Polityka wewnętrzna i zagraniczna trzech Bolesławów: Chrobrego, Szczodrego i Krzywoustego.

Praca będzie dotyczyć polityki zewnętrznej i wewnętrznej trzech władców Polski piastowskiej: Bolesława Chrobrego, Bolesława Szczodrego i Bolesława Krzywoustego. Obejmuje ona okres panowania władców: 992-1025, 1058-1079, 1102-1139 na ziemiach polskich. Przedstawię osiągnięcia władców na arenie międzynarodowej, a także ich działania w kraju i krótką charakterystykę. Będę opisywać po kolei każdego władcę.
W 973 roku Bolesław jako siedmioletni chłopiec został oddany na dwór cesarski w charakterze zakładnika - gwaranta wierności Mieszka wobec cesarstwa. Pobyt umożliwił Bolesławowi zetknięcie się z przedstawicielami niemieckiej arystokracji, nawiązanie wielu przyjaźni. Obejmując władzę po śmierci ojca Chrobry wygnał macochę i przyrodnich braci. Był nieodrodnym przedstawicielem epoki. Miał ekstrawertyczny, bezwzględny i twardy charakter, tak dla obcych, jak i rodziny. Lekceważąc kościelne prawo małżeńskie wygnał dwie kolejne żony. Mimo wszystko wizerunek jego nie odbiega od portretów współczesnych mu książąt. Jego silna osobowość, odwaga i szerokie horyzonty umysłowe, a także elastyczna, kiedy trzeba, postawa zjednywały mu podziw i szacunek współczesnych. Druga żona urodziła mu syna – Bezpryma. W 987 roku ożenił się z Emnildą, córką księcia zachodnio-słowiańskiego. Dochowali się trojga dzieci, w tym Mieszka. Być może pod wpływem żony Bolesław wysłał Bezpryma do klasztoru
we Włoszech, przeznaczając mu karierę mnicha. Mieszko przygotowywany był do sukcesji po ojcu.
Bolesław Chrobry to postać o wymiarze europejskim. Był współpracownikiem cesarza, potrafił snuć intrygi na skalę kontynentu. Znał sympatie i antypatie książąt niemieckich i zręcznie to wykorzystywał. Po powrocie do kraju z Czech, przed śmiercią ojca, szybko zgromadził wokół siebie silne stronnictwo możnych. Poparli go oni przeciw roszczeniom Ody i młodszych braci. Jeszcze w 992 roku księżna z synami została wygnana do Niemiec. Zabiegi dyplomatyczne Bolesława zapobiegły jakimkolwiek interwencjom w ich sprawie. Chrobry koncentrował swoją uwagę w polityce międzynarodowej na stosunkach z Cesarstwem. W pierwszym okresie działalności umocnił swoją pozycję dzięki przyjaźni z Ottonem III i włączeniu się do realizacji koncepcji cesarstwa uniwersalistycznego. Otton III uważał go za jednego z najbliższych współpracowników i przyjaciela. Dowiódł tego zjawiając się w 1000 roku w Gnieźnie. Obdarował wtedy Bolesława rzymskimi tytułami, obietnicą korony, arcybiskupstwem w Gnieźnie, i włócznią Świętego Maurycego - symbolem władzy królewskiej. Zjazd gnieźnieński, z przepychem zorganizowany przez księcia polskiego, rozsławił potęgęi i bogactwo Polski w świecie chrześcijańskim, do którego Polska niedawno została włączona. Po śmierci Ottona III, jego następca, Henryk II porzucił koncepcje poprzednika. W stosunkach Polski z Cesarstwem nastąpiła radykalna zmiana. Wykorzystując konflikty wewnętrzne w Niemczech, w latach 1002-1003 Bolesław rozszerzył swój stan posiadania o Miśnię, Milsko i Łużyce. W 1003 roku Bolesław sięgnął po Czechy. Panujący tam Bolesław Rudy nie był popularny po krwawych rozgrywkach z opozycją. Chrobry zwabił rywala do Krakowa i uwięził go, obejmując tron w Pradze. Moment ten uważa się za szczytowy w karierze politycznej Chrobrego. Henryk II zaakceptował ten stan rzeczy, żądając tylko potwierdzenia hołdu lennego z Czech. Odmowa Bolesława dała początek konfliktowi zbrojnemu. Henryk jednak uporał się z opozycją w Cesarstwie i wkroczył do Czech. Wybuchło tam powstanie przeciw Chrobremu, który sam ledwie uszedł z życiem. Przebieg tej fazy wojny nie jest korzystny dla Bolesława. Henryk opanował Czechy, Milsko i Łużyce. Na Pomorzu Zachodnim wybuchł bunt; Wolin opowiedział się po stronie Cesarstwa. W 1005 roku wojska Henryka II stanęły pod Poznaniem. Rozpoczęto rokowania, w których Bolesław okazał się twardym przeciwnikiem. Chwilowy kompromis pozwolił obu stronom zebrać siły do dalszej walki. Drugi etap zmagań, zakończony pokojem merseburskim w 1013 roku przywracał Bolesławowi Milsko i Łużyce. Spowodował też spustoszenie Śląska, Miśni i Saksonii. Umocniwszy swoją pozycję koroną cesarską, Henryk II podjął jeszcze dwie wyprawy na Polskę (1015, 1017). Poniósł w nich wielkie straty i nie złamał oporu Chrobrego. Pokój w Budziszynie (1018 rok) zakończył wojny polsko-niemieckie. Milsko i Łużyce pozostały przy Polsce. Chcąc podreperować nadwyrężony wojnami skarb państwa, Bolesław Chrobry poprowadził jeszcze w tym samym roku wyprawę na wschód, przeciw księciu Jarosławowi. Król odniósł wspaniałe zwycięstwo. Jarosław uciekł do Nowogrodu, a Chrobry wkroczył do Kijowa, gdzie doszło do zorganizowanej grabieży. Wobec rosnącego oporu miejscowej ludności, Chrobry wycofał się, osadzając na tronie swego zięcia Świętopełka. Wyprawa ta oprócz sławy, łupów i olbrzymiej liczby brańców, zapewniła Bolesławowi wieczną nienawiść na Rusi. Schyłek życia Bolesława opromienia jeszcze jeden sukces - dokonana w 1025 roku koronacja. Postawiła ona władcę Polski w rzędzie głównych monarchów Europy i usankcjonowała suwerenność Polski. Przyszłym pokoleniom dokonania Bolesława na arenie międzynarodowej przesłaniały jego politykę wewnętrzną. Skutkiem zwycięskich wojen Bolesława Chrobrego były nie tylko zdobycze terytorialne i rosnący autorytet władcy na arenie międzynarodowej. Kraj był wycieńczony i z trudem dźwigał ciężar ambitnych przedsięwzięć, wieloletnich wojen, kosztów dyplomacji, rosnącego dworu i drużyny. Efekty tych działań były korzystne dla ich bezpośrednich uczestników, wojów i możnych. Sens dalekich wypraw obcy był szerszym kręgom ludności, a ona właśnie ponosiła ich ciężar. Rosnące obciążenia ludności i brutalne wymuszenie nowych zachowań traktowano jako przejaw despotyzmu władcy.
Bolesław był wielką indywidualnością. Najbliższy władcy kronikarz, Gall Anonim, ocenia Bolesława pozytywnie, choć surowo traktuje jego szczodrobliwość i wielki gest pański (w opinii ówczesnego rycerstwa było to przymiotem wzorowego monarchy). Szczodry opisywany jest jako człowiek śmiały, wojowniczy, odznaczający się dzielnością w boju. W prowadzeniu polityki wielokrotnie wykazał się elastycznością i głęboką mądrością. Bolesław miał z pewnością naturę gwałtowną, był porywczy, a jednocześnie próżny i pyszny. Jego energia i aktywność znajdowały ujście w zręcznie prowadzonej polityce międzynarodowej i przynosiły znaczne sukcesy. W pewnym momencie jednak władca napotkał na opór wewnętrzny kraju i doszło do wygnania króla. Bolesław uciekł na Węgry, gdzie wkrótce nagle umarł ( rok 1081 lub 1082).
Bolesław objął władzę w młodym wieku, mając około 18 lat. W 1058 roku Polska pozostawała w przyjaznych stosunkach z Rusią i Węgrami. Nieuregulowane stosunki miała z Czechami i Cesarstwem. Luźny charakter miała zwierzchność polska nad Pomorzem, które zobowiązane było do daniny i pomocy wojskowej na rzecz Polski. Bolesław przestał płacić daniny ze Śląska. Mieszał się w sprawy następstwa tronu ruskiego, popierał m.in. pretendenta do tronu kijowskiego, Izjasława. Wycofał to poparcie, uznając jego następcę. W zamian za to otrzymał posiłki zbrojne w czasie konfliktu polsko-niemieckiego. W 1077 roku ponownie poparł Izasława. Ta interwencja polska na Rusi przyczyniła się do katastrofy Bolesława. Głównym zagadnieniem polskiej polityki zagranicznej w monarchii wczesnopiastowskiej były stosunki z Cesarstwem. Od nich w znacznym stopniu zależała pozycja Polski na arenie międzynarodowej. Na zjeździe w Miśni w 1071 roku król niemiecki Henryk IV rozsądził spór między książętami polskim i czeskim. Rok później Bolesław zmienił metody działania. Podobnie jak jego poprzednicy, korzystając z kłopotów władcy niemieckiego, próbował zrealizować własne cele i uniezależnić się spod jego wpływu. W tym czasie trwał wielki konflikt między cesarstwem a papiestwem o władzę nad chrześcijańską Europą. W 1072 roku Bolesław poprowadził wyprawę wojenną na Czechy. Henrykowi nie udało się zorganizować karnej wyprawy przeciw Polsce. Polska miała być ważnym ogniwem w systemie koalicji antycesarskiej pod protektoratem Rzymu. Wiążąc się ze stolicą apostolską Bolesław nie stał się jednak bezwolnym narzędziem papieża. Konsekwentnie dbał o interesy polskie. Przychylność papieża potrzebna była księciu polskiemu nie tylko w sporach z Cesarstwem, ale również przy odbudowie zniszczonej organizacji kościelnej. W 1075 roku legaci papiescy odbudowali, częściowo tylko odnowioną przez Kazimierza, metropolię polską. Jej ośrodkiem miało być arcybiskupstwo w Gnieźnie. Podlegały mu diecezje: krakowska, wrocławska, poznańska i płocka. Zadbano o ich podstawy prawne oraz uposażenie. Już wcześniej Szczodry odbudował katedrę w Gnieźnie, ufundował lub odnowił fundację opactw benedyktyńskich w Mogilnie, Tyńcu, Lubinie, a także we Wrocławiu i w Płocku. Kolejnym sukcesem w odbudowie pozycji Polski była koronacja Bolesława Szczodrego na króla polskiego. Odbyła się w 1076 roku w Gnieźnie, w obecności polskich i obcych biskupów, a dokonał jej arcybiskup gnieźnieński. Król Bolesław stanął u szczytu swej potęgi, jego panowanie jawi się jako triumfalny pochód wodza i polityka. Państwo zjednoczone i niezależne wydawało się być trzymane silną ręką. Młodszy brat, Władysław Herman rządzący na Mazowszu, podlegał sprawnej kontroli królewskiej. Sojusznikiem króla, obok potężnego papieża, był osadzony na tronie węgierskim, Władysław. Cesarz i Wratysław czeski nie zagrażali pozycji Bolesława. Podjęta w tej sytuacji w 1077 roku kolejna wyprawa na Ruś zapowiadała się na jeszcze jedno, podnoszące prestiż króla, zwycięstwo. Wydaje się jednak, że ta wyprawa Bolesława zbyt długo odciągała króla od spraw wewnętrznych. Co najmniej roczna nieobecność w kraju, w sytuacji, gdy król sprawował rządy osobiste, musiała wpłynąć na osłabienie jego pozycji. Opozycja możnych, zawsze skłonnych do osłabienia władzy monarszej, podniosła głowy. Według Kadłubka, podczas nieobecności króla wybuchło powstanie ludowe. Na wieść o tym panowie mieli opuścić Bolesława i samowolnie wrócić z Rusi do kraju, aby tłumić rozruchy. Bolesław uznał to za obrazę majestatu i zastosował surowe kary wobec winnych. Innych ukarał za udział i sprzyjanie powstaniu. Z pewnością doszło do jakiegoś wystąpienia możnych przeciw władcy. Po powrocie z wyprawy kijowskiej nastąpiło zaostrzenie konfliktu między królem a możnymi i represje wobec opozycji. Według Kadłubka biskup krakowski Stanisław miał wystąpić w obronie prześladowanych. Z tekstu Galla natomiast wynika, że biskup był jednym z buntowników przeciw królowi. Rekonstrukcja przebiegu konfliktu między królem Bolesławem a biskupem krakowskim rzutowała przez następne stulecia na ocenę postaci tego monarchy. Z opisu Galla wynika, że król równie surowo, jak innych buntowników, ukarał biskupa, skazując go na śmierć przez rozczłonkowanie. W efekcie kara ta spowodowała wzrost poczucia zagrożenia u możnych i zadecydowała o powodzeniu buntu i wygnaniu króla. Bolesław, po ucieczce na Węgry, zmarł nagle. Istnieje przypuszczenie, że śmierć króla była wynikiem zamachu na jego życie.
Bolesław Krzywousty urodził się w 1085 roku jako syn księżnej czeskiej Judyty i Władysława Hermana. Był wykształcony - znał zapewne język niemiecki i ruski, łacinę, posiadł pewną znajomość modlitw łacińskich. Odznaczał się odwagą, zdolnościami i opanowaniem. Był ambitny i okrutny. Przykładem tego może być jego postępowanie wobec brata. Jednak w swej bezwzględności nie odbiegał wiele od innych władców tej epoki. Był bardzo zręcznym politykiem, świetnie wybrnął z trudnej dla siebie sytuacji po śmierci brata Zbigniewa. W 1103 roku ożenił się ze Zbysławą, córką Świętopełka II, księcia kijowskiego. Małżeństwo to miało zapewnić mu sojuszników w konflikcie z bratem. Z normalizacją stosunków z Cesarstwem wiąże się drugie małżeństwo Bolesława Krzywoustego z Salomeą, córką Henryka hrabiego Bergu (około 1115 roku). Ze związku tego miał sześciu synów i co najmniej trzy córki.
Mimo niewątpliwych zdolności był w pierwszym okresie rządów obiektem różnorodnych nacisków. Uwikłany w rozgrywki między grupami możnych rywalizujących z dworem ojca, pełnił czasem rolę marionetki. Dorastając, stopniowo uwalniał się spod obcych wpływów. Wreszcie stał się samodzielnym władcą na scenie politycznej. Bolesław po śmierci ojca rządził południową częścią Polski. Między braćmi stale dochodziło do konfliktów. W rywalizacji wspierała Bolesława matka, Judyta-Maria. Krzywousty zawiązał przypieczętowany małżeństwem, sojusz z książętami ruskimi. Potrafił pozyskać Czechów i prowokować oddziały Pomorzan do najazdów na dzielnicę brata. Tak zręczną polityką zyskiwał coraz silniejszą przewagę nad Zbigniewem. Już po uznaniu przez brata jego zwierzchnictwa, wykorzystał pretekst, uderzył na jego dzielnicę i zmusił go do ucieczki z kraju. Po nieudanej interwencji niemieckiej w obronie Zbigniewa, Bolesław wezwał brata na swój dwór i pozbawił go oczu. Zbigniew zmarł (1108 rok), a jego śmierć potraktowana została jako wynik celowego, podstępnego i wyrachowanego działania Bolesława. Wydarzenie to wywołało powszechne oburzenie. Uprzedzając ewentualny bunt i wygnanie go z kraju (tak jak w przypadku Bolesława Śmiałego), udał się dobrowolnie na pielgrzymkę na Węgry. Tam rozpoczął pokutę i w pokutnym stroju ruszył z Węgier przez Polskę do Gniezna. Do celu dotarł w Wielkim Tygodniu i prosił o rozgrzeszenie. Jednocześnie dał Kościołom bogate dary. Pielgrzymującemu pokutnikowi nie można było zagrodzić drogi do Gniezna i odmówić rozgrzeszenia. Bolesław sprytnie wytrącił argument z ręki Kościoła i ewentualnych buntowników. Postępowanie 23-letniego Krzywoustego było przejawem mądrości i dojrzałości politycznej. W 1108 roku Bolesław objął samodzielną władzę nad całością ziem polskich. W początkowym okresie panowania nastąpiła normalizacja stosunków z Cesarstwem (małżeństwo z hrabianką Bergu). Również z Czechami doszło do zgody. W 1114 roku na wielkim zjeździe nad Nysą Kłodzką doszło do spotkania Krzywoustego z księciem czeskim Władysławem oraz jego bratem Ottonem morawskim. Małżeństwo Bolesława z Salomeą było i w tym przypadku elementem wielkiej polityki, bo hrabianka Bergu była siostrą żony księcia czeskiego.
Po uregulowaniu stosunków z sąsiadami, Krzywousty podjął ofensywę na Pomorzu (1116-1123). Wcześniejsze (sprzed 1108 roku) wyprawy łupieskie na Kołobrzeg czy Białogard zostały zaniechane. Krzywousty przystąpił do stopniowego podporządkowania sobie pogranicznych grodów. Przygotowywał w ten sposób otwarcie Pomorza dla wielkiego podboju. Jednocześnie penetrował politycznie dalsze ziemie wieleckie oraz uderzył na ziemię Lubuską. Od 1113 do 1116 roku, Bolesław podbijał Pomorze. W 1123 roku Bolesław III zajął całe Pomorze. Chodzi tu o zajęcie wysp Uznam i Wolin, a być może Rugii. W efekcie tych działań do Polski przyłączona została Ziemia Lubuskai Pomorze Wschodnie. Realnie oceniając sytuację, na Pomorzu Zachodnim pozostawił miejscową dynastię, zadawalając się uznaniem przez nią jego zwierzchności. W późniejszym okresie książę pomorski Warcisław próbował odzyskać niezależność. Spowodowało to kolejne wyprawy Krzywoustego, który zawarł sojusz z Danią (ślub córki). Książę polski potwierdził swoje zwierzchnictwo nad księstwem szczecińskim. Kolejnym etapem polityki pomorskiej Bolesława Krzywoustego była chrystianizacja podbitych i uzależnionych terenów. Utworzone w 1124 roku biskupstwo kujawskie objęło swoim zasięgiem Pomorze Gdańskie. Na Pomorze Zachodnie wysyłani zostali samodzielni misjonarze. Hiszpański asceta Bernard Hiszpan oraz Idzi z Tusculum dotarli aż do Wolina, jednak ich misja nie przyniosła specjalnych efektów. Większym powodzeniem zakończyła się kolejna inicjatywa Krzywoustego, misja biskupa Ottona z Bambergu. Bolesław Krzywousty poświęcał wiele uwagi sprawom Kościoła na pozostałych polskich terenach. Wiązało się to bezpośrednio z umacnianiem wewnętrznym kraju. Ufundował sporo romańskich Kościołów. Korzystając z pobytu legata papieskiego, kardynała Idziego, uporządkował sprawy kościelne (1124 rok). Szczególną uwagę, przykładał Krzywousty do tworzenia i rozbudowy regularnych zespołów kanonickich. Wiązało się to z rosnącą rolą kanoników regularnych, ich kościoły bowiem były bardziej dostępne dla wiernych niż świątynie mnichów. Kanonicy wspomagali też administrację książęcą i możnowładczą. Bolesław Krzywousty przeprowadził też reorganizację administracji państwowej, tworząc na pograniczach większe, samodzielne jednostki - marchie. Wtedy właśnie dokonały się zmiany w funkcjonowaniu administracji kasztelańskiej i prowincjonalnej.
Działania gospodarcze Krzywoustego są dla nas trudne do zbadania. Działalność mennicza wskazuje na szybki wzrost roli pieniądza. Świadczy to o szybkim rozwoju gospodarczym Polski w tym czasie. W latach 30-tych nastąpiły pewne zmiany w sytuacji międzynarodowej Polski. Złożyły się na to zmiana na tronie węgierskim, nieudana interwencja Krzywoustego w tej sprawie i walki z nowym księciem czeskim. Opowiadanie się księcia polskiego po stronie rywala papieża Innocentego II, zaowocowało poddaniem wszystkich biskupstw polskich metropolii magdeburskiej. Dopiero śmierć arcybiskupa magdeburskiego (1134 rok) ułatwiła poprawę stosunków z Rzymem. Kościół polski odzyskał dawną pozycję. W tym okresie papież wydał bullę protekcyjną dla metropolii gnieźnieńskiej (1136 rok). Na zjeździe w Merseburgu w 1135 roku stosunki z Węgrami i Czechami ułożono kierując się status quo. Było to korzystne rozwiązanie dla Polski. Książę polski złożył hołd lenny cesarzowi (z Pomorza Zachodniego i Rugii), zapłacił też zaległy trybut. Efektem sądu cesarskiego było też pokojowe ułożenie stosunków z sąsiadami. Bolesław Krzywousty próbował zapobiec interwencji cesarza (jako seniora) w sprawy następstwa tronu. W 1138 roku ogłosił za radą i zgodą panów polskich statut dynastyczny zwany Testamentem Krzywoustego. Wiemy, że od tej pory zwierzchnim księciem miał być zawsze najstarszy spośród Piastowiczów. Wyeliminować to miało spory wśród książąt i obce ingerencje. Jednakże nie udało się powstrzymać tendencji odśrodkowych. Wzrastające liczebnie i bogacące się możnowładztwo miało coraz większe aspiracje polityczne i stanowiło bazę społeczną dla książąt sięgających po władzę. Była to zresztą typowa dla Europy tendencja w rozwoju feudalizmu. Nie mógł jej powstrzymać żaden akt prawny.
Bolesław stosował różne metody - prowadził wyprawy wojenne i szeroko zakrojoną działalność dyplomatyczną, mieszał się w sprawy wewnętrzne sąsiadów, poszerzał krąg swych wpływów osądzając na tronach przychylnych sobie władców. Bez względu na okoliczności potrafił wykorzystywać je dla realizacji swoich planów. Polski stan posiadania powiększył się o Śląsk, Małopolskę, Milsko i Łużyce. Nowo pozyskane tereny stały się jednak kością niezgody z Cesarstwem. Utraciliśmy Pomorze Zachodnie, a odzyskaliśmy Grody Czerwieńskie. Te sukcesy Bolesława oraz koronacja niewątpliwie wzmocniły autorytet międzynarodowy Polski i jej pozycje pośród chrześcijańskich państw Europy. W polityce wewnętrznej Chrobry nie był tak zręczny, chociaż nie mniej skuteczny. Jednak jego wielka polityka, nie licząca się z możliwościami państwa i ludności spowodowała katastrofę lat 30-tych XI wieku.
O ponad 20-letnich rządach Bolesława Szczodrego niewiele wiemy. Wyjątkiem jest jego polityka kościelna. Ze źródeł wynika, że Bolesław był władcą rzutkim, odnowicielem i fundatorem Kościoła polskiego. Z jego inicjatywy powstały nowe klasztory benedyktyńskie. Bolesław był nie tylko ryzykanckim politykiem, wojowniczym monarchą i zdolnym wodzem, ale także dobrym gospodarzem i mądrym władcą. Prowadził aktywną politykę zagraniczną, umacniając autorytet państwa polskiego i swoją własną pozycję. Dowodem na siłę jego władzy była koronacja. Państwo polskie stało się ważnym czynnikiem politycznym w tym rejonie Europy. W polityce wewnętrznej Bolesław zmierzał do integracji państwa i wzmocnienia władzy królewskiej. Na tym tle doszło do konfliktu, z dążącą do współdecydowania o sprawach państwa, elitą możnowładczą. Rzuciło to cień na ostatnie lata panowania króla, a po tragicznych wydarzeniach związanych z biskupem Stanisławem, stało się bezpośrednią przyczyną wygnania i śmierci Bolesława.
Bolesław Krzywousty, stał się symbolem historycznym uosabiającym dążenia polityczne Polaków. Za jego panowania Pomorze Wschodnie i Ziemia Lubuska wróciły do Polski. Księstwa zachodnio-pomorskie były podporządkowane księciu polskiemu. Jego wpływy sięgały aż po Rugię. Ambicja i zręczna polityka pozwalają umieścić Krzywoustego wśród wybitnych władców Polski. Datę śmierci Bolesława Krzywoustego (rok 1138) przyjmuje się za koniec okresu wczesnopiastowskiego - okresu zwartego, prężnego państwa, zdolnego do ekspansji. Jest to jednocześnie początek rozbicia dzielnicowego - czasów walk wewnętrznych, osłabienia państwa, zniknięcie Polski jako samodzielnego czynnika polityki międzynarodowej. Trzeba pamiętać, że w całym okresie wczesnopiastowskim dochodziło do przesileń związanych z opozycją możnych i tendencjami odśrodkowymi, próbami rozbicia Polski na dzielnice. Jednak do czasów Bolesława Krzywoustego, któryś z Piastów zawsze potrafił uporać się z rodziną i opozycją i utrzymać władzę w jednym ręku, a państwo w całości.

Źródła:
- Jerzy Topolski- Trudny lot orła białego
- Adam Tatomir- Dzieje świata
- Paweł Jasienica- Polska piastów