Zreformowany system emerytalno – rentowy w Polsce

Struktura funkcjonalna i mechanizm finansowania.

System emerytalno – rentowy jest integralną częścią ubezpieczeń społecznych, które obejmują:
1. ubezpieczenia emerytalne
2. ubezpieczenia rentowe
3. ubezpieczenie chorobowe - w razie choroby i macierzyństwa
4. ubezpieczenie wypadkowe – z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
W systemie społecznym obowiązującym do1998r. składka na te ubezpieczenia pobierana i zarządzana była łącznie, istniały tylko inne systemy świadczeń (system pracowniczy; dla służb mundurowych – bezskładkowy; dla rolników – w 95% finansowany przez państwo). Pracowniczy system emerytalny był repartycyjny. Składkę na cele ubezp. płacili tylko pracodawcy w wysokości 45% funduszu płac. Świadczenia były gwarantowane przez państwo, ponadto istniało wiele przywilejów branżowych a emerytura często odbierana była jako swego rodzaju przywilej a nie wypracowane świadczenie.

W związku ze zmianami demograficznymi kryzysem w budżecie państwa oraz niewydolnością samego systemu emerytalnego od 1 stycznia 1999r wprowadzono w życie (wzorem innych krajów europejskich) nową ustawę która:
- Zmniejszyła opiekuńczą rolę państwa
- Zwiększyła udział indywidualnej przedsiębiorczości i indywidualnych udziałów w planowaniu swojej przyszłej emerytury
- Zróżnicowała źródła finansowania dochodów emerytalnych
- Połączyła system repartycyjny z systemem kapitałowym Ustawy z sierpnia 1997 r. (ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych Dz. U. nr 139, poz 934 ze zm. oraz ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 o pracowniczych programach emerytalnych Dz. U. nr 139, poz. 932 ze zm.) zadecydowały , że przyszła emerytura pochodzić będzie z trzech filarów.

I filar - emerytura ze zreformowanego systemu dotychczasowego (repartycyjnego) obsługiwanego przez ZUS

II filar - emerytura z systemu kapitałowego tworzonego z części składki emerytalnej ulokowanej w otwartych funduszach emerytalnych (OFE) na imiennym rachunku każdej osoby, która należy do funduszu. Fundusze mają pomnażać składkę tak, aby z chwila osiągnięcia wieku emerytalnego za zgromadzone pieniądze można było otrzymać emeryturę w zakładach emerytalnych.

III filar - emerytura ze środków zgromadzonych przez ubezpieczonego bądź to indywidualnie poprzez wykupienie polisy emerytalnej bądź w pracowniczych programach emerytalnych, stworzonych przez pracodawcę.
A zatem pierwszy filar będzie realizował funkcje ochrony przed ubóstwem w postaci powszechnej renty państwowej

Ubezpieczenie ma charakter obowiązkowy i dotyczy wszystkich grup społeczno - zawodowych, z wyjątkiem rolników indywidualnych, sędziów i prokuratorów. Składki odprowadzane do ZUS przed 1 stycznia 1999 r. a więc przed założeniem indywidualnych kont, będą miały wpływ na ustalenie kapitału początkowego.
Reforma systemu emerytalnego dotyczy przede wszystkim osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. nie wchodzą do reformowanego systemu emerytalnego i świadczenia będą otrzymywać według dotychczasowych zasad. Obecnie podział składki następuje w równych częściach pomiędzy pracodawcę i pracownika na poszczególne rodzaje ubezpieczenia
19, 52% podstawy wymiaru na ubezpieczenie emerytalne
13% podstawy wymiaru na ubezpieczenie rentowe
2, 45% podstawy wymiaru na ubezpieczenie chorobowe
1, 62% podstawy wymiaru na ubezpieczenie wypadkowe
Od dnia 1 kwietnia 2004 r. zaczęły obowiązywać również nowe przepisy ustalające maksymalną opłatę od składki pobieraną przez poszczególne OFE. Począwszy od tej daty opłata od składki nie może przekroczyć 7%. Również zgodnie z tymi ustaleniami w roku 2014 opłata ta ma zostać obniżona do 3, 5% ( zgodnie z art. 134 ust. 1 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz art. 6 ustawy zmieniającej). Ustawa ta przewiduje, że będzie to następować stopniowo wg poniższego harmonogramu:
Do końca roku 2010 - 7%
W roku 2011 -, 125%,
W roku 2012 - 5, 25%,
W roku 2013 -, 375%,
W roku 2014 i latach następnych - 3, 5% *

Dodatkowym elementem tych unormowań jest zasada, że otwarty fundusz emerytalny powinien stosować jednolitą metodę obliczania i pobierania tych opłat w stosunku do wszystkich członków (art. 135 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu FE). Dotyczy to wszystkich członków OFE, którzy wybiorą dany fundusz po 31 marca 2004 r. Od członków którzy przystąpili przed 1 kwietnia 2004r. , fundusz może nadal pobierać opłatę zróżnicowaną ze względu na staż członkowski (art. 12 ust. 3 ustawy zmieniającej). Obowiązują tu jednak dwa zastrzeżenia:
opłata nie może być wyższa niż ustalone w ustawie maksimum, tzn. 7% w latach 2004-2010 i odpowiednio niższe w latach następnych, opłata nie może być wyższa niż opłata pobierana od członka w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej, która wprowadziła omawiane zmiany, a więc w dniu 15 października 2003r ( art. 12 ust. 2 ustawy zmieniającej).

Ustawa wprowadza zatem dwa limity - w sytuacji, gdy nie są identyczne, zawsze obowiązuje niższy. Są to opłaty maksymalne, od decyzji poszczególnych OFE zależało natomiast, jak ukształtowały one poziom tej opłaty w swoich odrębnych statutach.

Biorąc pod uwagę całokształt nowej regulacji opłaty od składki mogą być różne nie tylko pomiędzy funduszami, ale także w odniesieniu do poszczególnych grup członków tego samego funduszu, tzn. tych którzy nabyli określone uprawnienia do niższych opłat przed 15 października 2003 r. , tych którzy nabyli te uprawnienia po 15 października 2003. r. oraz tych którzy przystąpili przed 1 kwietnia 2004r. i po 31 kwietnia 2004 r. - te daty wyznaczają cezury, które mają znaczenie dla kształtowania się opłat dla członków poszczególnych funduszy.
* wskaźniki KNUIFE