Znaczenie Oceanów - część III

Rola mórz i oceanów w funkcjonowaniu życia na Ziemi jest nie do przecenienia. Masy wód morskich i oceanicznych gromadzą wielkie ilości energii i traktowane są jako stabilizator ziemskiego klimatu. Cyrkulacja wód oceanicznych w powiązaniu z cyrkulacją atmosferyczną bierze udział w przenoszeniu tej energii między różnymi obszarami - procesy te mają podstawowe znaczenie w kształtowaniu klimatu poszczególnych regionów. Oceany oddziałują też na skład atmosfery: ich wody oraz żyjące w nich rośliny pochłaniają dwutlenek węgla, ponadto flora oceaniczna stanowi ważne źródło tlenu w atmosferze. Morza i oceany są źródłem żywności - ryby, skorupiaki, mięczaki i inne zwierzęta morskie dostarczają ok. 15% białka zwierzęcego spożywanego przez ludzi; regionalnie (głównie w Azji) odsetek ten jest znacznie większy. W światowej produkcji żywności szybko
rośnie udział organizmów morskich pochodzących z hodowli w strefie brzegowej. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) dzieli oceany na sektory. Kilka z nich dostarcza większości światowych połowów ryb (ryć. 3.22). Są to: północno-zachodnia część Oceanu Spokojnego (ok. 1/4 światowych połowów), południowo-wschodnia część Oceanu Spokojnego, północno-wschodnia część Oceanu Atlantyckiego i zachodnia część środkowego Oceanu Spokojnego (po 10-15% światowych połowów). W każdym z sektorów większość ryb pozyskuje się na obszarach najbogatszych łowisk, co jeszcze bardziej podkreśla dysproporcje w rozmieszczeniu zasobów organizmów morskich. Najbardziej produktywne ekosystemy morskie - rafy koralowe i lasy namorzynowe - nie tylko są środowiskiem życia ogromnej liczby gatunków zwierząt morskich, lecz także chronią sąsiadujący z nimi brzeg przed naporem fal morskich. Spod dna morskiego wydobywa się znaczne ilości surowców. Największe wśród nich znaczenie mają ropa naftowa i gaz ziemny (ok. 1/4 światowej produkcji). Poza tym z dna morskiego eksploatuje się piasek i żwir, siarkę, węgiel, rudy metali, diamenty. Ważną rolę w przyszłości mogą odegrać konkrecje polimetaliczne, przede wszystkim manganowe. W porównaniu do złóż występujących na lądach charakteryzują się one zwykle większą koncentracją metali. Zawierają znaczne ilości manganu (nawet 25-30%), żelaza, niklu, miedzi, kobaltu. Występują na rozległych obszarach dna oceanicznego, szczególnie w północno-wschodniej części Oceanu Spokojnego. Na razie są eksploatowane tylko w minimalnym stopniu, ze względu na wysokie koszty wydobycia (zalegają na znacznej głębokości) oraz problemy prawne - ciągle jeszcze trwają międzynarodowe uzgodnienia dotyczące górnictwa podwodnego na obszarach leżących poza strefami ekonomicznymi poszczególnych państw.
Ważnym surowcem jest też sama woda morska, zawierająca ogromne ilości pierwiastków i związków chemicznych ważnych w gospodarce
. Ze względu na rozmiar pozyskania należy wymienić przede wszystkich sól kuchenną (niemal V3 światowej produkcji), magnez i brom (ponad polowa światowej produkcji). W bogatych krajach, mających niedobory wody słodkiej (np. w Arabii Saudyjskiej), uzyskuje się ją odsalając wodę morską. Z wielu organizmów morskich wyodrębniane są substancje używane w produkcji cennych leków - tak np. badania
krwi manatów mogą pomóc znaleźć lekarstwo na hemofilię.
Ponadto składniki organizmów morskich (np. wodorostów) wykorzystywane są do wytwarzania różnych produktów
, takich jak kosmetyki, farby, detergenty. W niektórych miejscach wykorzystuje się energię wód oceanów (m. in. elektrownia pływowa u ujścia rzeki Rance [czytaj: rans] w północnej Francji). W przyszłości to źródło energii na pewno będzie miało większe znaczenie. Od strony technicznej możliwe jest wykorzystywanie zarówno energii pływów, jak i fal oraz energii termalnej.
Morza i oceany to także najważniejsze na świecie szlaki transportu - ogromna część handlu światowego wiedzie tą właśnie drogą. Wśród towarów przewożonych morzami i oceanami wyjątkowo duży udział ma ropa naftowa.
Strefa brzegowa stanowi wyjątkowo atrakcyjne miejsce lokalizacji działalności
gospodarczej, zwłaszcza takiej, w której wykorzystuje się surowce sprowadzane drogą morską (na wybrzeżach znajduje się wiele rafinerii ropy naftowej). Obszary nadbrzeżne to miejsca zamieszkania największej liczby ludności. Większość wielkich miast stanowią ośrodki portowe. Wybrzeże jest też popularnym celem turystycznym.