Szkolnictwo w państwach nadbałtyckich - pedagogika porównawcza

Question

Szkolnictwo w państwach nadbałtyckich - pedagogika porównawcza

- 1 -

LITWA

Litwa jest republiką opartą na systemie demokracji parlamentarnej. Głową państwa jest prezydent. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego Parlamentu, Sejmu. Władze wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele.
Obszar Litwy ma 65,2 tyś km2 zamieszkuje 3,7 mln mieszkańców. Administracyjnie kraj dzieli się na 10 rejonów.
Podstawowe zasady prawne dotyczące funkcjonowania oświaty uchwalane są przez Parlament a odpowiedzialność za wdrożenie ich w życie spoczywa na rządzie i Ministerstwie Edukacji i Nauki. W sprawach oświatowych z Ministerstwem Edukacji i Nauki współpracuje Departament Badań Naukowych i Szkolnictwa Wyższego, Narodowy Rejestr Instytucji Oświatowych, Naukowych i Studiów, Narodowy Rejestr Programów Studiów i Szkoleń itp.
Zarządzanie oświatą na szczeblu rejonowym i obwodowym odbywa się poprzez 10 rejonowych i kilkadziesiąt obwodowych jednostek administracyjnych odpowiedzialnych za szkolnictwo przedszkolne, ogólnokształcące i zawodowe. Każdy z tych rejonów posiada swój wydział szkolnictwa, któremu Ministerstwo Edukacji i Nauki zleca pewne obowiązki.
Obowiązek finansowania działalności placówek oświatowych spoczywa na państwie oraz na jednostkach administracji lokalnej. Wszystkie placówki oświatowe otrzymują subsydia i granty od państwa. Instytucje szkolnictwa wyższego też są finansowane z budżetu państwa.
Podręczniki do nauki w szkołach wydawane są przez wydawnictwo państwowe „viesa” i wydawnictwa prywatne na zamówienie i pod nadzorem Ministerstwa Edukacji i Nauki. W szkołach podstawowych i średnich ogólnokształcących państwo tylko częściowo zapewnia podręczniki oraz inne pomoce naukowe, pozostałe materiały uczniowie kupują sami.

Przedszkole
Cykl wychowania przedszkolnego nie jest obowiązkowy. Wskazane jest jednak aby dzieci w wieku od 4 do 5 lat zaczęły uczęszczać do przedszkola, w celu umożliwienia kontaktu z rówieśnikami poza domem oraz przygotować się do kolejnych etapów
- 2 -

pobierania nauki. Dzieci w przedszkolu podzielone są na dwie grupy wiekowe lub na grupy mieszane pod względem wieku. Do żłobka uczęszczają dzieci wieku od 1,5 do 3 roku życia, do przedszkola od 4 do 6 roku życia.
Rodzice pokrywają koszty utrzymania dziecka w przedszkolu w 60%, istniej możliwość zwolnienia z opłaty lub uzyskanie zniżki, gdy dziecko wychowywane jest przez samotnego rodzica, rodzicom brakuje środków do życia, w rodzinie jest troje lub więcej dzieci, ojciec odbywa służbę wojskową.
Edukacja przedszkolna na Litwie wzoruje się na dwóch międzynarodowych programach: Demokratyzacji systemu edukacji przedszkolnej – Otwarty Fundusz Litwy i Egmont Peterson oraz na programie Krok za krokiem.
Ich działalność opiera się na tzw. wytycznych edukacji przedszkolnej kładących nacisk na edukację humanistyczną.
Według tzw. kryteriów dojrzałości szkolnej, zatwierdzonych przez Ministerstwo Edukacji i Nauki komisja ekspertów danej szkoły ocenia dojrzałość społeczno-emocjonalną dzieci, intelektualną oraz naturalne predyspozycje do nauki.

Szkoła podstawowa
Obowiązkiem szkolnym na Litwie objęci są uczniowie od 6-7 do 16 roku życia.
Szkoła jest obowiązkowa, koedukacyjna, bezpłatna, dzieli się na czteroletnią szkołę początkową i na sześcioletnią szkołę podstawową i w sumie trwa 10 lat.
System szkolnictwa na Litwie jest jednolity, bazujący na szkole narodowej litewskiej.
Wszystkie szkoły początkowe i podstawowe prowadzą naukę według powszechnego programu i planu nauczania zatwierdzonego przez rząd i Ministerstwo Edukacji i Nauki.
Szkoły początkowe i podstawowe funkcjonują na zasadzie prowadzenia zajęć na jedną zmianę – dzienną, lub przy większej liczbie uczniów, na dwie.
Program przedmiotów obowiązkowych w szkole początkowej obejmuje: wychowanie moralne, język państwowy – litewski, język ojczysty mniejszości narodowej, postrzeganie i rozumienie świata, matematykę, sztuki piękne, muzykę, wychowanie fizyczne oraz jeden język obcy.
W szkołach początkowych, podstawowych i średnich ogólnokształcących zatrudniani są logopedzi i psycholodzy.
- 3 -

Rok szkolny w szkołach początkowych /klas I-IV, obejmuje 170 dni nauki szkolnej/, w szkołach podstawowych /klasy V-X, obejmuje 195 dni nauki szkolnej/ składa się z trymestrów, uczniowie uczęszczają do szkoły 5 dni w tygodniu.
W szkole podstawowej (klasy I do IV) uczniów pierwszej klasy obowiązują 22 godziny lekcyjne tygodniowo, a w kolejnych latach 23 godziny lekcyjne. Dzienne obciążenie nauką wynosi cztery lub pięć godzin lekcyjnych. Godzina lekcyjna w pierwszej klasie szkoły podstawowej trwa 35 minut. W klasach II – IV mogą trwać 35,40 lub 45 minut. Maksymalna liczba uczniów w jednej klasie szkoły podstawowej może wynosić 24.
Tygodniowy wykaz lekcji obowiązkowych w szkole podstawowej
Przedmioty Klasa V Klasa VI Klasa VII Klasa VIII Klasa IX-X
1. Przedmioty programowe Edukacja moralna (religia, etyka) 1 1 1 1 1
A: Języki Język Litewski Język obcy (pierwszy) Język obcy (drugi) Przedmioty dowolne 5-63-3-- 5-632-3- 5-632-3- 4-532-3- 532-3-
B: Przedmioty ścisłe i matematyka Matematyka Człowiek i środowisko Biologia Fizyka Chemia Przedmioty dowolne 4-52---- 4-52---- 4-5-21-- 4-1-222- 4-222-
C: Nauki społeczne Historia Podstawy wiedzy o społeczeństwie Geografia 2-- 2-2 1,5-20,5-02 21-21-2 2-2
D: Sztuki piękne i wychowanie fizyczne Sztuki piękne Muzyka Robótki ręczne Wychowanie fizyczne Przysposobienie obronne, zasady bezpieczeństwa ruchu drogowego Przedmioty dowolne 1122-3-- 1122-3-- 1122-3-- 1122-3-- 11-01-22-3--
W sumie: pięciodniowy tydzień nauki 23 27 28 28 30
Liczba zajęć zaplanowanych przez szkołę 4 2 2 3 1
Maksymalna liczba zajęć obowiązkowych Na pięciodniowy tydzień nauki 27 29 30 31 31

Obowiązuje dziesięciostopniowa skala oceniania. Stopnie od 1 d o3 uważane są za niedostateczne. Uczniowie otrzymujący oceny niedostateczne z kilku przedmiotów, za decyzją Rady Pedagogicznej szkoły, nie uzyskują promocji do następnej klasy lub nie uzyskują świadectwa ukończenia szkoły.
Jeśli uczeń ma problemy z zaliczeniem niektórych przedmiotów w szkole początkowej, może prosić o dodatkowe zajęcia z tych przedmiotów, po czym termin ukończenia szkoły początkowej określi szkolna Rada Pedagogiczna.
Natomiast jeżeli uczeń jest celujący, z ocenami końcowymi 9 i 10 ze wszystkich przedmiotów może przejść na wyższy poziom z pominięciem jednej klasy.
Przejście ze szkoły początkowej do podstawowej odbywa się na podstawie ocen końcowych z czwartej klasy. Na świadectwie ukończenia szkoły początkowej Rada Pedagogiczna określa, czy dany uczeń na podstawie zdobytych umiejętności może przejść do szkoły podstawowej. Jeśli na świadectwie ukończenia szkoły początkowej nie ma ocen, osiągnięcia przedstawia się w procentach lub też w formie pisemnej opinii, symboli lub innych równoważnych wskaźników.
Do szkoły podstawowej, od klasy V do klasy X, zazwyczaj uczęszczają dzieci od 10 do 16 roku życia. Szkoły podstawowe mogą być placówkami niezależnymi, działającymi w połączeniu ze szkołą początkową lub będącymi częścią szkoły średniej ogólnokształcącej.
Po ukończeniu szkoły sześcioletniej szkoły podstawowej uczniowie otrzymują świadectwo ukończenia szkoły z wykazem ocen z przedmiotów z klasy X. Egzaminy końcowe odbywają się w oparciu o kryteria ustalone przez Ministerstwo Edukacji i Nauki.
Po czterech latach nauki w szkole podstawowej uczniowie mogą wybrać naukę w gimnazjum. Po ukończeniu szkoły podstawowej uczniowie mogą kontynuować naukę na szczeblu nieobowiązkowego szkolnictwa średniego ogólnokształcącego lub w szkołach zawodowych, gimnazjach, kolegiach, mogą też podjąć pracę.
- 5 -

Uczniowie charakteryzujący się brakiem motywacji do nauki mogą już w wieku 12 lat podjąć naukę w szkołach młodzieżowych. Szkoły młodzieżowe umożliwiają uczniom zdobycie edukacji na poziomie podstawowym.
Uczniów specjalnej troski kształci się w różnych szkołach specjalnych, w zależności od rodzaju ich niepełnosprawności.
Na poziomie szkoły podstawowej (klasy V-X) tygodniowa liczba godzin lekcyjnych wynosi od 28 do 31. Szesnaście przedmiotów obowiązkowych w szkole podstawowej, to: wychowanie moralne (religia, etyka, wychowanie obywatelskie), język państwowy, jeden lub dwa języki obce, matematyka, człowiek i środowisko, biologia, fizyka, chemia, historia, teoria praw i obowiązków obywatelskich, geografia, sztuki plastyczne, muzyka, prace ręczne oraz wychowanie fizyczne.
Od klasy VII w szkołach podstawowych rozpoczyna się nauczanie profilowane (profil humanistyczny, realny, technologiczny, artystyczny). Odbywa się ono na poziomie B (podstawowy) lub na poziomie S (w trybie rozszerzonym, ukierunkowanym).
Uczniowie klasy X dodatkowo wybierają przedmioty tzw. dowolne np. informatyka, astronomia, filozofia, nauki polityczne i inne.
Podobnie jak w szkołach początkujących nauczyciele mają prawo wyboru metod nauczania. Wśród najbardziej powszechnych metod są dyskusja, praca w zespole, prezentacja, „burza mózgów”, „drama”, opracowywanie projektów, eksperymenty, przeprowadzanie wywiadów, analiza i praca badawcza oraz zadania pozaszkolne.
Oceny trymestralne i końcowe po szkole podstawowej wystawiane są w skali 10-stopniowej, tak jak w szkole początkowej.
Egzaminy końcowe po szkole podstawowej obowiązują wszystkich uczniów, którzy z trymestrów w klasie X uzyskali średnią ocen od 4 do 10. Egzaminy zazwyczaj zdaje się w formie testów pisemnych, które są opracowywane przez grupę ekspertów.
Na zakończenie szkoły podstawowej uczniowie otrzymują świadectwo ukończenia wraz z ocenami z przedmiotów egzaminacyjnych w skali od 1 do 10. Świadectwo ukończenia szkoły podstawowej umożliwia podjęcie nauki w szkole średniej ogólnokształcącej, zawodowej, gimnazjach i innych szkołach.

- 6 -
Liceum ogólnokształcące
Litewska szkoła średnia jest nieobowiązkowa, bezpłatna i dwuletnia (klasy XI i XII). Nauka w niej kończy się uzyskaniem świadectwa dojrzałości i uprawniającego do dalszego kształcenia w kolegium lub na uczelni wyższej typu uniwersyteckiego.
Rok szkolny w szkole średniej trwa od września do maja. Jest podzielony na trymestry i trwa 195 dni. Maksymalna tygodniowa liczba godzin lekcyjnych wynosi 32 godziny, godzina lekcyjna trwa 45 minut. W szkole średniej obowiązuje 16 przedmiotów obowiązkowych: edukacja moralna, język litewski, dwa języki obce, matematyka, informatyka, fizyka, astronomia, chemia, biologia, historia, geografia, nauki polityczne, sztuki piękne, muzyka, wychowanie fizyczne.

Przedmioty dowolne i ogólny rozkład zajęć w szkole średniej ogólnokształcącej

Przedmioty Klasa V Klasa VI
1. Przedmioty programowe edukacja moralna (religia etyka) 1 1
A. Języki Język Litewski Język obcy (pierwszy) Język obcy (drugi) Przedmioty dowolne 4-62-42-3- 4-62-42-3-
A: Ogółem w pięciodniowym tygodniu nauki 8 8
B: Przedmioty ścisłe i matematyka Matematyka Informatyka Fizyka Astronomia Chemia Biologia Przedmioty dowolne 3-50-22-4-1-31-3- 3-5-3-5-1-21-2
B: Ogółem w pięciodniowym tygodniu nauki 7 8
C: Nauki społeczne Historia Geografia Nauki polityczne 1-2-1-2 1-3-0-2
C: Ogółem w pięciodniowym tygodniu nauki 2 1
D: Sztuki piękne, wychowanie fizyczne Sztuki piękne Muzyka Wychowanie Fizyczne Przysposobienie Obronne Przedmioty dowolne 1-21-22-3-- 112-3--
D: Ogółem w pięciodniowym tygodniu nauki 4 4
W sumie: pięciodniowy tydzień nauki 22 22
Liczba zajęć zaplanowanych przez szkołę 10 10
Maksymalna liczba zajęć obowiązkowych Na pięciodniowy tydzień nauki 32 32

W szkole średniej nadal obowiązuje nauczanie kierunkowe, odbywa się programowo na poziomach: B (podstawowy lub ogólny), A (zaawansowany), S (rozszerzony).
Na poziomie B obowiązuje ok.65% godzin lekcyjnych przedmiotów obowiązkowych oraz dodatkowo zajęcia wprowadzone indywidualnie przez szkołę (trzeci język obcy, filozofia, psychologia, podstawy prawa, programowanie komputerowe, ekonomia stosowana itp.). Poziom A charakteryzuje się planem zajęć o nazwie bendrosios programos (program ogólny) i obejmuje tylko 16 przedmiotów obowiązkowych.
Poziom S charakteryzuje się maksymalna liczbą godzin (32 h) lekcyjnych. Dochodzą też zajęcia wprowadzane indywidualnie przez szkołę. Szkoły reprezentujące poziom S obok podstawowego poziomu B opracowują program zajęć – individualioji programa (indywidualny program), który jest wcześniej zatwierdzany przez MeiN.
Uczniowie szkół średnich również są oceniani w skali 10 stopniowej.
Egzaminy maturalne na Litwie dzielą się na poziomy A i B. Podziała na poziomy obejmuje wszystkie przedmioty maturalne: język państwowy ( w formie pisemnej i ustnej), historia, biologia, geografia, fizyka lub chemia – jeden przedmiot do wyboru, matematyka – obowiązkowa i jeden język obcy, oraz dodatkowe tzw. przedmioty dowolne.
Dla uczniów warunkiem przystąpienia do matury jest pozytywny wynik egzaminu z języka litewskiego (w formie pisemnej i ustnej). Poziom A to zadania egzaminacyjne o wyższym stopniu trudności, poziom B – zadania o zwykłym stopniu trudności. Uczniowie, którzy zdają egzaminy A – są to egzaminy zewnętrzne – składają je równocześnie jako egzaminy na wyższe uczelnie o profilu humanistycznym.

Gimnazjum
Są to szkoły o wyższym poziomie nauczania pozwalające uczniom bardzo zdolnym uzyskać wiedzę na bardziej zaawansowanym poziomie niż daje kształcenie w szkołach średnich ogólnokształcących. Uczniowie w gimnazjum mają możliwość wyboru
- 8 -

kierunku kształcenia spośród takich dziedzin naukowych jak nauki humanistyczne, nauki ścisłe oraz sztuki piękne. Gimnazjum obejmuje klasy IX-XII a warunkiem przyjęcia do gimnazjum jest pomyślne zdanie egzaminu wstępnego.

Szkoły zawodowe
Szkoły zawodowe są bezpłatne w zależności od rodzaju i specjalizacji przygotowują robotników wykwalifikowanych i techników. Kształcenie w szkołach zawodowych trwa od jednego do czterech lat w trybie dziennym, a w trybie zaocznym trwa zazwyczaj o rok dłużej.
Edukacja zawodowa na Litwie odbywa się w:
- szkołach zawodowych
- kolegiach zawodowych
Każdy typ placówki oferuje inny rodzaj i poziom kształcenia zawodowego.
Na Litwie są cztery stopnie kształcenia zawodowego o wielu różnych specjalnościach. Po ukończeniu każdego stopnia można przerwać naukę.
Pierwszy stopień kształcenia zawodowego trwa dwa lata (przeznaczony dla uczniów, którzy nie ukończyli szkoły podstawowej) i kończy się uzyskaniem odpowiednika świadectwa ukończenia szkoły podstawowej wraz z potwierdzeniem zdobycia podstawowych kwalifikacji zawodowych.
Drugi stopień trwa trzy lata(przeznaczony dla uczniów, którzy ukończyli szkołę podstawową) i kończy się uzyskaniem dyplomu pracownika wykwalifikowanego (bez świadectwa dojrzałości).
Trzeci stopień trwa cztery lata (przeznaczony dla uczniów, którzy ukończyli szkołę podstawową) i kończy się uzyskaniem dyplomu pracownika wykwalifikowanego oraz świadectwa dojrzałości.
Ostatni stopień kształcenia zawodowego przeznaczony jest dla uczniów, posiadających świadectwo dojrzałości, trwa od 1 do 2 lat i kończy się uzyskaniem dyplomu wykwalifikowanego pracownika.

- 9 -

Kolegia zawodowe
Zapewniają wysoki poziom kształcenia zawodowego. W kolegiach zawodowych rok szkolny trwa 42 tygodnie. Dzieli się na 2 semestry (jesienny i zimowy) tak, jak w innych szkołach zawodowych.
Zdobytą wiedzę sprawdza się za pomocą pisemnych prac i testów. Osiągnięcia z zajęć praktycznych ocenia się na „zaliczone” lub „niezaliczone”. Kwalifikacje zawodowe przyznawane są uczniom, którzy zaliczyli cześć teoretyczną i część praktyczną wybranej specjalizacji oraz zdali egzamin końcowy.
Uczniowie oceniani są w skali 10 stopniowej. Nauka składa się z dwóch semestrów, z których każdy kończy się sesją egzaminacyjną.
Egzaminy końcowe, odbywają się na końcu poszczególnego etapu kształcenia, przeprowadza je bezstronna komisja. Cześć praktyczną egzaminów końcowych zdaje się po zaliczeniu części teoretycznej.
Ukończenie nauki w niektórych placówkach kształcenia zawodowego uprawnia także do rozpoczęcia kształcenia na szczeblu szkolnictwa wyższego.

Szkolnictwo wyższe
Na Litwie istnieje 16 państwowych wyższych uczelni w tym 9 uniwersytetów, 6 akademii i jedna uczelnia niepaństwowa.
Warunkiem przyjęcia na uczelnię wyższą jest posiadanie świadectwa dojrzałości (konkurs świadectw) lub jego odpowiednik. Dodatkowo uwzględnia się wynik egzaminu wstępnego (jeśli taki się odbył).
Rok akademicki trwa 10 miesięcy (od września do końca czerwca), chociaż czas jego trwania i organizacja zależy od każdej uczelni.
Litewskim studentom przyznawane są stypendia naukowe i socjalne, finansowane przez państwo.
Rok akademicki na uczelniach wyższych dzieli się na dwa semestry – jesienny (od września do stycznia) i wiosenny (od lutego do czerwca) – kończące się sesją egzaminacyjną. Sesja egzaminacyjna trwa od dwóch do trzech tygodni po koniec każdego semestru. Forma egzaminowania (ustna, pisemna lub inna) ustalana jest przez wykładowcę.

- 10 -

Studenci oceniani są w skali 10 stopniowej. Mogą wybrać następujące systemy studiów: dzienny (w pełnym wymiarze), wieczorowy (w niepełnym wymiarze) oraz zaoczny (lub korespondencyjny).
Główne kierunki studiów to: nauki humanistyczne, teologia, sztuki piękne i stosowane, prawo, nauki społeczne, ekonomia i zarządzanie, nauki przyrodnicze, inżynieria, architektura, nauki medyczne, rolnictwo i leśnictwo.
Metody nauczania są zróżnicowane, ale te najczęściej preferowane to wykłady i seminaria. Oprócz zajęć praktycznych studenci wykonują prace badawcze i eksperymentalne, projekty oraz prace pisemne.
Studia wyższe składają się trzech stopni, z których każdy kończy się egzaminem oraz pracą dyplomową. Po ukończeniu każdego stopnia można przerwać naukę.
Pierwszy stopień „podstawowy” trwa od 4 do 5 lat studiów i kończy się licencjatem. Drugi stopień można uzyskać po ukończeniu stopnia pierwszego – podstawowego. Studia trwają os 1,5 roku do 2 lat i kończą się uzyskaniem dyplomu magistra.
Trzeci stopień wykształcenia wyższego – studia doktoranckie prowadzi siedem uczelni wyższych. Doktorant w ciągu czterech lat powinien uczęszczać do dwuletniego studium doktoranckiego na obowiązkowe zajęcia objęte regulaminem doktoranckich studiów stacjonarnych.
Egzaminy licencjackie i magisterskie odbywają się zgodnie z wymogami rządowymi. Studenci oceniani są podczas egzaminu licencjackiego i magisterskiego przez uczelniane komisje egzaminacyjne.

Kształcenie nauczycieli
Kształcenie kadr pedagogicznych na Litwie organizowane jest przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. Odbywa się na szczeblu uniwersyteckim i w zawodowych kolegiach nauczycielskich.
Przygotowanie nauczycieli jest czteroszczeblowe:
I – studia w pomaturalnych zawodowych kolegiach nauczycielskich,
II – studia na wyższych uczelniach (za stopniem licencjata)
III – studia magisterskie
IV – studia doktoranckie

- 11 -

Nauczyciele wychowania przedszkolnego kształceni są w uczelniach wyższych o poziomie uniwersyteckim lub w kolegiach nauczycielskich. Kolegia nauczycielskie (nauka trwa 3-4 lata) mogą kształcić nauczycieli jedynie do pracy w przedszkolach, szkołach początkowych i podstawowych, natomiast uczelnie wyższe uniwersyteckie (nauka trwa 4-5 lat, studia magisterskie dodatkowo 1,5-2 lat) przygotowują nauczycieli do pracy w szkole średniej, gimnazjum. Studia doktoranckie przygotowują pedagogów o najwyższych kwalifikacjach – naukowców (nauka trwa 4 lata).
Przygotowanie nauczycieli do pracy w przedszkolach ogranicza się do kształcenia ogólnego. W szkole początkowej nauczyciele pracują w klasach I – IV i uczą wszystkich przedmiotów, za wyjątkiem muzyki, plastyki, wychowania fizycznego i religii. Nauczyciele szkoły podstawowej klasy V – X mają obowiązek specjalizować się w jednym przedmiocie lub w kilku poszczególnych przedmiotach, tak jak i nauczyciele szkoły średniej.
Pracujący w szkołach ogólnokształcących nauczyciele podzieleni są na cztery stopnie:
1. Nauczyciel
2. Starszy nauczyciel
3. Metodyk
4. Ekspert
Stopień nauczyciela uzyskuje osoba po studiach uprawniających do pracy w szkole. Między nauczycielem a starszym nauczycielem uwzględniany jest 4-5 letni staż pracy w szkole. Nauczyciel powinien w tym okresie pracy wykazać się min. znajomością nauczanego przedmiotu, a także organizowaniem zajęć pozalekcyjnych. Miano starszego nauczyciela nadaje dyrekcja szkoły indywidualnie wraz z miejscowym wydziałem oświatowym.
Od starszego nauczyciela do miana metodyka uwzględniany jest także 4-5 letni staż pracy nauczyciela. Nauczyciel metodyk powinien wykazać się większymi kompetencjami pedagogicznymi, bardzo dobrą znajomością prowadzonych zajęć. Nauczyciel metodyk powinien potrafić prowadzić tzw. lekcje otwarte. Miano nauczyciela metodyka nadaje także dyrekcja szkoły wraz z miejscowym wydziałem oświatowym. Natomiast nauczyciel ekspert to nauczyciel o najwyższej randze nauczycielskiej, o najwyższych kwalifikacjach pedagogicznych i o wieloletnim doświadczeniu zawodowym. Upoważniony jest do pisania podręczników szkolnych,
- 12 -

pracuje w komisjach egzaminacyjnych, organizuje wykłady udoskonalające dla nauczycieli w szkołach, publikuje w czasopismach naukowych i pedagogicznych.

ŁOTWA
Łotwa jest republiką opartą na systemie demokracji parlamentarnej. Głową państwa jest prezydent, wybierany przez parlament na czteroletnią kadencję. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego Parlamentu – sejmu w skład którego wchodzi 100 deputowanych, wybieranych w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Władze wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele.
Obszar Łotwy 64,6 m2 zamieszkuje 2,5 mln mieszkańców.

Wiek

Szkoła podstawowa II cykl

- 13 -

Przedszkole
Edukacja przedszkolna stanowi integralną część systemu edukacyjnego Łotwy.
Cykl wychowania przedszkolnego jest nieobowiązkowy. Wskazane jest jednak, aby dzieci w wieku od 4-5 roku życia zaczęły uczęszczać do przedszkola, aby mogły przygotować się w ten sposób do kolejnych etapów nauki.
Dzieci w przedszkolu podzielone są na dwie grupy wiekowe (od 1 do 3 roku życia, oraz od 4 do 7 lat) lub na grupy wiekowo mieszane pomiędzy 2 a 4 rokiem życia.
Grupa wiekowa od 1-3 lat może liczyć maksymalnie 10 0sób, natomiast grupa starsza wiekowo może liczyć maksymalnie 16 osób. Instytucje przedszkolne czynne są 12 godzin dziennie. Na program przedszkoli składa się tzw. jedna całodzienna lekcja.

Przykładowy tygodniowy program zajęć i plan lekcji w przedszkolu
Przedmiot Tygodniowa liczba godzin lekcyjnych
Od 3 roku życia Do 6 (7) roku życia
Język łotewski 8 2 8-9 4
Pierwszy język obcy - - 3-4 -
Język ojczysty mniejszości narodowych 7 - 8-9 -
Matematyka 4 4 4-5 4-5
Środowisko i nauki przyrodnicze 1 1 1 1
Muzyka 2 1-2 2 3
Sztuki plastyczne i robótki ręczne 3 2-3 3 2-3
Wychowanie fizyczne 2 2 2-3 2-3
Maksymalna liczba godzin 20 - 24 -
Przedmioty nadobowiązkowe 2 - 3 -

Maksymalny czas trwania zajęć wzrasta wraz z wiekiem dzieci – 15 minut (dziecko do lat 2), 25 minut (2-3), 35 minut (3-4), 50 minut (4-5), godzina (5-6) i 75 minut dla dzieci w wieku 6 do 7 lat.
Na program zajęć w przedszkolu przypada 15 przedmiotów w tym matematyka, rozwój mowy, literatura, zajęcia plastyczne, muzyka, wychowanie fizyczne, elementy folkloru. Szczególną uwagę poświęca się nauce języka łotewskiego i językom obcym.
Przedszkola funkcjonują przez cały rok z wyjątkiem świąt oraz sobót i niedziel.

- 14 -
Obowiązkiem szkolnym objęci są uczniowie od 6 (7) do 15 (18) roku życia. Nauka jest obowiązkowa, koedukacyjna, bezpłatna.

Szkoła podstawowa
Trwa 9 lat i dzieli się na dwa cykle:
- pierwszy cykl, znany jako szkoła podstawowa, składa się z klas I – IV,
- drugi cykl, znany jako szkoła podstawowa, składa się z klas V – IX,

System szkolnictwa na Łotwie jest ujednolicony, bazujący na szkole narodowej łotewskiej. Szkoły podstawowe I i II cyklu funkcjonują na zasadzie prowadzenia zajęć na jedną zmianę – dzienną lub przy większej liczbie uczniów, na dwie zmiany dzienne.
W szkołach podstawowych uczniowie z cyklu pierwszego przechodzą do cyklu drugiego bez egzaminów wstępnych.
Maksymalna liczba osób w klasie to 36 uczniów. Szkoły same tworzą swój rozkład zajęć, jedynie Akt Edukacyjny określa maksymalną liczbę zajęć w tygodniu: klasa I – 20 godzin lekcyjnych, klasa II – 22 godziny lekcyjne, klasy III – IV –24 godziny lekcyjne, klasa V – 30 godzin lekcyjnych, klasa VI – 32 godziny lekcyjne, klasy VII – IX 34 godziny.

Przykładowy tygodniowy program zajęć i plan lekcji w szkołach podstawowych

Przedmiot nauczania Tygodniowa liczba godzin lekcyjnych
Klasa V Klasa IX
Język łotewski 3-4 3-4
Literatura 2-3 2-3
Pierwszy język obcy 4 2-3
Drugi język obcy - 3-4
Historia 2 -
Nauki społeczneWprowadzenie do ekonomiiWychowanie obywatelskie --- --1-2
Matematyka 5-6 5-6
Informatyka - -
Biologia 1-2 2
Geografia - 2
Fizyka - 2
Chemia - 2
Muzyka 2 1-2
Sztuki piękne 2 1
Gospodarstwo domowe lub podstawy handlu 2 2
Wychowanie fizyczne 2-3 2-3
Maksymalna liczba godzin 30 34
Zajęcia opcjonalne 4 4

Rok szkolny składa się z dwóch semestrów, rozpoczyna się 1 września i kończy się w maju. Uczniowie na koniec każdego semestru otrzymują od nauczyciela – wychowawcy ocenę opisową dotyczącą ich osoby.
W szkołach podstawowych I i II cyklu nauczyciele mają prawo wyboru stosowanych metod nauczania. Wśród najbardziej popularnych są dyskusje, praca w zespole, prezentacja, „burza mózgów”, opracowywanie projektów, eksperymenty itp.
W klasach I – III szkoły podstawowej uczniowie oceniani są przez nauczyciela w formie ustnej z każdego przedmiotu. Od klasy IV szkoły podstawowej oceniani są według 10 stopniowej skali. Po ukończeniu klasy IV uczniowie nie otrzymują świadectwa ukończenia.
Uczniowie którzy nie uzyskali pozytywnych ocen w nauce w szkole podstawowej mogą przejść do następnej klasy, ale nie podchodzą oni do egzaminów końcowych szkoły podstawowej(chyba, że poprawią oni swoje wyniki). Jeśli do 18 roku życia uczeń nie uzyska pozytywnych wyników w nauce proponuje mu się zmianę szkoły.
Na zakończenie szkoły podstawowej wszyscy uczniowie zdają egzaminy końcowe i otrzymują świadectwo ukończenia szkoły podstawowej, na którym znajdują się oceny z przedmiotów egzaminacyjnych. Egzaminy końcowe obowiązują wszystkich uczniów.

Szkoła średnia
Jest nieobowiązkowa, bezpłatna, trzyletnia (od klasy X do XII). Kończąc szkołę średnią uczniowie maja 16-18 lat. Do szkoły średniej mogą dostać się tylko uczniowie posiadający świadectwo ukończenia szkoły podstawowej. Edukacja na poziomie średnim prowadzona jest w szkołach średnich specjalistycznych i ogólnokształcących.
Rok szkolny rozpoczyna się 1 września a kończy w maju i jest podzielony na dwa semestry. Maksymalna tygodniowa liczba zajęć wynosi 34 godziny dla klas X – XI i 36 godzin dla klasy XII, a godzina lekcyjna trwa 45 minut. W szkole średniej ogólnokształcącej wszystkich uczniów obowiązują następujące przedmioty: język łotewski, języki obce, matematyka, historia, fizyka, geografia, biologia, informatyka, filozofia, wychowanie moralne, psychologia, prawo, logika, polityka, podstawy
- 16 -
ekonomii, muzyka, sztuki piękne, astronomia, gospodarstwo domowe, wychowanie fizyczne.
Wszystkie szkoły średnie posiadają w swej ofercie dwa rodzaje kursów: kurs ogólny – w skład którego wchodzi pięć przedmiotów podstawowych i kurs profilowany – jest on bardziej dogłębny i wymagający większej liczby godzin lekcyjnych.

Przykładowy program zajęć w szkole średniej

Kursy obowiązkowe Kursy ogólne Kursy profilowane
(p) (h) (p) (h)
Dla uczniów szkół z łotewskim językiem wykładowym
1. Język łotewski i literatura 15 525 21 735
2. Matematyka 12 420 18 630
3. Historia 6 210 12 420
4. Język obcy 9 315 15 525
5. Wychowanie fizyczne 9 315 - -
Dla uczniów z językiem wykładowym innym niż łotewski
1. Język łotewski i literatura 12 420 18 630
2. Język ojczysty i literatura 15 525 21 735
3. Matematyka 12 420 18 630
4. Pierwszy język obcy 9 315 15 525
5. Historia 6 210 12 420
6. Wychowanie fizyczne 9 315 - -
Rodzaje kursów opcjonalnych Nauki społeczne
1. Filozofia 3 105 - -
2. Geografia 3 105 6 210
3. Podstawy ekonomii 3 105 6 210
4. Etyka 2 70 - -
5. Psychologia 2 70 - -
6. Logika 2 70 - -
7. Polityka i prawo 2 70 - -
8. Historia religii 2 70 - -
9. Zdrowie 2 70 -
Języki obce
1. Drugi język obcy 9 315 15 525
2. Trzeci język obcy 9 315 15 525
Nauki ścisłe i techniczne
1. Fizyka 10 350 17 595
2. Chemia 7 245 14 490
3. Biologia 6 210 12 420
4. Informatyka lub informatyka stosowana 2 70 6 210
5. Astronomia 2 70 - -
6. Rysunek techniczny 2 70 - -
7. Nauki ścisłe 8 280 - -
Edukacja kulturalna
1. Muzyka 6 210 15 525
2. Historia kultury 6 210 - -
3. Sztuka amatorska 6 210 15 525
4. Gospodarstwo domowe 6 210 10 350
5. sztuka wizualna 6 210 12 420
6. Historia sztuki 2 70 - -

Przedmioty z kursu „profilowanego” są wybierane przez uczniów spośród dostępnych w danej szkole, zgodnie z ich osobistymi preferencjami oraz kierunkiem studiów, który zamierzają wybrać w przyszłości. Uczniowie zobligowani są do odbycia 12 kursów w ciągu trzyletniej nauki w szkole średniej.
Ocenianie w szkołach średnich opiera się o 10-cio stopniową skalę oceniania. Uczniowie na koniec każdego semestru otrzymują ocenę opisową, a oceny z dzienników przede wszystkim potrzebne są do wystawienia ocen na koniec roku
szkolnego. Do następnej klasy uczniowie przechodzą z ocenami zadawalającymi oraz za zgodą Rady Pedagogicznej.
Egzaminy maturalne, mogą zdawać uczniowie, którzy otrzymali co najmniej 4 w skali 10 – cio stopniowej. Dwa przedmioty na egzaminach końcowych wyznaczane są przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, kolejny jeden wybierany jest przez szkołę, a pozostałe dwa wybiera sam uczeń. Co najmniej jeden egzamin musi dotyczyć przedmiotu z kursu profilowanego.
Nauka w trzyletniej szkole średniej kończy się uzyskaniem świadectwa dojrzałości, uprawniającego do dalszego kształcenia na uczelniach wyższych lub w pomaturalnych szkołach zawodowych.

Gimnazjum
Kształcą na poziomie szkoły średniej ogólnokształcącej, zapewniają również edukację w klasach przedgimnazjalnych, są to klasy VII – IX. Gimnazja mogą się specjalizować w określonej grupie przedmiotów.
Absolwenci gimnazjów zachęcani są do kontynuacji nauki na uczelniach wyższych o poziomie uniwersyteckim.

- 18 -
Szkoły zawodowe
Bezpłatne szkoły zawodowe przygotowują wykwalifikowanych robotników i techników. Cześć placówek kształcenia zawodowego uprawnia także do podjęcia nauki w szkołach wyższych.
Młodzież kształcona jest w ok. 320 zawodach i specjalizacjach. Przyjęcie do szkoły zawodowej jest możliwe po ukończeniu szkoły podstawowej lub średniej.
Po szkole podstawowej nauki w szkole zawodowej trwa od 4 do 5 lat, natomiast po szkole średniej trwa od 2 do 3 lat.
Istnieje kilka rodzajów kształcenia zawodowego. Podstawowe kształcenie zawodowe, zapewnia naukę z zakresu nieskomplikowanych zawodów i przeznaczone jest dla tych, którzy nie ukończyli szkoły podstawowej przed ukończeniem 15 lat. Średnie kształcenie zawodowe, trwa od 2 do 4 lat. Podstawą tego kształcenia jest wiedza ogólna z zakresu szkoły średniej. Kolejny rodzaj kształcenia zawodowego, to szkoły zawodowe, które w większej części kładą nacisk na edukację średnią ogólnokształcącą a ich absolwenci mogą ubiegać się o indeksy szkół wyższych.
Na koniec nauki w tych szkołach przeprowadzane są egzaminy kwalifikacyjne, które uwzględniają zarówno umiejętności teoretyczne jak i praktyczne – obrona pracy.

Szkolnictwo wyższe
Jest bezpłatne i nieobowiązkowe. Na Łotwie jest 11 uczelni wyższych państwowych w tym 4 uniwersytety, 7 akademii, istnieje również 7 uczelni wyższych prywatnych.
Kandydaci przyjmowani są na podstawie świadectwa ukończenia szkoły średniej lub w zależności od uczelni wyniku z egzaminów wstępnych.
Rok akademicki trwa 10 miesięcy. Główne metody nauczania uczelniach wyższych to
wykłady, seminaria, ćwiczenia, analizy przypadków, konserwatoria oraz indywidualna praca studentów.
Studenci oceniani są w skali 10-cio stopniowej. Ich wiedza sprawdzana jest poprzez kolokwia, prace semestralne, testy końcowe, egzaminy państwowe, prace kwalifikujące do uzyskania stopnia naukowego itd.
Studia wyższe składają się z trzech stopni, z których każdy kończy się egzaminem oraz pracą dyplomową. Po ukończeniu każdego stopnia można przerwać naukę.
Stopień licencjata przyznawany jest po pomyślnym ukończeniu pierwszego etapu szkolnictwa wyższego, który trwa 4 lata.
- 19 -
Tytuł magistra przyznawany jest po zakończeniu drugiego etapu edukacji akademickiej, który trwa od 1,5 do 2 lat.
Tytuł doktora nadawany jest po zakończeniu 3 lub 4 letnich studiów doktoranckich oraz po obronie pracy doktorskiej.
Sesja egzaminacyjna trwa od dwóch do trzech tygodni i przypada na koniec każdego semestru. Forma egzaminowania ustalana jest przez prowadzącego zajęcia.

Kształcenie nauczycieli
Organizowane jest przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. Odbywa się na szczeblu uniwersyteckim lub w wyższych szkołach zawodowych dla nauczycieli.
Nauczyciele pracujący w przedszkolach posiadają dyplom uczelni wyższej z tytułem psycholog wychowawca przedszkolny. Osoby, które ukończyły szkołę średnią z wynikiem dobrym mogą również pracować w przedszkolu jako nauczyciel.
Na poziomie szkoły podstawowej nauczyciele pracują w klasach I – IV lub w klasach
V – IX, a w tym drugim przypadku nauczyciele powinni specjalizować się w danym przedmiocie lub w kilku. Nauczyciele w klasach I – IV szkoły podstawowej pierwszego cyklu uczą wszystkich przedmiotów, za wyjątkiem muzyki, sztuki i wychowania fizycznego.
Nauczyciele zazwyczaj zatrudniani są na pełnoetatową pracę. Tygodniowa liczba godzin pracy dla nauczycieli wynosi obecnie 21 godzin lekcyjnych tygodniowo.

ESTONIA
Estonia jest republiką opartą na systemie demokracji parlamentarnej.
Głową państwa jest prezydent. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego Parlamentu. Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele.
Obszar Estonii 45,2 tyś km2 zamieszkuje 1,5 mln mieszkańców. Administracyjnie kraj dzieli się na 15 powiatów, 207 okręgów miejskich.
Podstawowe zasady funkcjonowania oświaty uchwalane są przez Parlament, a odpowiedzialność za wdrożenie ich w życie spoczywa na rządzie Państwowego i Ministerstwie Edukacji.
Zarządzanie oświatą na szczeblu okręgowym odbywa się poprzez władze lokalne każdego okręgu. Każdy okręg posiada swój wydział szkolnictwa, które ma pewne
- 20 -
obowiązki. Szkolnictwo regulowane jest ustawami o szkolnictwie, nauce i studiach, edukacji zawodowej i szkoleniach oraz następujących po nich ustawami.

Wiek

- 21 -

Przedszkole

Przedszkole jest nieobowiązkowe. Edukacja przedszkolna rozpoczyna się w 1 roku życia i trwa do 7 roku życia. Instytucje te charakteryzuje duża autonomia.
Grupy przedszkolne są koedukacyjne, tworzone zależnie od wieku: 1-2 lata, 2-3, 3-4, 4-5 i 5-6(7). Grupa wiekowa, od 1-3 lat, może liczyć maksymalnie 10 osób, natomiast grupa starsza może mieć 16 dzieci.
Instytucje przedszkolne funkcjonują według własnych planów zajęć i codziennego trybu pracy, zgodnie z tradycją narodową i specyfiką kulturową danego regionu.
Przedszkola kładą nacisk na różne aspekty wychowania min. wychowanie fizyczne, społeczne, krajoznawstwo, twórczość ludową.

Obowiązek szkolny w Estonii trwa 9 lat i obejmuje uczniów w wieku od 7 do 15/16/17 roku życia.

Szkoła podstawowa
Jest obowiązkowa, bezpłatna, powszechna, koedukacyjna. Dzieli się na sześcioletni cykl nauczania podstawowego pierwszego stopnia i trzyletni cykl nauczania podstawowego drugiego stopnia. Przy szkołach podstawowych I0 funkcjonują tzw. „klasy zerowe”.
Wszystkie szkoły podstawowe prowadzą naukę według powszechnego programu i planu nauczania zatwierdzonego przez rząd i Ministerstwo Edukacji.
Rok szkolny rozpoczyna się od 1 września i trwa do czerwca (obejmuje minimum 175 dni). W jego skład wchodzą trzy semestry, a uczniowie uczęszczają do szkoły przez pięć dni w tygodniu. Każda lekcja trwa 45 minut. Maksymalna liczba uczniów w klasie to 36 osób.

Maksymalna liczba lekcji w szkole podstawowej
Klasa I II III IV V VI VII VIII IX
Liczba lekcji 20 23 25 25 28 30 30 32 34

Szkoły I i II stopnia funkcjonują na zasadzie prowadzenia zajęć na jedną zmianę – dzienną lub przy większej liczbie uczniów na dwie zmiany dzienne.
- 22 -
Program szkoły podstawowej cyklu Io tworzą następujące przedmioty: język ojczysty i literatura, pierwszy język obcy, nauki przyrodnicze, matematyka, muzyka, wychowania fizyczne itd. A w szkole IIo: język ojczysty i literatura, pierwszy i dodatkowo dochodzi drugi język, nauki przyrodnicze, matematyka, chemia, fizyka, muzyka, wychowanie fizyczne itd.
W szkołach podstawowych Io i IIo są zatrudniani logopedzi, psycholodzy lub opieka medyczna. Psychologowie szkolni zwykle zatrudniani są w klasach (I – IX), przy czym jeden psycholog przypada na 600 uczniów.
Istnieją tzw. „klasy wyrównawcze”. Są one stworzone do walki z problemem drugoroczności uczniów. Dziecko w takiej klasie może przebywać nie dłużej niż dwa lata. Klasy takie są prowadzone już w klasach początkowych. W tych klasach prowadzona jest wyłącznie indywidualna praca z dziećmi. Dodatkowo do pracy zachęcani są rodzice pozalekcyjną pracą z dziećmi w domu czy też w szkole, w grupach tzw. przedłużonego dnia.
Po ukończeniu szkoły podstawowej Io uczniowie nie otrzymują żadnego świadectwa ukończenia. Po pomyślnym ukończeniu szkoły podstawowej ogólnokształcącej IIo uczniowie otrzymują świadectwo ukończenia szkoły podstawowej i zazwyczaj kontynuują naukę w nieobowiązkowych szkołach średnich ogólnokształcących.
Wewnętrzne egzaminy końcowe po 3 letniej szkole podstawowej IIo dotyczą trzech przedmiotów: język estoński (pisemnie), matematyka (pisemnie) i język obcy (ustnie) oraz jeden przedmiot dodatkowo do wyboru. Na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej wystawione są oceny z trzech egzaminów oraz średnia ocen ze wszystkich trymestrów reszty przedmiotów obowiązkowych i nadobowiązkowych.
Istnieją dwa rodzaje oceniania: pierwszy – związany jest z aktywnym uczestnictwem ucznia w klasie na zajęciach i pochwałą nauczyciela za osiągnięcia w danym okresie, drugi –związany jest z wynikiem w odniesieniu do wymogów programowych.
Oceny przedstawiane są zazwyczaj w skali pięciostopniowej, gdzie 5 odpowiada ocenie bardzo dobrej, 4- dobrej, 3- dostatecznej, 2- miernej, 1- niedostatecznej. Uczeń może być promowany do następnej klasy jeśli ma nawet dwie oceny niedostateczne.
W Estonii działają również tzw. szkoły alternatywne. Działają one według własnych programów i metod nauczania. Prowadzone są tam eksperymenty, np. tzw. „swobodna szkoła” oparta na steinerowskich zasadach nauczania i wychowania.
- 23 -
Szkoła średnia (Gmnaasium)
Jest nieobowiązkowa, bezpłatna, trzyletnia. Maksymalna tygodniowa liczba zajęć wynosi 35 godzin, godzina lekcyjna trwa 45 minut.
Szkoły mają opracowywane własne programy z następujących przedmiotów wybieranych przez uczniów jako dodatkowe: matematyka, fizyka, języki obce lub zajęcia z biznesu.
Proces oceniania w szkole średniej ogólnokształcącej jest zbliżony do procesu oceniania w szkole podstawowej.
Egzaminy końcowe w szkołach średnich są egzaminami państwowymi oraz tzw. zewnętrznymi. Przygotowane są na szczeblu centralnym przez grupy ekspertów i dotyczą przedmiotów wchodzących w skład państwowej listy przedmiotów egzaminacyjnych. Należy do nich: język ojczysty (pisemnie, ustnie), jeden język obcy nowożytny, matematyka, historia, biologia, chemia i fizyka – dwa przedmioty do wyboru.
Egzaminy maturalne oceniane są według punktowego systemu oceniania, a każdy przedmiot na wyznaczoną liczbę punktów. Aby ukończyć edukację w szkole średniej uczniowie muszą zdać egzaminy końcowe z pięciu przedmiotów wymienionych powyżej.
Od niedawna działają tzw. „gimnazja bezlekcyjne”, kształcące na poziomie szkoły średniej ogólnokształcącej, w których uczniowie mają indywidualne programy nauczania. W tych gimnazjach uczniowie uczą się mni. analizy rynku pracy, formułowania i oceniania swoich celów i decyzji, oraz przygotowują do wyboru zawodu. Absolwenci gimnazjów zachęcani są do kontynuowania nauki na poziomie uniwersyteckim.
Nauka w trzyletniej szkole średniej kończy się uzyskaniem świadectwa dojrzałości uprawniającego do dalszego kształcenia się na wyższych uczelniach.

Edukacja zawodowa
Jest bezpłatna, nieobowiązkowa. Nauczanie w tych szkołach odbywa się w trybie dziennym, wieczorowym i korespondencyjnym. W roku szkolnym nauka odbywa się co najmniej przez 40 tygodni, a wakacje musza trwać minimum 8 tygodni.

- 24 -
Ocenianie oparte jest na pięciostopniowej skali, 5 oznacza bardzo dobry, 4- dobry, 3- zadowalający, 2- niezadowalający, 1- słaby. Nauka składa się z dwóch semestrów z których każdy kończy się sesją egzaminacyjną.
W tym systemie edukacji istnieją dwa poziomy:
- zawodowy
- zawodowy średni
przyjęcie na pierwszy z nich może nastąpić po ukończeniu szkoły podstawowej II o lub ogólnokształcącej szkoły średniej. Okres nauki dla tych, którzy ukończyli szkołę podstawową II 0 wynosi co najmniej 3 lata, po czym uzyskuje się świadectwo ukończenia średniej edukacji zawodowej.
Absolwenci szkół średnich ogólnokształcących mogą ukończyć ten poziom w czasie krótszym otrzymując świadectwo ukończenia policealnej edukacji zawodowej.

Szkolnictwo wyższe
Edukacja na tym szczeblu jest nieobowiązkowa, bezpłatna.
W Estonii jest 56 instytucji szkolnictwa wyższego, w tym 16 uniwersytetów
(8 państwowych i 8 prywatnych), 40 instytucji edukacji zawodowej i stosowanej.
W Estonii obejmują dwie zasady podczas przyjmowania studentów na studia wyższe. Dotyczą one wszystkich uczelni wyższych. Pierwsza to dostarczenie świadectwa ukończenia szkoły średniej, druga to dostarczenie świadectwa o zdanych egzaminach maturalnych.
Rok akademicki dzieli się na dwa semestry, rozpoczyna się we wrześniu i kończy się w pierwszej połowie czerwca (wykłady kończą się już w maju). Rok akademicki obejmuje 40 tygodni nauki w czasie których studenci uczestniczą w wykładach, seminariach, ćwiczeniach.
Do zaliczenia jednego roku studiów należy uzyskać 40 punktów. Aby zaliczyć jedne przedmiot student powinien uczestniczyć w 40 godzinach zajęć. Ocenianie na studiach jest prowadzone w skali pięciostopniowej lub na „zaliczone” bądź „nie zaliczone”.
Studia na uniwersytetach dzielą się na trzy etapy:
- studia licencjackie, trwają cztery lata (160 zaliczeń) o kończą się obroną pracy dyplomowej oraz przyznaniem dyplomu,

- 25 -
- studia magisterskie, tytuł licencjata lub jego odpowiednik jest warunkiem przyjęcia na studia magisterskie, trwające zazwyczaj dwa lata (80 punktów). Po zakończeniu studiów, studentom przyznaje się Dyplom Magistra.
- Studia doktoranckie, kandydaci na studia muszą posiadać tytuł magistra lub jego odpowiednik w swojej dziedzinie. Studia te trwają cztery lata i kończą się obrona pracy doktorskiej oraz nadaniem tytułu.

Kształcenie nauczycieli
Jest organizowane przez Ministerstwo Edukacji. Odbywa się ono na szczeblu wyższego szkolnictwa uniwersyteckiego. Po ukończeniu i zdobyciu kwalifikacji pedagogicznych pedagog w ciągu pierwszego roku pracy w szkole jest traktowany jako nauczyciel stażysta. Po roku pracy pedagog zdaje na uniwersytecie przed specjalną komisją egzamin kwalifikacyjny z pedagogiki, po czym nabywa pełne prawa pedagoga.
Nauczyciele uczący na poziomie szkoły podstawowej Io w klasach I – IV uczą ogółu przedmiotów, za wyjątkiem muzyki, sztuki i wf. Natomiast nauczyciel pracujący w klasach V – VI szkoły podstawowej Io i pracujący w szkole podstawowej II0 uczą jednego lub kilku przedmiotów (maksymalnie trzech).
Dyrekcja każdej szkoły jest odpowiedzialna za organizowanie kursów dokształcających dla nauczycieli. Szkolenia takie nauczyciele odbywają w czasie pracy, po pracy lub w czasie wakacji.
Kadra pedagogiczna pracująca na wyższych uczelniach jest dobierana przez radę wydziałową każdej uczelni.
Najniższe stanowisko zajmuje asystent, musza oni posiadać tytuł magistra.
Stopień naukowy doktora przyznawany jest po obronie pracy doktorskiej i zatwierdzeniu przez radę wydziału. Profesor to najwyższy stanowisko wykładowcy, jednocześnie najwyższy stopień naukowy.
Każde ze stanowisk akademickich może być sprawowane przez 5 lat, ale przy pracy zawodowej i naukowej, przedłuża się umowę o następne pięć lat.

- 26 -
Systemy oświatowe państw nadbałtyckich stanowią zróżnicowaną strukturę organizacyjną i programową, całkowicie uzależnioną od warunków ekonomicznych, politycznych, historycznych i społecznych.
Tym co różni systemy szkolne w tych krajach, jest rozpiętość wiekowa dzieci rozpoczynających i kończących naukę w szkole.
Na Litwie i Łotwie dzieci rozpoczynają naukę między 6 a 7 rokiem życia, w Estonii natomiast w wieku 7 lat. Na Litwie nauka trwa do 16 roku życia, na Łotwie do 15/18 roku życia, a w Estonii 15/16 lat.
We wszystkich państwach dzieci objęte są obowiązkiem uczestnictwa w nauczaniu początkowym. Na Łotwie i w Estonii edukacja obowiązkowa posiada pojedynczą strukturę podzieloną na dwa cykle. Tylko na Litwie szkoła początkowa jest odzielona od podstawowej.
Szkoły średnie dwuletnie na Litwie i trzyletnie na Łotwie i w Estonii, mieszczą się w jednym budynku ze szkołami podstawowymi, a w przypadku Litwy i ze szkołą początkową.
W państwach nadbałtyckich szkolnictwo wyższe obejmuje zarówno edukacje uniwersytecką i nieuniwersytecką.