Notatka - Polska za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego, skutki jego działań i rozbiory polski; powstania, metody walki z zaborcą

1) Przyczyny kryzysu polski w końcu XVIII w.:
-wzrost siły państw sąsiednich (Rosja, Prusy, Austria)
-wdrożenie zasady ?liberum veto?, słabość i rozwiązywanie sejmu
-wojny we wcześniejszym wieku

2) Osiągnięcia Stanisława Augusta Poniatowskiego:
-przyczynił się do rozwoju kultury (wprowadzenie Obiadów czwartkowych)
-przyczynił się do rozwoju sztuki (przebudowa łazienek i zamku królewskiego)
-przyczynił się do rozwoju szkolnictwa (wprowadzenie Komisji Edukacji Narodowej)
-był zbyt uległy Rosji

3) Postanowienia Konstytucji 3-ego maja:
-zniesienie ?liberum veto?
-powrót do dziedziczenia tronu
-poprawa sytuacji mieszczan i chłopów
-utwierdzenie związków Polski i litwy

4) Wynalazki XIX wieku i twórcy:
-telefon został wynaleziony przez Alexsandra Grahama Bella w 1876 r.
-żarówka elektryczna została wynaleziona przez Tomasza Edisina w 1879 r.
-samolot został wynaleziony przez braci Wright w 1903 r.
-roentgen został wynaleziony przez Wilhelma Roentgena
-szczepionka przeciwko wściekliźnie i cholerze drobiu została wynaleziona przez Ludwika Pasteura
-polon i rad zostały wynalezione przez Marię Skłdowską-Curie i jej męża Piotra
-w XIX stuleciu zostały wynalezione również: radio, lodówka, ruchome schody, winda, barometr i lornetka.

5) Zabory Polski:
-zabór rosyjski:
Rolnictwo było na niskim poziomie. Nastąpił rozwój przemysłu włókienniczego, metalowego, hutniczego i górniczego. Miasta bardzo szybko się rozwijały (Warszawa, Kalisz, Łódź i Sosnowiec). Właściciele nie dbali o pracowników, których los był bardzo ciężki.
-zabór austriacki (Galicja):
Była zacofana pod względem gospodarczym (zakłady przemysłowe i rolnictwo). Już w połowie XIX wieku przeprowadzono uwłaszczenie. Chłopi mieli bardzo małe ziemie. Budowano domy z drewna, a sieć linii kolejowych i drogi były w kiepskim stanie. Ludzie emigrowali m.in. do Stanów Zjednoczonych. Władze Austriackie pozwalały na rozwój polskiej kutry i sztuki, posługiwanie się językiem ojczystym i działalność niektórych uniwersytetów.
-zabór pruski:
Władze pruskie dbały o rozwój gospodarczy. Przeprowadziły wiele zmian w przemyśle, rolnictwie i handlu. Rolnicy zaczęli stosować płodozmian, maszyny rolnicze i nawozy sztuczne. Była bardzo rozwinięta sieć dróg i linii kolejowych. Zaczęto budować domy z cegieł. Założono wiele nowych szkół. Czytywano więcej książek i gazet.



6) Legiony Polskie zostały utworzone, aby wesprzeć siły zbrojne Francuzów, w 1797 r.
To wojska składające się z polskich emigrantów, działające we Włoszech. Dowódcą Legionów Polskich został Jan Henryk Dąbrowski. Józef Wybicki napisał Pieśń Legionów Polskich we Włoszech.

7) Powstania:
POWSTANIE: listopadowe styczniowe krakowskie Wiosna Ludów
DATA: 1830 r. 1863 r. 1846 r. 1848 r.
ZABÓR: rosyjski rosyjski austriacki austriacki, pruski
NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIE LUB FAKT:
listopadowe -bitwa pod Grochowem
styczniowe -obrona Warszawy
styczniowe -walki miały charakter partyzancki
Wiosna Ludów -bardzo szybko stłumione

8) Metody walki z zaborcą:
-strajki (strajk dzieci wrzesińskich)
-polscy artyści (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Fryderyk Chopin) udawali się na emigracje, gdzie mogli swobodnie tworzyć
-praca organiczna (Bolesław Prus: lalka i Eliza Orzeszkowa: Nad Niemnem, Henryk Sienkiewicz: Quo Vadis i Stanisław Wyspiański: Wesele)
-Jan Matejka na swoich obrazach przedstawił wiele doniosłych wydarzeń z dziejów Polski (namalował m.in. ?Bitwa pod Grunwaldem?)
-Stanisław Moniuszko (jego opery m.in. ?Halka? i ?Straszny dwór?)
-Michał Drzymała walczył z zaborcą zamieszkując w przyczepie

9) Daty:
1772 - pierwszy rozbiór polski (Rosja, Austria, Prusy)
1791 - konstytucja 3-ego maja
1793 - drugi rozbiór polski (Rosja, Prusy)
1794 - powstanie Kościuszkowskie, bitwa pod Racławicami
1795 - trzeci rozbiór, polska znika (Rosja, Austria, Prusy)
1797 - powołanie Legionów Polskich
1848?1849 - Wiosna Lodów

10) Postacie:
Tadeusz Rejtan - własnym ciałem zagrodził wejście do sali obrad
Tadeusz Kościuszko - dowódca powstania Kościuszkowskiego, brał udział w walce o niepodległość Stanów Zjednoczonych
Jan Kiliński - lud pod wodzą Jana Kilińskiego zmusił wojska rosyjskie do opuszczenia stolicy
J. Henryk Dąbrowski - dowódca Legionów Polskich
Michał Drzymała - walczył z zaborcą zamieszkując w przyczepie

11) Wyjaśnienia pojęć:
Komisja Edukacji Narodowej - ministerstwo oświaty (przejęło nadzór nad szkołami jezuitów)
Obiady czwartkowe - spotkania najwybitniejszych Polaków doby oświecenia
kosynier - chłop uzbrojony w pionowo osadzoną kosę
fabryka - nowo powstały zakład (po przewrocie przemysłowym)
proletariat - robotnicy
burżuazja - właściciela hut, kopalń, banków i przedsiębiorstw handlowych
urbanizacja - zjawisko rozwoju miast
uwłaszczenie - nadanie chłopom szereg praw (użytkowana ziemia staje się ich)
Legiony Polskie we Włoszech - wojska złożone z polskich uchodźców
germanizacja - wynaradawianie Polaków prowadzone przez Niemców
rusyfikacja - wynaradawianie Polaków prowadzone przez Rosjan.