Typy wulkanów

Wulkan – miejsce na powierzchni Ziemi, w którym zachodzą lub zachodziły erupcje.
Wulkany występują jako pojedyncze wzniesienia lub tworzą górskie kompleksy wulkaniczne.
Każdy wulkan ma kanał, który dopływają z wnętrza Ziemi na powierzchnię produkty erupcji (lawa, materiały piroklastyczne, gazy wulkaniczne).
Lejkowato rozszerzony wylot wulkanu nosi nazwę krateru wulkanicznego.
Kształt i rozmiary wulkanu zależą od ilości i jakości wyrzucanych z głębi Ziemi materiałów, a także od sposobu ich wydobywania się.

Wyróżniamy następujące typy wulkanów:
1. wulkany eksplozywne – wyrzucają one gwałtownie gazy i sypkie materiały
2. wulkany wylewne – wydobywa się z nich lawa bez eksplozji
3. wulkany tarczowe – tworzą one łagodne góry o nachylonych stokach
4. wulkany mieszane – np. Wezuwiusz
5. wulkany wygasłe – np. Kilimandżaro, Aconcaqua
6. wulkany drzemiące – czasami wznawiają swoją aktywność nawet po kilkuset latach


Wulkanizm – polega na wydobywaniu się z głębi skorupy ziemskiej poprzez szczeliny lub otwór centralny ciekłej lawy, materiałów piroklastycznych i gazów.
W gazach najwięcej miejsca zajmuje para wodna, która stanowi 60 – 90 % ich masy, następnie dwutlenek węgla, azot, dwutlenek siarki i – znacznie rzadziej – wodór, tlenek węgla, siarka, chlor oraz chlorki metali.
Podczas wybuchów wulkanów na powierzchni ziemi tworzą się rozmaite formy ukształtowania, jest to głównie zależne od rodzaju lawy, która się wydobywa, tzn.: lepkości, kwaśności, ruchliwości, temperatury i ciśnienia gazów.
Rozróżniamy następujące typy lawy:
· Lawy kwaśne – mają dużą lepkość, przez co tworzą krótkie potoki bądź krzepną w kopułowych formach
· Lawy zasadowe – np. bazaltowe mają niską lepkość, są ruchliwe, przez co mogą się rozlewać tworząc pokrywy lawowe

Wyróżniamy następujące typy działalności wulkanicznej:
· Islandzki – wylew bardzo płynnej lawy ze szczeliny
· Hawajski – efuzywny
· Strombolijski – eufuzywno – eksplozywny
· Wulkanijny – eksplozywno – efuzywny
· Wezuwiański – eksplozywno – efuzywny
· Pliniański – eksplozywny

Współcześnie na kuli ziemskiej jest około 1 300 czynnych wulkanów.
Najsłynniejsze wybuchy wulkanów na świecie:
· Wezuwiusz 79r.
· Etna 1169r.
· Tambora 1815r.
· Coseguina 1835r.
· Krakatau 1883r.
· Bandaisan 1888r.
· Mt Pelee 1902r.
· Katmai 1912r.
· Kilauea 1924r.
· St Helens 1980r.
· El Chichon 1982r.
· Pinatubo 1991r.

W zasięgu eksplozji wulkanicznej dochodzi m.in. do niszczenia ludzkich osiedli, gleby, lasów itp., ale żyzność gleb wulkanicznych sprawia, że człowiek pomimo zagrożenia żyje u podnóży wulkanów, prowadząc intensywną uprawę.

Na obszarach rozłamów ryftowych w Afryce występują także wulkany bazaltowe.
Wiele z tych law zawiera bardzo dużo alkaliów, sodu i potasu.
Ponad 80 czynnych wulkanów występuje dookoła Pacyfiku, tworząc tzw. Ognisty pierścień, który ciągnie się wzdłuż wschodniego wybrzeża Azji i zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej i Południowej.
Wulkany te występują w strefach subdukcji i towarzyszą poszczególnym fazom orogenezy.
W przeważającej części są to potężne stożki wulkanów andezytowych, które tworzą wyraźne łańcuchy.