁADZY NA WYKONAWCZĄ USTAWODAWCZĄ I SADOWNICZĄ, NIE BYŁ ZWOLENNIKIEM RÓWNOŚCI SPOŁECZNEJ. JAN JAKUB ROUSSEAU – WSZYSCY LUDZIE Z NATURY SĄ WOLNI I RÓWNI, PAŃSTWO POWSTAŁO W WYNIKU UMOWY SPOŁECZNEJ. Franciszek MARIA WOLTER- KRÓL FILOZOFÓW, WALCZYŁ Z GŁUPOTĄ, KRYTYKOWAŁ DUCHOWIEŃSTWO I KARĘ ŚMIERCI. BADANIA PRZYRODNICZE CHEMIA – ANTONI LAVOSIER, MICHAŁ ŁOMONOSOW. STOSOWANO RACHUNEK RÓŻNICZKOWY, UŁAMKI DZIESIĘTNE, STWORZONO TABLICE LOGARYTMICZNE. LITERATURA I SZTUKA – BOHATEREM JEST NAJCZĘŚCIEJ MIESZCZANIN, SZCZEGÓLNE MIEJSCE ZAJMOWAŁA POWIEŚĆ. Jonatan Swift – PODRÓŻE GULIWERA, DANIEL DEFOE- Przypadki Robinsona. WIDOCZNA SATYRA W UTWORACH, POJAWIA SIĘ SENTYMENTALIZM – ODWOŁUJĄCY SIĘ DO UCZUĆ I NATURY,. MUZYKA Wolfgang Amadeusz Mozart. ENCYKLOPEDYŚCI – DENIS DIDEROT, JEAN D’ ALGMBER. DOSZLO DO DUŻEGO WZROSTU DEMOGRAFICZNEGO POPRAWIŁA SIĘ JAKOŚĆ ŻYCIA, LUDZIE ODŻYWIALI SIĘ LEPIEJ, POJAWIŁY SIĘ NOWE WARZYWA NP. ZIEMNIAK, PIERWSZE SZCZEPIONKI, ZWIĘKSZYŁA SIĘ HIGIENA ZYCIA, POJAWIA SIĘ SŁUŻBA MEDYCZNA. KOSMOPOLITA NOWY TYP NA SALONACH, TYP TOWARZYSKI, ARTYŚCI. PRZEBOJEM STAJE SIĘ PRASA, POWSTAJĄ TEATRY, STOWARZYSZENIA, ARTYŚCI POSŁUGIWALI SIĘ SYMBOLIKĄ. KRASICKI – BAJKI I SATYRY, WYNALAZKI – BENIAMIN FRANKLIN – PIORUNOCHRON, JAMEK WATT- MASZYNA PAROWA, BRACIA MONGOFIER – BALON NAPEŁNIONY POWIETRZEM, FARENHEIT, CELCIUS – TERMOMETR.

POWSTANIE STANÓW ZJEDNOCZONYM AMERYKI – OD XVI WIEKU WSCHODNIE WYBRZEŻA AMERYKI PÓŁNOCNEJ STAŁY SIĘ TERENEM KOLONIZACJI ANGIELSKIEJ I HOLENDERSKIEJ. POLITYKA PROWADZONA PRZEZ BRYTYJSKIE KAMPANIE HANDLOWE DOPROWADZIŁA DO WYPARCIA Z TYCH TERENÓW KONKURENCJI HOLENDERSKIEJ I NASILENIA SIĘ OSADNICTWA ANGIELSKIEGO. W DRUGIEJ POŁOWIE XVII WIEKU ISTNIAŁO TRZYNAŚCIE KOLONII ANGIELKSKICH, NIE BYŁY JEDNAK ONE JEDNORODNE GOSPODARCZO, USTROJOWO I RELIGIJNIE. DO PRACY WYKORZYSTYWANO LUNOŚĆ RDZENNĄ, SZYBKO ZDECYDOWANO SIĘ NA HANDEL NIEWOLNIKAMI. NA CZELE KAŻDEJ KOLONII STAŁ GUBERNATOR, KTÓRY BYŁ PRZEDSTAWICIELEM RZĄDU ANGIELSKIEGO. KOLONIE AMERYKAŃSKIE BYŁY TRATOWANE JAKO RYNK ZBYTU TOWARÓW ANGIELSKICH. AKT NAWIGACYJNY 1651 ZABRONIONO KOLONIOM IMPORTU I ESKOPRTU TOWAROW NA STATKACH INNYCH NIŻ ANGIELSKIE, A HANDEL MÓGŁ SIĘ ROZWIJAĆ TYLKO Z ANGLIĄ., ZAKAZ ZAKŁADANIA MANUFAKTUR, OGRANICZENIE TOWARÓW ORAZ OPŁATY STEMPLOWE. SPOWODOWAŁO TO WZROST NIEZADOWOLENIA KOLONISTÓW. NA WIELE PRODUKTÓW WPROWADZONO BARDZO WYSOKIE CŁA. W 1773 ROKU GRUPA KOLONISTÓW BOSTONIEOPANOWALA STATKI PRZYWOŻĄCE HERBATĘ I ZATOPIŁA CAŁY ŁADUNEK – BOSTOŃSKIE PICIE HERBATKI, BYŁO BEZPOSREDNIĄ PRZYCZYNĄ ROZPOCZĘCIA WALK. W 1774 ROKU PARLAMENT ANGIELKI OGŁOSIŁ USTAWY REPRESYJNE, KTÓRE MIAŁY ZMUSIĆ KOLONISTÓW DO POSŁUSZEŃSTWA.. W ODPOWIEDZI ZEBRAŁ SIĘ I KONGRES KONTYNENTALNY , A JEGO CZŁONKOWIE ZARZĄDALI OD KRÓLA WYCOFANIA USTAW I WPROWADZILI BOJKOT TOWARÓW ANGIELSKICH. ROZPOCZĘŁY SIĘ DZIAŁANIA ZBROJNE. W 1775 ROKU DO FILADELFII PRZYBYLI PRZEDSTAWICIELE KOLONII I UTWORZYLI II KONGRES , KTÓREGO GŁÓWNĄ UCHWAŁĄ BYŁO OGŁOSZENIE 4 LIPCA 1776 ROKU DEKLARACJI NIEPODLEGŁOŚCI OPRACOWANEJ PRZEZ T JEFFERSONA. KOLONIE BRYTYJSKIE UWOLNIŁY SIĘ OD ANGLII. DO POMOCY KOLONIOM PRZYŁĄCZYŁY SIĘ FRANCJA, HOLANDIA, HISZPANIA, ZAŚ POZOSTAŁE PAŃSTWA OGŁOSIŁY NEUTRALNOŚĆ. WŚRÓD POMOCNIKÓW BYLI TAKŻE POLACY – TADEUSZ KOŚCIUSZKO I KAZIMIERZ PUŁASKI. W 1779 ROKU W BITIWE POD SAVANNAH AMERYKANIE PONIEŚLI KLĘSKĘ, DOPIERO W 1781 W BITWIE POD YORKTOWN ODNIEŚLI SUKCES. PARLAMENT BRYTYJSKI PODJĄŁ ROKOWANIE POKOJOWE, KTÓRE ZAKOŃCZYŁY SIĘ PODPISANIEM POKOJU W PARYŻU W 1783. WIELKA BRYTANIA UZNAŁA NIEPODLEGŁOŚĆSTANÓW ZJEDNOCZONYCH. UCHWALENIE KONSTYTUCJI AMERYKAŃSKIEJ W 1787 ROKU W FILADELFII POD PRZEWODNICTWEM Jerzego WASZYNGTONA ZEBRAŁ SIĘ KONWENT MAJĄCY UCHWALIĆ KONSTYTUCJĘ. WPROWADZIŁA ONA ZASADĘ TRÓJPODZIAŁU WŁADZY, WŁADZA WYKONAWCZA NALEŻAŁA DO PREZYDENTA, WYBIERANEGO NA 4 LATA, POWOŁYWAŁ ON MINSTRÓW, DOWODZIŁ ARMIĄ, BYŁ JEDNOCZESNIE PREMIEREM. USTAWODAWCZA – KONGRES – SKŁADAŁ SIĘ Z DWÓCH IZB SENATU I IZBY REPREZENTANTÓW. SĄDOWNICZA – SĄD NAJWYŻSZY, SĘDZIOWIE MIANOWANI PRZEZ PREZYDENTA DOŻYWOTNIO.

WIELKA REWOLUCJA FRANCUSKA- U SCHYŁKU XVIII WIEKU FRANCJA RZĄDZONA PRZEZ LUDWIKA XVI NALEZAŁA DO NAJPOTĘŻNIEJSZYCH PAŃSTW EUROPEJSKICH. WPŁYWY Z KOLONII, ROZWOJ GOSPODARKI I PRZEMYSŁU NIE BYŁY JEDNAK W STANIE POWSTRZYMAĆ NARASTAJĄCEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO. WE FRANCJI PANOWAŁ PODZIAŁ SPOŁECZNY NA SZLACHTĘ, DUCHOWIEŃSTWO I STAN TRZECI.. DWA PIERWSZE STANY MIAŁY DECYDUJĄCY WPŁYW W PAŃSTWIE ORAZ PRZYWILEJE HONOROWE, NAWET SYAN TRZECI BYŁ SILNIE Zróżnicowany. Francja BYŁA KRAJEM ROLNICZYM, STAN TRZECI NIE MAIŁ ŻADNEGO WPŁYWU NA POLITYKĘ.. FRANCJA JEST BARDZO ZADŁUŻONA, ZONA LUDWIKA XVI – MARIA ANTONINA PROWADZI BARDZO KOSZTOWNE ZYCIE , POZOSTALA CZĘŚC SPOŁECZEŃSTWA ŻYJE W NĘDZY. NAJBOGATSZA WŚRÓD SPOŁECZEŃSTWA BYŁA BURŻUAZJA - CHCIALA MIEĆ WPŁYW NA DECYZJE POLITYCZNE. LUDWIK XVI RZĄDZIŁ ABSOLUTNIE, NIEZWOŁYWAŁ PARLAMENTU, PODNOSIL PODATKI ZA ZGODĄ DUCHOWIEŃSTWA I SZLACHTY. PRÓBUJĄC RATOWAĆ SYTUACJE FINANSOWĄ PAŃSTWA, PRZEDSTAWIŁ ZGROMADZENIU NOTABLI PROJEKT REFORMY, WEDŁUG KTÓREJ STANY UPRZYWILEJOWANE MIAŁY ZOSTAĆ OPODATKOWANE. ZWOŁANO STANY GENERALNE .
5 MAJA 1789 ROKU ZWOŁANO DO WERSALU PARLAMENT ( PO RAZ PIERWSZY OD 1614). STAN TRZECI MIAŁ TAKĄ SAMĄ LICZBĘ PRZEDSTAWICIELI JAK STANY UPRZYWILEJOWANE, OBRADY JEDNAK ODBYWAŁY SIĘ OSOBNO. 17 CZERWCA STAN TRZECI PRZYJĄŁ NAZWĘ ZGROMADZENIE NARODOWE, UZNAJĄC SIĘ ZA PRZEDSTAWICIELA CAŁEGO SPOŁECZENŚTA. W CZASIE OBRAD ROZESZLY SIĘ PLOTKI O PLNACH ATAKU NA PARYŻ ORAZ O ZWOLNIENIU JAKUBA NECKERA. 14 LIPCA 1789 ROKU Paryżanie WYSLI NA ULICE I SKIEROWALI SIĘ NA BASTYLIĘ, BĘDĄCĄ SYMBOLEM STAREGO ŁADU. PO KRÓTKIM ZDERZENIU Z ODDZIAŁAMI KRÓLEWSKIMI BASTYLIA (SYMBOL ABSOLUTYZMU WE FRANCJI) ZOSTAŁA ZDOBYTA. NA WIEŚĆ O TYM ZACZEŁY POWSTAWAĆ REWOLUCYJNE ZARZĄDY MUNICYPALNE, A NA WSI WYBUCHAŁY ROZRUCHY CHŁOPSKIE. KRÓL NIE MAJĄC INNEGO WYJŚCIA WYCOFAŁ WOJSKA. PO TY WYDARZENIU ZNIESIONO PRZYWILEJE STANOWE, WPROWADZONO RÓWNOŚC WSZYSTKICH OBYWATELI. 26 SIERPNIA 1789 USTANOWIONO DEKLARACJE PRW CZŁOWIEKA I OBYWATELA, WPROWADZIŁA ONA SWOBODĘ WYZNANIA, MYŚLI, SŁOWA I DRUKU. WPROWADZONO ZASADĘ MONTESKJUSZA O TRÓJPODZIALE WŁADZY. WE WRZEŚNIU 1791 UCHWALONO KONSTYTUCJE. WŁADZE USTAWODAWCZĄ ODDANO W RĘCE ZGROMADZENIA PRAWODAWCZEGO – LEGISLATYWY, ZAŚ WŁADZĘ WYKONAWCZĄ MILEI SPRAWOWAĆ MINISTROWIE I KRÓL. SPOŁECZEŃSTWO PODZIELONO NA CZTERY GRUPY MAJATKOWE. FRANCJA STAJE SIĘ MONARCHIĄ KONSTYTUCYJNĄ, JEST TO 3 KONSTYTUCJA NA ŚWIECIE. ZGROMADZENIE PRAWODAWCZE : PRAWICA –MONARCHIŚCI, CENTRUM – BAGNO, LEWICA – PRAWICA (ŻYRONDYŚCI), LEWICA (JAKOBINI, SANKIULOCI). ZGROMADZENIE TO DOBYŁO SIĘ 1 PAZDZIERNIKA 1791. NA CZELE LEWICY STAŁ ROBESPIERRE. ZYRNDYSCI CHCIELI WOJNY Z AUSTRIĄ, POWSTAŁ WTEDY HYMN FRANCJI. NA POCZĄTKU FRANCJI SIĘ NIE POWODZIŁO, ŻYRONDYŚCI WEZWALI CAŁY NARÓD FRANCUSKI DO WALKI, OBALONA KRÓLA I OSADZONO GO W WIĘZIENIU. WŁADZĘ ZACZĘŁI PRZEJMOWAĆ JAKOBINI, POSZERZYŁA SIĘ FALA TERRORU, KRÓLA OSKARŻONA O ZDRADĘ I SKAZANO NA KARĘ ŚMIERCI. FRANCJA STAŁA SIĘ REPUBLIKĄ. JAKOBINI ARESZTUJĄ ŻYRONDYSTÓW, ŻYRONDYSTÓW GŁÓWNYM PRZYWÓDCĄ ZOSTAJĘ ROBESSPIERE, RZĄD PRZEJĘLI JAKOBINI. POWSTAJE PIERWSZA KOALICJA PRZECIW FRANCJI – AUSTRIA, PRUSY, HISZPANIA, HOLANDIA I BELGIA. WYBUCHAŁY POWSTANIA MONARCHISTÓW. II KOST – 1795 III 1795SKUTKI- ŚMIERĆ 100 OSÓB, 200 TYS OSOB ZOSTAŁO WYMORDOWANYCH PRZEZ WYSTĄPIENIA, LIKWIDACJA FEUDALIZMU, ZAPEWNIENIE CHŁOPOM WŁASNOŚCI ZIEMII, NIETYKLANOSC WŁASNOŚCI, POWSTANIE SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO, ROZDZIELENIE KOŚCIOŁA OD PAŃSTWA, HYMN NARODOWY, FLAGA NARODOWA, POWSTANIE POWSZECHNEJ SŁUŻBY WOJSKOWEJ.