Błagam o odp ;) 1. W którym potężnym państwie średniowiecznej Europy system feudalny rozwinoł się najwcześniej ?

W 476 r. zdetronizowano ostatniego cesarza rzymskiego Romulusa Augustulusa. Toprzyczyniło się bezpośrednio do upadku Rzymu. Upadek Rzymu dokonywał się od końca II w. Słabość wynikała przede wszystkim ze słabości władzy cesarskiej - dotyczy to częstych detronizacji i osadzania na tron przez wojsko. Słabła gospodarka towarowo-pieniężna, ponownie środkami płatniczymi stały się produkty rolne. Większość ziem znalazła się w rękach latyfundystów czyli elity politycznej i wielkich posiadaczy ziemskich. Ze względu na zmniejszoną ilość niewolników właściciele latufundiów oddawali w dzierżawę część swoich terenów kolonom, czyli wolnym wieśniakom.Wśród przyczyn upadku Imperium Rzymskiego często podaje się chrześcijaństwo. Wcześniej to cesarz był źródłem prawa i istotą boską, a religia miała charakter państwowy. Wśród przyczyn politycznych upadku Imperium Rzymskiego należy wymienić ustanowienie Bizancjum równorzędną wobec Rzymu stolicą. Ułatwia to podział państwa na część wschodnią i zachodnią (395 r. cesarz Teodozjusz I Wielki).W V w. umocnił się rozłam państwa. Część zachodnią zajęły plemiona germańskie, wschodnia ocalała, odpierając najazdy barbarzyńców. W zachodniej części powstały: królestwo Wizygotów, państwo Ostrogotów, Walandów, Jutów, Anglów, Sasów. Cesarz bizantyjski Justynian I Wielki próbował w VI w. przywrócić jedność państwa, jednak jego działania nie były skuteczne.Po detronizacji Romulusa Augustulusa biskupi Rzymu od połowy VI w. tytułowali się papieżami. Kościół stał się najbardziej stabilną instytucją. Prowadził chrystianizację głównie przy pomocy zakonów (monastyryzm). Twórcą tego ruchu na zachodzie był Benedykt z Nursji.W czasie wielkiej wędrówki ludów na przełomie IV i V w. zachodnie ziemie cesarstwa zostały zajęte przez wiele plemion barbarzyńskich, które osiedlając się na ziemiach Europy Zachodniej podbiły miejscową ludność, zakładając wiele państw typu patrymonialnego. Największym z nich było państwo Franków, którzy zamieszkiwali ziemie dzisiejszej północnej Francji i Belgii. Pod koniec V w. jeden z królów frankijskich, Chlodwig z dynastiiMerowingów, połączył wszystkie plemiona frankijskie. Pokonał w 496 r. Alamanów, zajmując południową Galię. Zbudował największe państwo plemienne na gruzach Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Przyjął także chrzest katolicki, czym zjednał sobie miejscową ludność galo-rzymską.Zapamiętaj!Państwo Franków miało charakter wielkiej własności - ojcowizny (patrimonium, stąd nazwa państwo patrymonialne). Władca mógł dowolnie dzielić je i obdarzać ziemiami dzieci lub swoich urzędników. Stanowiło formę wielkiej własności. Dwór królewski składał się z dostojników duchownych i świeckich, którzy służyli monarsze. Na ich czele stał zarządzający - majordom. Monarcha zapewniał dostojnikom środki utrzymania, nadając im dobra ziemskie. Z czasem władza królów frankijskich znacznie osłabła, a do znaczenia doszli lokalni urzędnicy. Zaczęli oni powoli uniezależniać się od monarchy, a tereny dożywotnio przez nich zarządzane próbowali przejmować w dziedziczne posiadanie.Po śmierci króla Chlodwiga państwo Franków ulegało kolejnym podziałom. Przez kłótnie i walki w rodzinie królewskiej do dużego znaczenia doszli majordomowie, a szczególnie majordom Pepin z Heristalu i jego syn majordom Karol Młot, którzy zjednoczyli rozbite dzielnice państwa frankijskiego. Karol Młot, mimo że był jedynie majordomem, sprawował faktyczną władzę w państwie w imieniu marionetkowego króla z dynastii Merowingów. Jego znaczenie jeszcze bardziej wzrosło, kiedy armia frankijska pod jego dowództwem pokonała Arabów w 732 r. pod Poitiers,kładąc w ten sposób kres ekspansji arabskiej w Europie.Arabowie we wczesnym średniowieczuW starożytności przez ziemie Półwyspu Arabskiego biegły szlaki handlowe z zachodu na wschód, z północy na południe, krzyżowały się wpływy rzymskie i wschodnie, mieszały się religie: judaistyczna, chrześcijaństwo, kulty wschodnie - perskie, indyjskie i chińskie. Plemiona arabskie pochodzenia semickiego zajmowały się handlem, hodowlą i rzemiosłem. Mekka i Medyna były dwoma większymi ośrodkami miejskimi na tych terenach. Mekka odgrywała w świecie arabskim szczególną rolą. To tam znajdował się „czarny kamień Kaaby”, który wedle legendy miał otrzymać od anioła Gabriela biblijny Abraham, uważany za praojca Arabów.Na przełomie VI i VII w. kupiec arabski Mahomet, w oparciu o chrześcijaństwo i judaizm, opracował własny system religijny, który nazwał islamem - poddaniem się woli bożej. Fundamentem nowej wiary stała się wiara w BogaAllaha, którego wola przesądza z góry o losach człowieka - predestynacja. Przeznaczenia tego nie da się zmienić, dlatego obowiązkiem człowieka jest poddanie się woli bożej (islam). Wierni nazywali siebie muslimin (ulegli) stąd nazwa muzułmanie. Mahomet uznawał siebie za ostatniego i największego proroka - wyznanie wiary sprowadzając do zdania la-ila el-Allah Mahomet rosul Allah (jeden jest Bóg, a Mahomet jest jego największym prorokiem).W 622 r. Mahomet został zmuszony przez mieszkańców Mekki do ucieczki. Znalazł schronienie i zrozumienie dla swoich nauk w Medynie. To wydarzenie - ucieczka - hidżra - jest uznawana przez wszystkich muzułmanów za początek ery muzułmańskiej. Mahomet w ciągu dziesięciu lat zjednoczył plemiona arabskie i utworzył na Półwyspie Arabskim państwo teokratyczne - rządy są sprawowane przez władcę, który jest władcą świeckim i przywódcą duchownym, system prawny opierający się na prawie boskim.Po śmierci Mahometa doszło do walk o władzę na stanowisku kalifa i podziałów religijnych, które przetrwały w islamie do naszych czasów. Nowym przywódcą religijnym i władcą państwa został Abu-Bakr z tytułem kalifa(zastępca zesłany przez Allaha - Kalif rosul Allah). Rozpoczął się okres podbojów terenów sąsiednich.Przyczyny ekspansji arabskiej to przede wszystkim: bieda i przeludnienie kraju, osłabienie sąsiadujących państw, czynnik religijny - tzw. święta wojna - warunek uzyskania zbawienia przez muzułmanina.Centrum państwa arabskiego było początkowo w Medynie, w Damaszku i na koniec w Bagdadzie. Arabowie zajmowali uprzywilejowane stanowisko, mieszkając z dala od ludności podbitej. Po czasach nietolerancji religijnej nastąpił okres swobody religijnej, a jedynie ludzie zajmujący odpowiedzialne stanowiska na terenach podbitych musieli być muzułmanami. Ludność podbita płaciła podatek gruntowy charadż, a ludność niemuzułmańska dodatkowo jeszcze podatek pogłówny dżyzję. Kultura i cywilizacja arabska była jednolita:Wielkie państwo kalifów nie przetrwało długo. W VIII i IX w. rozpoczęły się usamodzielniać niektóre tereny arabskie. Powstało wiele niezależnych państw muzułmańskich. Ostatecznie wiek X przyniósł całkowity rozkład dawnego państwa arabskiego na kilka zwalczających się monarchii.Najważniejsze ośrodki polityczne we wczesnym średniowieczuCesarstwo Wschodniorzymskie, zwane Bizantyjskim powstało ostatecznie w 395 r. po śmierci cesarza Teodozjusza I Wielkiego. Pierwotnie obejmowało swoim zasięgiem niemal cały Półwysep Bałkański, Azję Mniejszą, Syrię i Egipt. Z czasem, w wyniku walk z sąsiadami na pocz. VI w., zostało ograniczone do Azji Mniejszej, Bałkanów i Egiptu. Próbę odnowienia wielkiego Cesarstwa Rzymskiego podjął cesarz Justynian I Wielki. Stolicą państwa byłKonstantynopol, zwany często Bizancjum.Za panowania dynastii macedońskiej (867-1056) odzyskano część terytoriów (Płw. Bałkański, Syrię, Armenię), po przeprowadzeniu reform nastąpiła stabilizacja stosunków wewnętrznych, patriarcha konstantynopolitański wzmocnił swoją pozycję - chrystianizacja Rusi 988 r. i podporządkowanie sobie Bułgarii (971 i 1018). Nabrzmiewał jednak konflikt z Rzymem. Po nieporozumieniach dotyczących liturgii, ale także spraw doktrynalnych w 1054 r., po wzajemnym obłożeniu się anatemami (klątwami), doszło do ostatecznego i trwałego zerwania jedności z Rzymem. Rozpoczęła się i trwa do dzisiaj tzw. schizma wschodnia. Powstały dwa siostrzane Ko ścioły, które wzajemnie rywalizowały, a nawet zwalczały się. Próby porozumienia, wobec fatalnej w skutki IV wyprawy krzyżowej - zdobycie przez krzyżowców Konstantynopola i powstanie tzw. Cesarstwa Łacińskiego - podejmowane także w XV w., nie powiodły się.Po śmierci Karola Młota majordomem został jego syn Pepin Mały (Krótki), który za zgodą możnych frankijskich i papieża w 751 r. zdetronizował ostatniego króla z dynastii Merowingów i sam objął tron, zakładając nową dynastięKarolingów. Aby podnieść autorytet nowego władcy, namaszczano go olejami świętymi. Papież zgodził się także na dziedziczność korony królewskiej w rodzie Karolingów. Uznanie przez papieża władzy królewskiej Pepina nie było bezinteresowne. Młody król Franków udzielił pomocy papiestwu w walce z Longobardami w północnych Włoszech.Zapamiętaj!Zdobyte ziemie Pepin Mały przekazał w ręce papieża Stefana II (754 r. tzw. ojcowizna św. Piotra). Stały się one podstawą tworzącego się Państwa Kościelnego.W 768 r. na łożu śmierci Pepin podzielił państwo między synów Karlomana i Karola. Przedwczesna śmierć młodszego i objęcie władzy przez Karola zwanego przez historię Wielkim ponownie pozwoliło zjednoczyć Królestwo Franków. W momencie objęcia władzy przez Karola ziemie Królestwa Franków obejmowały tereny dzisiejszej Francji, Belgii, Holandii i ziem niemieckich w środkowym biegu Renu i górnym biegu Dunaju. Długie panowanie władcy karolińskiego wypełniły ciągłe walki z sąsiadami, które w konsekwencji pozwoliły rozszerzyć granice państwa frankijskiego.W 773 r. na prośbę papieża, atakowanego od północy przez Longobardów, Karol wyprawił się do Włoch. W walkach odnosił sukcesy zdobywając po rocznym oblężeniu stolicę państwa longobardzkiego Pawię. Król Dezyderiusz dostał się do niewoli i został zesłany do klasztoru. Karol koronował się na króla Longobardów i przyłączył ich ziemie do swojego państwa.Wschodnim ziemiom królestwa frankońskiego zagrażali ciągłymi najazdami Sasi. Ich najazdy były prawdziwym utrapieniem i wymagały podjęcia zdecydowanych kroków militarnych. W 772 r. rozpoczęły się trwające do 804 r. ciągłe wyprawy na tereny saskie, które zakończyły się sukcesem i przyłączeniem ich ziem nad Łabą i Wezerą do królestwa Karola Wielkiego.W 788 r. Karol przyłączył także do swojego państwa ziemie Bawarów, a w następnych latach opanował ziemieSłowian Panońskich, pokonując w kilku wyprawach ciągle napadających na państwo karolińskie Awarów.W 795 r. rozpoczęła się trwająca 15 lat wojna z Saracenami w Hiszpanii. Po długotrwałych zmaganiach i ciągłych wyprawach wojsk Karola przeciw Saracenom granica państwa karolińskiego oparła się na rzece Ebro. Karol Wielki w wyniku wypraw na tereny słowiańskie narzucił Słowianom serbołużyckim zwierzchnictwo. Problem stanowiły ciągłe najazdy wikingów skandynawskich, zwanych wówczas Normanami, z którymi Karol nie mógł sobie poradzić.Zapamiętaj!Pod koniec VIII wieku państwo Karola Wielkiego rozciągało się na północy od Morza Północnego, na południu do Środkowych Włoch, obejmując wpływami także Państwo Kościelne. Na wschodzie sięgało Dunaju i Łaby, na zachodzie aż do rzeki Ebro w Hiszpanii i wybrzeży Oceanu Atlantyckiego.- Rządy Karola WielkiegoKarol Wielki dzięki zdobyciu niespotykanej dotąd pozycji w zachodnim świecie chrześcijańskim marzył o koronie cesarskiej. Myślał o ewentualnym wskrzeszeniu uniwersalistycznego Cesarstwa Rzymskiego dlatego też prowadził rozmowy na ten temat z wysłannikami Cesarstwa Bizantyjskiego. 25 grudnia 800 r. w bazylice św. Piotra w Rzymie papież Leon III koronował na cesarza Karola Wielkiego. Cesarstwo na zachodzie zostało odnowione.W swoim wielkim państwie Karol sprawował rządy osobiście, a ziemie traktował jako swoją osobistą własność (państwo patrymonialne). Król nie miał stałej rezydencji i ciągle podróżował po ziemiach. Otaczał go liczny dwór. Ziemie państwa Karola Wielkiego były podzielone na księstwa i hrabstwa. Ziemie nadgraniczne zostały zorganizowane w system marchii, na czele których stali margrabiowie. Posiadali oni duże uprawnienia. Mogli nawet prowadzić wojnę na własną rękę. Urzędnicy królewscy nie otrzymywali wynagrodzenia pieniężnego za pełnione funkcje, ale z ich urzędem było związane dożywotnie użytkowanie dóbr królewskich - beneficjum. Specjalni wysłannicy królewscy przeprowadzali na rozkaz władcy kontrolę urzędników. Chłopi mieli obowiązek odbywania służby wojskowej w piechocie. Z uwagi na długotrwałe i częste kampanie wojenne, które rujnowały chłopów, próbowali oni uciec od służby w armii. Powszechne stawało się oddawanie się w opiekę możnym lub Kościołowi -komendacja, co zwalniało od obowiązku wojskowego.W konnicy służyli ci, którzy otrzymywali beneficjum od króla. Za czasów Karola Wielkiego możni zaczęli nadawać swoją ziemię ludności pod warunkiem służby wojskowej na wezwanie. Zaczęły się tworzyć prywatne orszaki rycerskie złożone z ludzi składających przysięgę wierności nie władcy, lecz panom, od których otrzymywali ziemię. Zaczął więc się tworzyć system lenny.Czasy panowania Karola Wielkiego często nazywane są renesansem karolińskim, który charakteryzował się:Po śmierci Karola Wielkiego w 814 r. władzę objął jego syn Ludwik, który zdolnościami nie dorównywał ojcu. Dał się także wciągnąć w walki dynastyczne z synami. Ziemie frankijskie były ciągle atakowane przez sąsiadów: Saracenów i Normanów. Silne były także dążenia do oderwania się poszczególnych ziem od wielkiego państwa.Śmierć Karola Wielkiego i rządy jego syna rozpoczęły okres walk wewnętrznych o władzę w Cesarstwie Karolińskim.Zapamiętaj!Układ w Verdun zawarty między potomkami Karola Wielkiego w 843 r. wprowadził formalny podział cesarstwa na trzy części. Karol Łysy objął Królestwo Zachodniofrankońskie (ziemie dzisiejszej Francji), Lotarowi obok tytułu cesarskiego przypadły w udziale ziemie środkowe cesarstwa od Morza Północnego, poprzez Burgundię do Zatoki Gaetańskiej, wraz z dwoma cesarskimi miastami - Akwizgranem i Rzymem. Ludwik Niemiec dziedziczył Królestwo Wschodniofrankońskie (dzisiejsze Niemcy i część Austrii).Mimo że jeszcze w IX w. były podejmowane próby zjednoczenia ziem cesarstwa Karolingów, to podział okazał się niezwykle trwały i ukształtował w głównych zarysach mapę Europy na długie wieki. Ziemie zachodnie - Królestwo Zachodniofrankońskie - było zamieszkane przez ludność pochodzenia romańskiego. Zaczął się wykształcać język romański - francuski. Część wschodnia - Królestwo Wschodniofrankońskie - było zamieszkane przez ludność pochodzenia germańskiego, posługującą się językiem germańskim, z którego powstał język niemiecki.Część wschodnia Królestwa Franków - Niemcy - po traktacie w Verdun była podzielona na kilka większych księstw szczepowych: Saksonia, Bawaria, Frankonia, Szwabia i Lotaryngia. Wobec słabości królów karolińskich lokalni książęta doszli do dużego znaczenia. W 911 r. zmarł ostatni król karoliński Ludwik Dziecię. Nastąpiło przekształcenieniemieckiej korony królewskiej z dziedzicznej w elekcyjną. Na nowego króla niemieckiego książęta wybrali władcę Frankonii Konrada (911-918). Jego władza nad całością Niemiec była fikcyjna. Poszczególni książęta na swoich terytoriach byli prawie całkowicie niezależni - państwo niemieckie stało się związkiem półniezależnych księstw - Rzeszą. Po śmierci Konrada w Rzeszy zaczęła panowanie dynastia saska w osobach:Z panowaniem dynastii salickiej związany jest wielki spór i walka między władzą świecką, reprezentowaną przez królów niemieckich, a władzą duchowną, reprezentowaną przez papieży - tzw. spór o inwestyturę.Feudalizm - stosunki społecznePodziały polityczne na ziemiach państwa Karola Wielkiego sprzyjały kształtowaniu się stosunków lennych wynikających z istnienia w średniowieczu państwa feudalnego. Słowo feudalizm pochodzi z języka łacińskiego i oznaczało majątek ziemski, ziemię. W średniowiecznej Europie wykształciła się drabina feudalna, czyli system zależności między seniorem, wasalem i chłopem feudalnym.Na szczycie społeczeństwa feudalnego w państwie stał król (władca), który był najwyższym seniorem (suwerenem) i właścicielem ziemi. Senior nadawał swoim wasalom ziemię na określonych warunkach, wynikających z zawiązania stosunku lennego. Wasal (człowiek wolny) w wyniku komendacji - polecenia się, oddania pod opiekę seniorowi - otrzymywał od niego beneficjum, czyli dobrodziejstwo w postaci ziemi i zobowiązywał się do określonych świadczeń na rzecz seniora. W ten sposób był zawiązywany osobisty stosunek wasalny - początkowo był czasowy, niebawem stał się dziedziczny. Zawiązanie stosunku lennego było uroczyste. Wasal składał hołd lenny, przysięgę wierności seniorowi. Senior wręczał wasalowi przedmiot symbolizujący nadanie lenna, tzw. inwestyturę.Senior był zobowiązany wobec wasala do opieki i nadania lenna, a wasal wobec seniora do pomocy wojskowej na wezwanie (auxilium) i udziału w radzie (consilium).Wielcy wasalowie królewscy mogli posiadać własnych wasali, dla których stawali się seniorami. Zawiązanie stosunku wasalnego między wasalami drugiego i trzeciego stopnia nie musiało pociągać za sobą zawiązania stosunku wasalnego między królem a wasalem trzeciego stopnia.Pewnym podobieństwem do stosunku wasalnego było zawiązanie stosunku poddańczego - chłop oddawał się w opiekę panu feudalnemu, zobowiązując się do płacenia, z tytułu uprawianej ziemi, renty feudalnej.Drabina feudalna obejmowała nie tylko króla i jego wasali, ale także chłopów, którzy byli najniższym szczeblem w tej hierarchii. Byli oni zmuszeni do płacenia renty feudalnej, która występowała w trzech postaciach:W średniowiecznej Europie wykształciły się dwa modele feudalizmu: kontynentalny - który charakteryzuje zdanie:„wasal mego wasala nie jest moim wasalem” (król mógł oddziaływać jedynie na swoich bezpośrednich wasali),angielski - „wasal mego wasal jest moim wasalem” (król mógł wpływać na wszystkich wasali bez względu na to, czy byli jego bezpośrednimi wasalami, czy nie).Zapamiętaj!Ustrój feudalny rozwinął się i dominował w czystej postaci w Europie od IX w. do końca średniowiecza.Spór o inwestyturę w XI-XII w.Od poł. VIII w., kiedy papież otrzymał od władców frankijskich środkową część Półwyspu Apenińskiego jako tzw.Ojcowiznę św. Piotra, papieże obok władzy duchownej stali się władcami świeckimi uwikłanymi w walki świeckich monarchów. Do prymatu i dominacji nad światem zachodniochrześcijańskim pretendowali papieże i władcy niemieccy, szczególnie od połowy X w., kiedy to królowie niemieccy uzyskali tytuł cesarski. Co więcej, Kościół został wciągnięty w mechanizmy ustroju feudalnego, a książęta Kościoła (biskupi, arcybiskupi, opaci), otrzymując od władców inwestyturę na związane z godnością lenno, stawali się lennikami władców ze wszystkimi tego konsekwencjami (wojny feudalne, itd.). W różnych okresach średniowiecza przewagę zdobywało papiestwo, by następnie oddać prymat cesarstwu. Skutkami włączenia się Kościoła w strukturę feudalną było:Zepsucie objęło wszystkie szczeble hierarchii kościelnej. Nie ominęło także zakonów. Pod koniec X w., wobec zbliżania się „magicznego” 1000 roku, w Europie nastąpił wzrost nastrojów religijnych. Pojawiła się także krytyka postępowania ludzi Kościoła. Zaczęto nawoływać do reformy i odnowienia Kościoła w duchu Ewangelii. Głosy te zyskały sympatię u prostych ludzi. Najwcześniej reformy zaczęły wprowadzać zakony pogranicza francusko-niemieckiego. Wzorem dla innych stało się opactwo benedyktyńskie w Cluny, gdzie przeprowadzono odnowę życia mnichów - surowość obyczajów, podniesienie poziomu umysłowego i moralnego. Działalność zakonu w Cluny znalazła uznanie papiestwa, które bezpośrednio sprawowało opiekę nad klasztorem. Opat Cluny stał się przełożonym innych klasztorów, które przyjęły reformy zakonne z Cluny. Powstała tzw. kongregacja kluniacka. Dzięki lansowaniu przez Kościół pokoju Bożego (Treuga Dei) zmalała ilość wojen prywatnych. Wzmocniono dyscyplinę duchownych i zaczęto surowo przestrzegać celibatu.Papiestwo, przyjmując program odnowy Kościoła, chciało podnieść autorytet tej instytucji, a także uniezależnić się od wpływu świeckich, a zwłaszcza władców niemieckich. To oni właśnie, ingerując we Włoszech, często wynosili na tron piotrowy przychylnych sobie papieży, uzależniając w ten sposób Kościół od władzy świeckiej.Próbą uniezależnienia się papiestwa od świeckich było wprowadzenie w 1059 r. przez papieża Mikołaja II dekretu o wyborze papieży - konklawe, czyli wybór przez wąskie grono elektorów-kardynałów.W Rzeszy Niemieckiej władcy w osobach cesarza Konrada II i Henryka III prowadzili politykę centralistyczną. Głosili także konieczność podporządkowania Kościoła władzy świeckiej - cezaropapizm.Przedwczesna śmierć cesarza Henryka III i regencja w imieniu małoletniego Henryka IV pozwoliły papiestwu podjąć próbę uniezależnienia się od władców niemieckich. Papieże wydali wiele przepisów przeciwko symonii - sprzedaży urzędów kościelnych i przyjmowaniu godności i stanowisk kościelnych z rąk świeckich. Politykę taką lansował papież Grzegorz VII,który uważał, że wszyscy muszą podporządkować się papiestwu. Twierdził, że jako namiestnik Boga na ziemi sprawuje sądy nad wszystkimi, nawet nad cesarzem. Sam natomiast przez nikogo nie może być oceniany. Jego poglądy zostały wyrażone w dokumencie Dictatus papae, a w przeciwieństwie do cezaropapizmu zostały nazwanepapocezaryzmem.Po dojściu do pełnoletności król niemiecki Henryk IV podjął walkę o utracone wpływy we Włoszech. Do bezpośredniego starcia doszło w 1077 r. Król Henryk IV został obłożony ekskomuniką. Przez kilka dni, stojąc boso przed zamkiem w Canossie, w północnej Italii, prosił Grzegorza VII o zdjęcie klątwy. Pod naciskiem otoczenia papież wyraził zgodę, a władca niemiecki skwapliwie to wykorzystał. Zdławił opozycję w Niemczech, a następnie ponownie podjął walkę z papieżem. Ponowna klątwa nie odniosła wcześniejszego skutku. Papież Grzegorz VII musiał uciekać z Rzymu, a panem sytuacji stał się Henryk IV, który koronował się na cesarza rzymskiego.Zapamiętaj!Walki między papiestwem a cesarstwem o inwestyturę zakończyły się kompromisem dopiero w 1122 r. Podpisany został przez papieża Kaliksta II i cesarza Henryka V konkordat (porozumienie) w Wormacji.Cesarz miał nadawać dostojnikom kościelnym jedynie inwestyturę związaną z ziemią, jednak nie symbolami duchownymi (pastorał, pierścień), a jedynie świeckimi (włócznia, miecz, chorągiew). Biskupi mieli być wybierani przez specjalne grono duchownych - kapituły katedralne - w obecności władcy. W konsekwencji rozdzielono władzę świecką od duchownej. Biskupi otrzymali większą samodzielność (w Rzeszy Niemieckiej byli nazywani książętami w szatach duchownych). Królowie niemieccy w mniejszym stopniu wpływali na wybór papieży.Gospodarka średniowieczaW rolnictwie X i XI w. przyniosły postęp techniczny: ulepszano metody uprawy ziemi (technika wypaleniskowa wypierana przez dwupolówkę a nawet trójpolówkę, upowszechnił się żelazny pług, stosowano nawożenie gruntów). Dzięki temu udało się zwiększyć plony. Pojawiły się pierwsze nadwyżki, z których korzystał pan feudalny.W rzemiośle udoskonalono wydobywanie i obróbkę rud metali, rozwinęła się technika przędzalnicza i tkacka. Wprowadzono „specjalistyczne” narzędzia, wymagające posiadania umiejętności posługiwania się nimi. Doprowadziło to do wykształcenia się specjalizacji i oddzielenia rzemiosła od rolnictwa. Rozwijały się ośrodki rzemieślnicze. Zaczęły się odradzać miasta i życie miejskie, szczególnie w miastach leżących nad wielkimi rzekami spławnymi (Ren, Dunaj), wspierane przez organizowane targi. Następowało stopniowe rozwarstwienie ludności.Były to korzystne warunki do rozwoju rynku lokalnego, gospodarki towarowo-pieniężnej. Rozszerzał się handel. Skutkiem zachodzących zmian był wzrost ludnościowy (demograficzny) Europy. Wzrost liczebny ludności wiejskiej w Europie powodował, że nadmiar mieszkańców wsi musiał opuścić swoje dotychczasowe siedziby i szukać nowych miejsc życia i pracy. Trwała kolonizacja nieużytków, a ruch kolonizacyjny rozszerzał się na Europę Środkową i Wschodnią. Ci, którzy nie znajdowali zajęcia, stawali się żebrakami i włóczęgami.W XII w. wystąpiła zmiana form płacenia renty feudalnej. Z renty odrobkowej i naturalnej stopniowo przechodzono na czynsz płacony w pieniądzu. Miasta początkowo prywatne, feudalne, z czasem zaczęły się wyzwalać spod dominacji feudałów, mieszczaństwo uzyskiwało samorząd zwany potocznie komuną, znajdujący się z reguły w rękach bogatego kupiectwa.Tradycyjnym mieszkaniem pana feudalnego był zamek. Wznoszony powszechnie, służył jako miejsce obronne w razie zagrożenia. Tradycyjnym materiałem, z którego budowano zamki, był kamień. Wał otaczający fortecę usypany był z ziemi i wzmocniony drewnem. Coraz powszechniej był zastępowany przez potężne mury otoczone fosą wypełnioną wodą.Wobec uspokojenia sytuacji wewnętrznej w wielu krajach rycerstwo feudalne porzuciło oręż, pędziło bardziej pokojowy tryb życia. Kształtowały się obyczaje rycerskie i rytuał rycerski. Pasowanie na rycerza, obrona słabszych, dbanie o honor i walka z niewiernymi to nierozerwalne elementy nowej mentalności i świadomości rycerskiej. Pojawiło się nowe uzbrojenie i ciężkie zbroje. Na tarczach powszechnie zaczęły pojawiać się charakterystyczne znaki - herby.NormanowieNormanowie pochodzą z północnogermańskiej grupy etnicznej. Żyli na terenach o surowym klimacie, na którym nie rozwijało się rolnictwo. Często podróżowali po Bałtyku, zdobyli miano okrutnych rabusiów - byli zwani wikingami. Na przełomie VII i VII w. powstawały na ich terenach państewka plemienne, z czasem zabrakło miejsca. Wówczas łodziami, które mogły zabrać 40-60 wojowników penetrowali sąsiednie tereny. Z czasem Duńczycy zajęli Jutlandię, a następnie podążyli szlakiem do Fryzji i Brytanii. Z kolei Normanowie skierowali się w stronę Wysp Owczych, Szetlandów, Szkocji i Irlandii. Nastąpiła szybka asymilacja Normanów z ludnością rdzenną.Duńczycy pojawili się w Brytanii po raz pierwszy w VIII w. Mieszkańcy Brytanii nie byli przygotowani na atak. Duńczycy szybko opanowali kraj, zawarli nawet umowę z królem angielskim Alfredem. Z czasem rozszerzali swoje granice. Kanut I Wielki, w 1017 r. opanował całą wyspę. Po podbojach zmieniło się społeczeństwo - stworzona została klasa zawodowych wojowników, do których ze względu na koszt ekwipunku, należeli tylko przedstawiciele wyższych warstw społęcznych. Wykształciły się również typowo feudalne zależności. W państwie podstawową jednostką organizacyjną była gmina. Pewnym novum była tzw. setka czyli organizacja duńskich najeźdźców powoływana w celach wojskowych, skarbowych i sądowych.W X w. Normanowie nadal podbijali kolejne tereny. Pod wodzą Rollona dotarli m.in. do Francji. Udało im się dopłynąć do Paryża skąd organizowali wyprawy łupieżcze. Wkrótce król Francji zawarł układ z przybyszami - Normanowie otrzymali lenno w postaci dolnego brzegu Sekwany, a w zamian za to mieli bronić Francji. Ulegli oni szybkiej romanizacji.W latach 1016-1042 królestwo Anglii było pod okupacją króla duńskiego Kanuta. Po jego śmierci Anglia odzyskała niepodległość. W 1066 r. zmarł król Anglii Edward. Przebywając wcześniej w gościnie u Normanów francuskich obiecał, że jego spadkobiercą będzie książę Normandii, Wilhelm. Po śmierci władcy angielskiego dostojnicy, łamiąc wolę zmarłego króla, wybrali królem Harolda.Zapamiętaj!W 1066 r. koło miejscowości Hastings na południu Anglii wojska anglosaskie zostały pokonane przez wojska normandzko-francuskie księcia Wilhelma. Najeźdźcy stłumili bunty ludności miejscowej. Cała ziemia w Anglii znalazła się w rękach Wilhelma Zdobywcy, który traktował kraj jako swoją zdobycz, rozdając ziemie swoim rycerzom. Rozpoczęła się unia angielsko-normandzka.Nowy król Anglii wprowadził wiele zmian w swoim państwie: uniemożliwił swoim rycerzom zdobycie zbyt dużej ilości ziem na określonym terytorium, wprowadził zasadę, że wszyscy wasalowie, bez względu na miejsce w drabinie feudalnej, nim złożyli hołd swojemu bezpośredniemu seniorowi, najpierw składali przysięgę wierności królowi. Wszyscy mieszkańcy musieli płacić podatek królewski.Normanowie francuscy traktowali Brytanię jak zdobycz. Zachowywali tradycje, obyczaje a zwłaszcza język francuski - posługiwał się nim władca i jego dwór. Kanał La Manche stał się szlakiem handlowym i drogą łączącą dwie części państwa anglo-normandzkiego. Jego władcy niebawem podjęli walkę z królami Francji. Anglia miała być dostarczycielką środków na prowadzenie wojny. Władza królów Anglii do końca XII w. była silna.Normanów w Europie Wschodniej nazywano Waregowie. Waregowie trudnili się handlem i słynęli z rozbojów. Strefa ich wpływów sięgała do Zatoki Fińskiej. W VIII w. przekształcili oni Ładogę w wareską kolonie kupiecką. Tu swój początek miały dwa ważne szlaki handlowe: pierwszy w kierunku Wołgi, nad Morze Kaspijskie, do Bagdadu, a drugi do Dniepru, przez Morze Czarne do Konstantynopola.Wędrówka SŁowianSłowianie pochodzą z grupy ludów indoeuropejskich. We wczesnym średniowieczu zamieszkiwali tereny środkowej i wschodniej Europy. W IV w. rozpoczęli ekspansję na wschód i południe. Na ziemiach środkowego Dniepru osiedlili się tzw. Antowie, ziemie w dorzeczu środkowego Dunaju zamieszkali Sklawinowie. W VII w. Słowianie skolonizowali Bałkany i osiedlili się na ziemiach greckich. Na zachodzie Słowianie w V i VI w. opanowali ziemie nad Łabą i skolonizowali tereny na południe od Karpat. Rozprzestrzenianie się Słowian doprowadziło do wyodrębnienia trzech grup językowych Słowian: zachodnich - plemiona polskie, czeskie, słowackie, połabskie, łużyckie, południowych - serbskie, chorwackie, słoweńskie, wschodnich - liczne plemiona ruskie.We wczesnym średniowieczu następował rozkład wspólnoty pierwotnej i rodu patriarchalnego. Wspólnotę rodową zastępowała wspólnota terytorialna - opole. O wszystkich sprawach wspólnoty decydowało zgromadzenie członków - wiec, który wybierał naczelnika. W miarę upływu czasu następowało różnicowanie majątkowe i wyodrębnianie sięgrupy możnych. Biedniejsi byli stopniowo uzależniani od boga tych. Walki z sąsiadami przyspieszyły wśród Słowian łączenie się wspólnot terytorialnych w większe związki - plemiona. Na ich czele stawali wybierani na czas wojen wodzowie-książęta, którzy także w okresach pokoju próbowali przechwycić władzę. Coraz większą rolę zaczynały odgrywać grody.Podstawą gospodarki Słowian było rolnictwo (wypalanie lasów). Ze zbóż produkowano głównie proso. Duże znaczenie miała hodowla - bydło, owce, kozy, konie. Wyodrębniło się rzemiosło i specjalizacja - kowalstwo i garncarstwo.Słowianie oddawali cześć siłom przyrody (początek wszelkiego bytu) - kult słońca, księżyca itd. Główni bogowie: Perun, Swaróg i Weles. Większości Słowian nie budowała świątyń, a cześć oddawano pod gołym niebem. Każda rodzina czciła też własne duchy opiekuńcze przodków, o które dbano by nie były głodne, bo to mogło ściągnąć nieszczęście na dom. Słowianie wierzyli w nadzwyczajną moc przedmiotów, dlatego nosili amulety.PaństwoTerytorium - cechy charakterystyczne państwapaństwo Samona 625 - ok. 660Obejmowało ziemie Słowian podbite przez Awarów. Ok. 622 r. wybuchło powstanie ludności słowiańskiej przeciw Awarom wsparte przez Bizancjum, na czele stanął kupiec frankijski Samo. Po zwycięstwie stanął na czele państwa - państwo typu patrymonialnego. Po śmierci Samona państwo rozpadło się na liczne plemiona pod zwierzchnictwem Awarów. Ośrodek państwowy znajdował się na Morawach, objął ziemie: Kotliny Czeskiej, górnego biegu Łaby, tereny Śląska, środkowego biegu Dunaju.państwo wielkomorawskie ok. 830-906 r.Ok. 830 r. książę morawski Mojmir zjednoczył plemiona morawskie pozostające pod zwierzchnictwem królów frankijskich. Po śmierci nowym księciem został Rościsław, nastąpił rozwój akcji chrystianizacyjnej. W 855 r. Morawianie pokonali wojska Ludwika Niemieckiego, w efekcie czego Wielkie Morawy usamodzielniły się. W 863 r. rozpoczęła się akcja chrystianizacyjna w obrządku słowiańskim - misja zakonników Konstantego (Cyryla) i Metodego - alfabet słowiański głagolica, nauczanie w języku słowiańskim. Wywołało to opór duchowieństwa niemieckiego ze względów politycznych i kościelnych. Bracia wyjechali do Rzymu, a następnie Metody został arcybiskupem i kontynuował akcję misyjną, Konstanty - Cyryl pozostał w zakonie. Po śmierci Metodego uczniowie opuścili państwo Wiekomorawskie. Nastąpił powrót do akcji chrystianizacyjnej duchowieństwa niemieckiego. Po Rościsławie władzę objął Świętopełk - skutecznie przeciwstawiał się Niemcom i najeżdżającym od wschodu jego ziemie Węgrom. Po jego śmierci w 895 r. rozpoczęły się walki o władzę. Na osłabione państwo najechali Węgrzy. Nastąpił upadek państwa Wielkomorawskiego. Było to państwo patrymonialne, obejmujące obszar: Moraw, ziemie nad górną Łabą i Odrą (Śląsk), górną Wisłą (państwo Wiślan, nie ma jednoznacznych dowodów jego istnienia), ziemie na południe od Karpat do rzeki Cisy, ziemie w dorzeczu środkowego Dunaju do rzeki Drawy.państwo czeskie po upadku Wielkich MorawCentrum państwa znajdowało się w Kotlinie Czeskiej, zamieszkanej przez plemiona czeskie. Było spadkobiercą Wielkich Moraw. Wczesne dzieje państwa zdominowane są przez walkę rodów Przemyślidów i Sławnikowiców. W połowie X w. przewagę zdobyli Przemyślidzi i oni objęli władzę. W 929 r. Czechy stały się lennem niemieckim. Ok. 955 r. Czesi zajęli Morawy i Słowację, podporządkowali Śląsk i państwo Wiślan, granica na wschodzie oparła się na Bugu (pogląd nie do końca sprawdzony w nauce historycznej), państwo typu patrymonialnego.państwo Bułgarów koniec VII w.Bułgarzy byli jednym z plemion tureckich. Osiedlili się w VII w. na południe od Dunaju, podejmując walki z Cesarstwem Bizantyjskim. Założycielem państwa byl chan Asparuch. Miejscowi Słowianie zostali przez nich podbici. W 864 r. chan Borys przyjął chrzest z rąk duchownych greckich - chrystianizacja w obrządku greckim przez uczniów Metodego. Powstał Kościół bułgarski. Bułgarzy roztopili się w elemencie słowiańskim, przejęli język, zwyczaje, kulturę. W X w. państwo bułgarskie przeżywało okres świetności. Władca przyjął tytuł cara (cesarza), Kościół lokalny uniezależnił się od Bizancjum.Ruś Kijowska pocz. X w.Początków państwa kijowskiego należy szukać w końcu IX w. Zjednoczenie lokalnych plemion przypisuje się księciu Rurykowi (dynastia Rurykowiczów) i jego synowi księciu Olegowi - ziemie wokół Kijowa i Nowogrodu. Następował systematyczny wzrost znaczenia politycznego i gospodarczego. Ziemie ruskie leżały na szlakach handlowych północ-południe i wschód-zachód, utrzymywały ożywione kontakty polityczne i handlowe z Bizancjum. W 988 r. wielki książę kijowskie Włodzimierz I Wielki przyjął chrzest z Bizancjum. Państwo objęło ziemie na wschód ob Bugu, w dorzeczu Dniepru, z dwoma głównymi ośrodkami politycznymi i gospodarczymi: Kijowem i Nowogrodem.

W Rzymie Moja siostra to ma i powiedziała, że w Rzymie.