Nasz Region Kaszuby
Na Kaszubach używa się języka kaszubskiego. Przykładowe słowa: bùks – spodnie, totka – skarpetka, zesziwk – zeszyt, òbleczeni – ubranie, zófa – kanapa, wark – zawód, dzeckò – dziecko, dzwczã – dziewczyna, kaszbsczi – kaszubski, zdjãc – zdjęcie
TRADYCJE
Dyngus śmingus
Najbardziej żywy ze zwyczajów wielkanocnych, do dnia dzisiejszego, jest dyngus, stanowiący dalszy ciąg wielkopostnych praktyk magicznych. Na Kaszubach znany był dyngus polegający na oblewaniu się wodą, jednak znaczną przewagę miał dyngus zielony. "Dyngowano" przyniesionymi w poście, zazielenionymi już gałązkami brzozowymi, a częściej jałowcowymi. Chłopcy chodzili od domu do domu smagając nimi dziewczęta i niektóre gospodynie ( te, które nieskore były do obdarowywania "dyngowników") po nogach. Dziewczęta chętnie znosiły ból wierząc, że im bardziej podrapane, pokłute i posiniaczone będą ich nogi, tym większe będą miały powodzenie u chłopców. W trzecie święto z "dyngusem" chodziły dziewczęta i smagały chłopców surowo się im rewanżując. Śpiewano "Dyngu, dyngu po dwa jaja" wzywajac do składania datku. Wykupić się bowiem można było malowanymi jajkami.
Zaduszki
Wiara w przybywanie duchów z zaświatów na ziemię znajdowała wyraz nie tylko w opowieściach. W tym czasie obowiązywał zakaz przędzenia, szycia a nawet zamiatania ze względu na dusze wszędzie obecne. Nie można było nawet wylać wieczorem wody na dwór, bo mogły się tam znajdować błądzące dusze. Nie wolno było tańczyć ani śpiewać, aby nie przywołać diabła. Według wierzeń Kaszubów, wiele potępionych dusz można było wybawić w dniu święta zmarłych. Dla duszy potępionej największym nieszczęściem było to, że nie mogła odwiedzić w tym dniu swojego grobu. Krążyły więc wokół cmentarza szukając jakiego przejścia. Ta, której się to udało, zostawała wybawiona. Mogło się to udać tylko od 23:00 do północy .
STRÓJ KASZUBSKI
Do 1945 roku strój kaszubski nie był dokładnie opisany. W 1953 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki w Warszawie przysłało do Kartuz etnografów, którzy jeździli po całych Kaszubach ustalając dokładny wzór stroju kaszubskiego. W wyniku ich ustaleń wiadomo, że powszechnym zwyczajem było sobotnie sprzątanie obejścia gospodarstw, bo na niedziele musiały być czyste, jak Bóg przykazał. W dni uroczyste ubierano się odświętnie i w tym odzieniu karmiono trzodę oraz wykonywano inne niezbędne czynności w obejściu.
Dziewczęta nosiły szerokie, marszczone spódnice za kolana, wełniane, w kolorze modrym bądź wiśniowym, zielonym lub rzadko żółtym. Bluzki były białe, o falbaniastych rękawach, zebranych w mankieciki wiązane tasiemką. Kołnierzyk stojący. Wątpliwe, czy były one zdobione wielobarwnym haftem, który się przyjął dopiero u progu naszego stulecia. Na bluzki wdziewano aksamitny gorsecik, czarny lub w kolorze spódnicy. Gorseciki były wyszywane złotą lub srebrną nicią. Zawiązywano też krótkie fartuszki, a na nogi, na białe pończochy, wkładano niskie buty na podwyższonym obcasie, zapinane na pasek, w kolorze czarnym. Kobiety ozdabiały głowę czepcem - złotogłowiem. Dziewczęta wiankiem z kwiatów lub opaską w kolorze spódnicy.
Mężczyźni nosili buty z cholewą, w które wpuszczali spodnie, przeważnie białe sukienne. Białą koszulę wiązano pod szyją tasiemką koloru czerwonego. Na koszulę nakładano zwykłą kamizelkę lub kamizelkę z rękawami. Na wierzch jeszcze rodzaj sukmany granatowej, czarnej lub brązowej, podbitej czerwoną podszewką. Miała ona wyłogi, mankiety, po bokach lekkie fałdy i drobne ozdoby. Głowę okrywano czarnym filcowym kapeluszem, a zimą futrzaną czapą.
Zdobienie stroju zależało od zamożności, a kolorystyka od regionu. Na północy dominował strój niebieski (modry), na środkowych i południowych Kaszubach zielony, brązowy i żółty.
TAnŃCE I PIEŚsNI REGIONALNE
Tańce: Babsczi tuńc, Brutczi tuńc | òbtańcowani, Bùtnowi | òknowi | kòrkòwi tuńc , Bisowi | trzech bisów tuńc, Kaszbsczi polonzer, Kluczi tuńc, Kòzełk, Kòzy tuńc, Szlony tuńc, Dzk
Pieśni: Kaszebszczi Abecadło, Zemia Rodn, Pomorsczi Gryf, Kaszbszczi jeziora, Tata i kòza
POSTACIE ZWIĄaZANE Z REGIONEM
Stanisław Janke (ur. 20 marca 1956 w Kościerzynie) - poeta, prozaik, tłumacz, krytyk literacki, publicysta, twórca literatury kaszubskiej. Mieszka w Wejherowie.
Florian Stanisław Ceynowa (także Cejnowa, kasz. Cenwa, urodził się 4 maja 1817 r. w Sławoszynie w powiecie puckim, zm. 26 marca 1881 r. w Bukowcu koło Świecia) - kaszubski działacz narodowy, lekarz, badacz folkloru i języka kaszubskiego.
Syn Wojciecha (rolnika i kowala) i Magdaleny z Pienczen (z lęborskiego). Do szkoły podstawowej uczęszczał w rodzinnej wsi, do gimnazjum w Chojnicach (1831 - 1841), gdzie należał do tajnego kółka filomackiego. W latach 1841-1843 studiował filozofię i medycynę we Wrocławiu, który był w tym czasie ważnym ośrodkiem słowianofilskim gdzie był członkiem Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego. W latach 1843-1846 kontynuował studia w Królewcu.
Dowódca powstańców kaszubskich i kociewskich powstania roku 1846. Po nieudanym ataku na garnizon pruski w Starogardzie Gdańskim, jaki miał miejsce z 21 na 22 lutego 1846 roku, aresztowany i skazany w 1847 roku na karę śmierci przez ścięcie toporem za zdradę stanu, zamienioną na dożywocie. Dała tej karze kres berlińska rewolucja marcowa roku 1848. Uwolniony 20 marca 1848 podczas Wiosny Ludów, pozostał w Berlinie, gdzie, po tym jak nie przyjęto go ponownie na studia w Królewcu, ukończył w 1851 roku studia medyczne i uzyskał tytuł doktora. Słowianofil, uczestniki zjazdów słowiańskich w Pradze (1848) i Moskwie (1867). W 1879 wydał w Poznaniu napisaną przez siebie w latach 40. XIX wieku gramatykę języka kaszubskiego. Pod koniec wieku XX odnalazł ją w rosyjskich zbiorach prof. Aleksander Dmitriewicz Duliczenko.
Zmarł 26 marca 1881 w Bukowcu, spoczywa na cmentarzu w Przysiersku. Jest autorem słynnego zdania: "Każdy Kaszub to Polak, ale nie każdy Polak jest Kaszubem". W Świeciu istnieje I Liceum Ogólnokształcące imienia Floriana Ceynowy.
Franciszek Grucza, (ur. 19 listopada 1911 w Pomieczyńskiej Hucie, zm. 23 kwietnia 1993 w Sopocie), ksiądz, działacz i pisarz kaszubski, tłumacz czterech Ewangelii na język kaszubski.
Jan Trepczyk (csb: Jón Trepczik) (ur. 22 października 1907 w Stryszej Budzie k. Mirachowa, zm. 3 września 1989 w Wejherowie) – jeden z najwybitniejszych poetów kaszubskich, pieśniarz, członek Zrzeszenia Regionalnego Kaszubów w Kartuzach i kręgu Zrzeszeńców oraz Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego ideolog kaszubski, leksykograf - autor słownika polsko-kaszubskiego, pedagog, współzałożyciel Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie.
Biografia:
Jan Trepczyk urodził się 22 października 1907 r. we wsi Strysza Buda k. Mirachowa, w pow. kartuskim, jako piąte, najmłodsze dziecko w chłopskiej rodzinie Jana i Berty z d. Hebel. W latach 1914-1921 uczył się w szkole podstawowej w Mirachowie, najpierw po niemiecku, potem po polsku. Tam zetknął się z Aleksandrem Labudą. Od 1921 r. kształcił się w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim w Kościerzynie. Uczył go m.in. ks. Leon Heyke, który ukształtował jego zainteresowania kulturą kaszubską. W 1926 r. ukończył szkołę i podjął pracę jako nauczyciel w szkole podstawowej Kartuzach. Od 1927 r. uczył w Miszewie k. Żukowa. Latem 1928 r. wraz z A. Labudą odwiedził dr. A. Majkowskiego, który został jego duchowym przewodnikiem. Wraz z Labudą i A. Stoltmannem Trepczyk przygotował w następnym roku zjazd nauczycielski w Kartuzach, na którym założono Zrzeszenie Regionalne Kaszubów. Został jego sekretarzem, a później stał się jednym z głównych ‘‘zrzeszińców’‘. W 1930 r. Jan Trepczyk ożenił się z siostrą Jana Rompskiego, Anielą, z którą miał córki Bogusławę, zam. Damps, Mirosławę, Damrokę i Sławę oraz synów Świętopełka i Mestwina. W tym samym roku zadebiutował literacko na łamach ‘‘Chczy Kaszbsczi’‘. Publikował też w ‘‘Gryfie Kaszubskim’‘ i ‘‘Zrzeszy Kaszbsczi’‘, którą później także redagował. W 1934 r. został przeniesiony decyzją władz do Rogoźna, a rok później do Tłukaw w Wielkopolsce, by osłabić w ten sposób środowisko kaszubskich działaczy, którym zarzucano tendencje separatystyczne. Na tej ‘‘emigracji’‘ wydał śpiewnik po kaszubsku, nadal wiele też publikował i nie zmienił swych poglądów na sprawy kaszubskie. Wrzesień 1939 r. zastał Trepczyka w Tłukawach, gdzie potem władze niemieckie pozwoliły mu mieszkać. Latem 1940 r. wrócił na Kaszuby i pracował jako kasjer w urzędzie gminy w Sianowie. W czerwcu 1943 r. wcielono go do Wehrmachtu. Przeszkolenie odbył w Hanowerze, a służbę pełnił w Belgii i we Włoszech, najczęściej w taborach, gdzie opiekował się końmi. We Włoszech dostał się do alianckiej niewoli, a potem wstąpił do armii Andersa. W czerwcu 1946 r. wrócił do kraju i zamieszkał w Wejherowie przy ul. Zwycięstwa. Przez ponad 20 lat pracował tam jako nauczyciel muzyki w SP nr 4. W 1951 r., po śmierci Anieli Trepczyk, ożenił się z Leokadią Czają i został ojczymem jej córki Zofii, zam. Kamińskiej. W 1967 r. przeszedł na emeryturę. Od powrotu do kraju włączył się w pracę kulturalno-społeczną na Kaszubach. Publikował m.in. w ‘‘Zrzesz Kaszbsczi’‘, ‘‘Echu Ziemi Wejherowskiej’‘, ‘‘Kaszbach’‘, a później m.in. w ‘‘Pomeranii’‘. Tworzył poematy, krótkie nowele i szkice, a przede wszystkim wiersze i pieśni, do tekstów własnych i cudzych. W latach 1952-1954 zbierał folklor kaszubski po wsiach i małych miasteczkach, studiował też mowę kaszubską, jej odmiany i słownictwo. Pracował nad pisownią kaszubską. Stawał się jednym z głównych działaczy regionalnych na Kaszubach. W grudniu 1956 r. włączył się w organizację Zrzeszenia Kaszubskiego i został prezesem jego oddziału wejherowskiego. Złożył prezesurę w 1961 r., kiedy to został wciągnięty w krąg działaczy kaszubskich niesłusznie oskarżonych o separatyzm i współpracę z niemieckimi rewanżystami. Władze ZK udzieliły mu nagany. Wrócił na czteroletnią kadencję w 1967 r. Wydarzenia te nie osłabiły tempa jego pracy kulturalnej i twórczości artystycznej. Jan Trepczyk tworzył nadal poezje i pieśni, współorganizował wejherowski Festiwal Pieśni o Morzu, zakładał chóry i zespoły folklorystyczne, a także starał się o powołanie w Wejherowie muzeum kaszubsko-pomorskiego. W 1967 r. otrzymał Medal Stolema, a w 1971 Złoty Krzyż Zasługi. W latach 70-tych wydano pierwsze po wojnie publikacje książkowe J. Trepczyka: arkusz wierszy ‘‘Moja stegna’‘ (1970), śpiewniki ‘‘Rodn Zemia’‘ (1974) i ‘‘Moja chcz’‘ (1978), wiersze dla dzieci ‘‘Ukłdk dl dztk’‘ (1975), a przede wszystkim obszerny zbiór poezji ‘‘Odecknieni’‘ (1977), zawierający ponad 80 wierszy. Wstępem opatrzył go Tadeusz Bolduan, a sylwetkę autora napisał Edmund Puzdrowski. W 1979 r. został członkiem Związku Literatów Polskich. W 1980 r. wznowiono ‘‘Ukłdk dl dztk’‘ i wydano sławny śpiewnik Trepczykowy ‘‘Lec choranko’‘ - ponad 80 pieśni. Utwory Jana Trepczyka trafiły też do kilku antologii, a sam poeta został uhonorowany w 1979 r. okolicznościową publikacją kaszubską ‘‘Pasja twórczego życia’‘, wydaną w hołdzie również Marianowi Mokwie i Aleksandrowi Labudzie. Dwa lata później Trepczykowi przyznano Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, a w 1985 r. Medal Zasłużonym Ziemi Wejherowskiej. Pod koniec 1986 r. został honorowym członkiem Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Ostatnie lata życia Jan Trepczyk spędził bardzo pracowicie. Tworzył poezje i pieśni, spisywał swe wspomnienia, publikował, prowadził zespoły śpiewacze i sam występował, najczęściej w małych zespołach z żoną, córką Zofią i zięciem Edmundem Kamińskim, grywał też na akordeonie. Przygotował wielki słownik polsko-kaszubski i szukał dla niego możliwości publikacji. Doczekać tego jednak nie zdążył. W ostatnich latach życia chorował. Zmarł nagle 3 września 1989 r. w Wejherowie, gdzie został też pochowany. Spoczywa w grobie z żoną Leokadią, zmarłą 10 lat później. Do historii literatury kaszubskiej Jan Trepczyk przeszedł jako jeden z najpracowitszych jej twórców, człowiek pełen entuzjazmu, o wielostronnych zainteresowaniach i rozlicznych talentach. W poezji opiewał kaszubskie krajobrazy, historię i przeszłość tej ziemi oraz jej mieszkańców. Tworzył tradycyjne utwory, zwrotkowe i rymowane, które opatrywał pięknymi melodiami, niemającymi do dziś sobie równych pod względem inwencji, pełnymi szczerych emocji, humoru, a czasem też patosu. Jako pisarz i leksykograf utrwalał bogactwo kaszubskiej mowy, rozwijał ją poprzez stylowe neologizmy i archaizmy; wykonał olbrzymią pracę w tym kierunku, mogącą z dumą stać obok dzieła ks. Bernarda Sychty. Zostawił bogaty dorobek artystyczny, rozwijany chętnie przez kolejne pokolenia kaszubskich twórców. To Trepczyk rzucił entuzjastyczne hasło ‘‘Pòjme w przódk z kaszbizną’‘, ktorego echo do dziś brzmi w sercach działaczy kaszubskich. Pośmiertnie wydano w dwóch tomach wspomniany ‘‘Słownik polsko-kaszubski’‘ (1994), zawierający ok. 60 tys. haseł i opracowany przez prof. Jerzego Tredera, wznowiono też - w poszerzonej wersji - śpiewnik ‘‘Lec choranko’‘. Równolegle ukazała się kaseta magnetofonowa pod tym tytułem zawierająca wybór utworów ze zbioru, a w 2004 r. kilka pieśni Jana Trepczyka znalazło się na płycie kompaktowej ‘‘Mòrze. Kaszubskie pieśni o morzu’‘. 18 czerwca 2004 r. imię Trepczyka przyjęła szkoła w Miszewie, w której pracował przed wojną przez 7 lat, nosi je też wejherowskie Towarzystwo Śpiewacze. W przygotowaniu znajduje się pierwsza większa biografia twórcy, której autorem jest E. Kamiński.
Jan Drzeżdżon (csb: Jan Drzżdżón) (ur. 16 maja 1937 w Domatowie, zm. 22 sierpnia 1992 w Gdańsku) - pisarz, tworzący w języku polskim i kaszubskim.
RZEMIOSŁlO
Haft, plecionkarstwo, rogarstwo, rzeźbiarstwo.
REGIONALNE POTRAWY
czrnina (zupa czarnina), zupa z złtch wrków (zupa z brukwi), sldze z pulkami (śledzie z pulkami – ziemniakami gotowanymi w mundurkach), bulw z kwasnym mlekiem (ziemniaki z maślanką)
HERBY
Herb Pucka ukształtował się w XVI wieku. Przedstawia na niebieskim tle lwa trzymającego łososia.
Geneza powstania herbu ma dwie wersje. Pierwsza z nich głosi, iż lew pochodzi od symbolu Szwecji, gdyż w latach 1457-1460 Puck należał do królewskiego wygnańca ze Szwecji: Karola Knutsona Bonde. Druga teza jest związana z okolicznym miastem - Gdańskiem. Puck jako wieś (gród) podległa temu miastu użyczyła sobie jednego z lwów, widniejącego na herbie Gdańska.
Herb powiatu puckiego w błękitnym polu tarczy złota koga. Na żaglu czarny ukoronowany Gryf Kaszubski.
Herb został ustanowiony Uchwałą Nr XIX/100/2000 Rady Powiatu Puckiego z dnia 28 kwietnia 2000 r.
Herb gminy puck
Herb kaszub
Gryf - popularny w średniowiecznej Europie symbol, pochodzenia perskiego, przyniesiony przez uczestników wypraw krzyżowych. Był godłem książąt zachodniopomorskich, od nich trafił do herbów wielu miast na Pomorzu i stał się godłem całego Pomorza. Od początku ruchu kaszubskiego czarny gryf na złotej tarczy był uznawany za herb Kaszubów.