Zdania złożone współrzędnie i zdania złożone podrzędnie
ZDANIA ZŁOŻONE WSPÓŁRZĘDNIE
Rodzaje zdań złożonych współrzędnie:
1. ŁĄCZNE - Czynności współistnieją ze sobą, czyli występują w jednakowym czasie i przestrzeni.
Przykład: "Adrian nie jest zdolny i uczy się słabo."
spójniki: i, oraz, ni, ani, a, jak
wykres: ---- ... ----
2. ROZŁĄCZNE - Zdania składowe wykluczają się wzajemnie.
Przykład: "Jutro pójdę do sklepu albo posprzątam mieszkanie"
spójniki: albo, lub, czy, bądź
wykres: ----< ... >----
3. WYNIKOWE - Jedna czynność wynika z drugiej.
Przykład: "Adam się nauczył, więc może wygrać konkurs"
spójniki: więc, zatem, toteż, dlatego
wykres: ----> ... >----
4. PRZECIWSTAWNE - Czynności przeciwstawiają się sobie.
Przykład: "Chłopcy byli już zmęczeni, ale nie chcieli wracać do domu"
spójniki: ale, lecz, a, jednak, zaś, natomiast
wykres: ----> ... <----
ZDANIA ZŁOŻONE PODRZĘDNIE
W zdaniu podrzędnie złożonym jedno ze zdań składowych (podrzędne) wynika z drugiego (nadrzędnego) i nie może bez niego zaistnieć.
Rodzaje zdań podrzędnie złożonych:
1. PRZYDAWKOWE - jaki? który? czyje? ile?
Przykład: "Słowa, (jakie?) które kłamią wprowadzają błąd".
2. DOPEŁNIENIOWE - kogo? czego? (D.) komu? czemu? (C.) kogo? co? (B.) kim? czym? (N.)
o kim? o czym? (Msc.)
Przykład: "Wiem, (o czym?) że nic nie wiem."
3. OKOLICZNIKOWE:
- MIEJSCA - gdzie? skąd? dokąd? którędy?
- CZASU - kiedy? jak długo? w jakim czasie? dopóki? odkąd?
- SPOSOBU - jak? w jaki sposób?
- PRZYCZYNY - dlaczego? z jakiej przyczyny?
- CELU - po co? w jakim celu?
- PRZYZWOLENIA - mimo co? mimo czego?
- STOPNIA I MIARY - ile? jak bardzo?
- WARUNKU - pod jakim warunkiem?
4. ORZECZNIKOWE - kim jest? czym jest? jaki jest?
Przykład: "Nigdy nie byłeś taki, jaki jesteś" (Nie byłeś [jaki?] taki jaki ...)
5. PODMIOTOWE - kto? co?
Przykład: "Kto się najlepiej nauczył, ten wygra konkurs."
(Wygra konkurs (kto?) kto się najlepiej nauczył)