Charakterystyka płazów

Charakterystyka płazów:

- organizmy dwuśrodowiskowe – Amphibia



Budowa morfologiczna:

- w ciele płazów można wyróżnić kilka odcinków (głowę, tułów i ogon, którego brak u bezogonowych)

- brak szyi

- posiadają parzyste kończyny (za wyjątkiem beznogich), z silniej rozwiniętymi odnóżami tylnymi (szczególnie u bezogonowych)

- kończyny dzielą się na:

Ramię Udo

Przedramię Podudzie

Nadgarstek Stęp

Śródręcze Śródstopie

Palce dłoni Palce stopy



Pokrycie ciała:

- skóra pokryta cienkim naskórkiem o niewielkim stopniu zrogowacenia

- skóra silnie ukrwiona

- występują w niej liczne wielokomórkowe gruczoły pęcherzykowate

- ciało pokryte śluzowatą wydzieliną chroniącą przed wysychaniem i umożliwiającą intensywną wymianę gazową

- część gruczołów wydziela jad (np. ropuchy produkują bufoninę i bufotalinę)

- w skórze właściwej znajdują się liczne komórki barwnikowe



Szkielet:

Osiowy składający się z:

- Czaszki (tzw. ażurowej, połączonej ruchomo z kręgosłupem za pomocą dwóch kłykci potylicznych)

- Kręgosłupa podzielonego na odcinek szyjny, tułowiowy, krzyżowy i ogonowy



Układ mięśniowy:

- mięśnie płazów (szczególnie ogoniastych) wykazują jeszcze wiele cech pierwotnych

- w odcinku tułowiowym zachowuje się wyraźna segmentacja mięśni

- do postępowych możemy zaliczyć rozwinięcie silnej muskulatury kończyn dolnych u bezogonowych, co ma związek ze sposobem lokomocji



Układ oddechowy:

- płazy są zasadniczo zwierzętami płucodysznymi

- płuca płazów są parzystymi, cienkościennymi workami, tylko u bezogonowych powierzchnia zwiększa się dzięki sfałdowaniu przegród pierwotnych

- u beznogich funkcjonuje tylko jedno płuco (drugie jest szczątkowe)

- powierzchnia czynna w takich płucach jest niewielka i dość słabo pokrywa zapotrzebowanie tlenowe ustroju

- uwolniona od łuskowego, a wcześniej kostnego pancerza skóra przejęła część funkcji oddechowych

- larwy płazów są skrzelodyszne

- u niektórych (np. reliktowy i endemiczny gatunek odmieńca jaskiniowego) skrzela zachowują się przez całe życie

- płuca płazów są stale narażone na wysychanie

- silnie ukrwiona pow. ciała nie pozwala płazom na życie w środowiskach hipertonicznych

- wentylacja płuc odbywa się dzięki ruchom jamy gębowej

- brak klatki piersiowej uniemożliwia aktywną zmianę objętości płuc



Układ krążenia:

- u larw i form trwałoskrzelnych przypomina układ krążenie ryb (zawiązuje się 6 łuków skrzelowych aorty)

- u płucodysznych dwa łuki aorty zanikają i zostają pary 3 – 6

- oddychanie płucne spowodowało wyodrębnienie małego obiegu

- nastąpił podział przedsionka na lewy i prawy

- serce składa się z cienkościennej zatoki żylnej, dwóch gładkościennych przedsionków, pojedynczej mięsistej komory (zawierającej blaszki i beleczki utrudniające mieszanie się krwi) oraz krótkiego stożka tętniczego, przechodzącego w pień płucny

- krążenie:

płuca (natlenienie krwi)  II żyły płucne (po jednej z każdego płuca)  łączą się w żyłę płucną  lewy przedsionek  wlanie krwi przez otwór przedsionkowo – komorowy do lewej części gąbczastej komory  stożek tętniczy  aorta  rozprowadzenie krwi po dużym obiegu  powrót żyłami głównymi ( przednimi i tylnymi)  żyła wątrobowa  zatoka żylna  prawy przedsionek  prawa część komory  stożek tętniczy  pień płucny  II tętnice płucne  płuca

- obieg skórny: od każdej tętnicy płucnej odchodzą odgałęzienia tętnicze do skóry (część krwi zostaje natlenionej w naczyniach włosowatych ciała), krew wraca żyłami skórnymi, które uchodzą do żył głównych, tuż przed zatoką żylną

- wydajność systemu krążenia zależy ściśle od temperatury

- posiadają duże, owalne i jądrzaste erytrocyty

- proces krwinkotwórczy zachodzi w grasicy, obwodowych częściach wątroby i słabo w szpiku kostnym



Układ wydalniczy i rozrodczy:

- posiadają dość szerokie, taśmowate i jednolite parzyste nerki

- wzdłuż nich na brzegach znajduje się moczowód pierwotny

- silnie rozcieńczony mocz uchodzi do steku, którego uchyłek tworzy pęcherz moczowy (resorbujący wodę)

- nerkę dorosłych płazów tworzy pranercze, rozwijające się ze środkowej części mezodermy nerkotwórczej

- płazy wydalają mocznik (skrzelodyszne larwy amoniak)



- u większości płazów zapłodnienie jest zewnętrzne (u części płazów beznogich jest wewnętrzne – jajorodność)

- duże komórki jajowe, otoczone galaretowatą osłonką, średnio zasobne w żółtko

- w rozwoju pojawia się larwa – kijanka - posiadająca skrzela zewnętrzne, szczeliny skrzelowe i często również przyssawki pozwalające przyczepienie się do podwodnych rodług; odżywia się planktonem; wykształca ogon; występuje bardzo żie poskręcane jelito; tylne kończyny powstają szybko, przednie zaś dopiero jednocześnie z zanikiem skrzeli i ogona oraz ze zmianami w skórze (gruczoły wielokomórkowe) podczas metamorfozy

- dość słabo zaznaczony dymorfizm płciowy



Układ pokarmowy:

- chwytani pokarmu i połykanie w całości

- zęby stożkowate lub haczykowate przyrośnięte do kości (niektóre bezzębne)

- otwór gębowy  jama gębowo–gardzielowa (do której uchodzą nozdrza wewnętrzne, trąbka Eustachiusza oraz przewody wyprowadzające gruczołów śluzowych)  przełyk  żołądek  dwunastnica  jelito cienkie (zakończone specjalnym fałdem oddzielającym je od jelita prostego, które uchodzi do steku)

- brak podniebienia wtórnego (sklepienie jamy gębowej tworzy podstawa czaszki pierwotnej

- gałki oczne przylegają do od góry do błony śluzowej i podczas przełykania pokarmu wciągane są przez specjalny mięsień i popychają kęs

- język na dnie jamy gębowej (u bezogonowych długi, przyrasta prawą krawędzią do spojenia żuchwy)



Układ nerwowy:

- silniejszy niż u ryb rozwój kresomózgowia

- części mózgowia ułożone jedno za drugą

- 10 par nerwów czaszkowych

- dobrze rozwinięte czucie bodźców zewnętrznych

- węch – nabłonek wyścielający parzystą jamę węchową (połączoną nozdrzami wewnętrznymi z jamą gębową)

- każda jama posiada uchyłek wysłany nabłonkiem węchowym (narząd Jacobsona)

- nabłonek węchowy jamy nosowej spełnia również funkcję narządu czucia chemicznego

- wzrok – oczy (tylko u niektórych gat., np. odmieniec jaskiniowy szczątkowe i ukryte pod skórą), soczewka mniejsza niż u ryb i bardziej spłaszczona, bardziej odsunięta od siatkówki (wydłużenie ogniskowej – dalekowzroczność)

- powstają ruchome powieki i gruczoły łzowe

- narządy czucia skórnego – rozsiane receptory dotyku, zimna, gorąca i bólu

- narząd smaku – tzw. pączki smakowe rozmieszczone w jamie gębowej lub brodawkach smakowych na języku

- narząd równoważno – słuchowy -z pierwszej szczeliny skrzelowej tworzy się jama ucha środkowego zachowująca połączenie z odcinkiem gardzielowym przez trąbkę Eustachiusza; ucho środkowe odgradza od zewnętrznego błona bębenkowa (w uchu środkowym występuje kostka słuchowa – strzemiączko powstałe z drugiego łuku skrzelowego – przenosi i wzmacnia ono drgania błony bębenkowej); ucho wewnętrzne – trzy kanały półkoliste, błędnik posiada kostną oprawę, brodawka słuchowa podstawowa, która jest homologiczna ze ślimakiem w uchu owodniowców



Występowanie i znaczenie:

- ok. 2480 gat.

- W Polsce występuje 16 gat., np.: salamandra plamista, traszka grzebieniasta, traszka górska, kumak nizinny, kumak górski, huczek ziemny, ropucha szara, ropucha paskówka, rzekotka drzewna, żaba zielona, żaba jeziorkowa, żaba śmieszka



Podsumowanie:

- czworonożność – dwie pary kończyn wolnych, typu lądowego, rozstawionych szeroko na boki (wyjątek beznogie)

- płucodyszność, formy larwalne posiadają skrzela

- naga skóra pokryta cienkim nabłonkiem rogowaciejącym i śluzem (wydzielina gruczołów wielokomórkowych skóry)

- dwa obiegi krwi

- serce składające się z zatoki żylnej, dwóch przedsionków, komory i stożka tętniczego

- ruchome zestawienie czaszki z kręgosłupem (dwa kłykcie potyliczne)

- dziesięć par nerwów czaszkowych

- zmiennocieplność

- rozwijanie się embrionów nie osłoniętych błonami płodowymi (bezowodniowce)