Dramat romantyczny
Dramat romantyczny to odmiana dramaty przeciwstawiająca się konwencjom klasycznym, a nawiązująca do dramatu szekspirowskiego. Nie ma tu jedności miejsca (ogarnia wielkie przestrzenie), jedności czasu ani jedności akcji (splątanych jest wiele wątków). Ośrodkiem kompozycji stawał się bohater, wokół niego skupiały się luźno lub epizodycznie powiązane ze sobą sceny. Dramatyzm łączył się tu z liryzmem, nastrojowością, realizm rodzajowy z fantastyką i groteską, tragizm z komizmem. Wielkie problemy powodowały wprowadzenie przestrzeni otwartej, pojawiły się sceny z udziałem tłumu. Charakterystyczne było mieszanie różnych technik, tonacji i stylów, miał luźną kompozycje, mógł mieć niepełną i niechronologiczną numerację części.
Dramat romantyczny na przykładzie „Dziadów cz. III” A. Mickiewicza
a) złamanie zasady trzech jedności:
- czas akcji obiektywny 1823-24 (1 listopada 1823 – metamorfoza Gustawa w Konrada; 11 listopada 1824 – Dziady)
- czas subiektywny – okres po powstaniu listopadowym, kiedy nasilają się prześladowania Polaków, zsyłki na Sybir – Mickiewicz wprowadza postać Piotra Wysockiego, który znany jest dopiero z organizowania powstania
- miejsce akcji zmienia się – willa pod Wilnem, więzienny korytarz, cmentarz
b) występują dwa zasadnicze wątki:
- polityczno-historyczny:
- martyrologia narodu polskiego
- koncepcja mesjanizmu
- obraz społeczeństwa polskiego
- rozważania na temat jednostki w życiu narodu – Wielka improwizacja
- metafizyczny:
- rola poety i poezji w życiu narodu
- walka dobra ze złem (psychomachia – walka o duszę Konrada)
- ukazanie prawdy, że prawdziwym twórcą historii jest Bóg (bajka Żegoty)
c) występują sceny zbiorowe – sc. I, VII, VIII
d) dwie konwencje ukazania świata przedstawionego:
- realistyczna – sc. I, VII, VIII
- fantastyczna – widzenia - sc. II, IV, VI, V, IX
b) luźna budowa utworu, forma otwarta, poszczególne sceny stanowią niezależne od siebie obrazy, całość powiązana jest osobą głównego bohatera aktywnego w planie realnym i metafizycznym, zakłócenie chronologii zdarzeń, symbolizm, kompozycja otwarta (luki, zagadkowość, otwarte zakończenie),
c) nie występuje chór spełniający funkcję narratora i komentatora zdarzeń (choć chór ów bierze udział w akcji, ponadto wprowadza nastrój)
d) tematem dramatu jest historia Polski współczesna autorowi
e) synkretyzm (elementy różnych stylów literackich)
f) brak jedności stylistycznej i estetycznej (łamanie zasady decorum)
- styl potoczny, trywialny, patetyczny
groteska – sc. II
komizm – sc. VI
tragizm – sc. II
- styl patetyczny – Wielka improwizacja
- styl trywialny – Sen Senatora, Scena II
g) występowanie bohatera romantycznego