Utwory Ignacego Krasickiego – eleganckie literackie igraszki i ostra satyra jednocześnie.
Ignacy Krasicki jako poeta oświecenia - epoki pełnej przemian, zarówno politycznych jak i społecznych, w swoich utworach dążył do „poprawy” postawy życiowej XVIII-wiecznego człowieka. Obok Stanisława Trembeckiego był najważniejszym twórcą wychowującym społeczeństwo poprzez krótkie utwory zwane bajkami.
Krasicki w swych utworach zawierał myśli wychowawczo-moralizatorskie. Starał się przedstawić model człowieka wolnego od przesądów i zaangażowanego w sprawy reformy kraju. Krasicki wybrał bajki, ponieważ jest to specyficzny gatunek literacki. Bajka może być skierowana zarówno do dzieci ,jak i dorosłych, a każdy z nich może odczytać ją inaczej. Dzieci znajdują w bajkach ,często zabawną historyjkę dotyczącą zwierząt, roślin, rzadziej ludzi. Dorośli natomiast dostrzegają alegorię zawartą w tych utworach.
Przykładem bajki, która ma charakter patriotyczny jest bajka pt. ”Ptaszki w klatce” :
„Czegóż płaczesz? - staremu mówił czyżyk młody.
Masz teraz lepsze w klatce niż w polu wygody”.
„Tyś w niej zrodzon - rzekł stary - przeto ci wybaczę.
Jam był wolny, dziś w klatce- i dlatego płaczę.”
Sytuacja dwóch ptaszków więzionych w klatce jest alegorią Polski pod zaborami. Jest to rozmowa młodszego i starszego człowieka. Pierwszy urodził się już za czasów, kiedy kraj był pod okupacją, natomiast starszy pamięta jeszcze czasy, kiedy był wolny. Młodszy bohater nie wie, co to wolność i dlatego dziwi go postawa starszego, który zdołał poznać to uczucie. W bajce poeta zawarł ostrą krytykę stanowiska młodego pokolenia. Starszym nie odpowiada obojętność młodszych na niewolę kraju. Nawołują oni do walki o niepodległość.
W innym utworze pt.: ”Dewotka” uwzględniona jest krytyka katolików. Tytułowa bohaterka karci swoją służącą bijąc ją mocno, równocześnie wypowiadając słowa modlitwy: „...i odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy...biła bez litości”. Krasicki ukazuje nam wątpliwą pobożność, wyśmiewa i piętnuje religijną obłudę, zakłamanie moralne społeczeństwa. Daje nam do zrozumienia, że wstydzi się bigoterii swych rodaków-katolików, którzy nie rozumieją religii, a chodzą do kościoła, bo taka jest moda.
W bajce „Kruk i lis” Krasicki przedstawił próżność i zarozumiałość ludzką. Wystarczyło kilka pochlebstw i fałszywych zachwytów nad talentami kruka, by ten otworzył dziób i stracił kawałek sera. Sprytny lis wykorzystał naiwność ptaka i wraz z jedzeniem uciekł. Autor już na wstępie tej bajki stwierdził dosadnie, że: „Bywa często zwiedzionym, kto lubi być chwalonym.”
Bajka „Przyjaciele” jest mistrzowską satyrą na stosunki panujące w społeczeństwie. Lubiany w zwierzyńcu zajączek, tak jak dobry człowiek wśród zakłamanych ludzi, nie może znaleźć prawdziwego przyjaciela, który mu pomoże. Najlepszą oceną bajki są słowa samego autora:
„...wśród prawdziwych przyjaciół psy zająca zjadły...” lub przekładając na język współczesny: prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie.
Krasicki, krytykując XVIII-wieczne społeczeństwo pisał również satyry. Jedną z nich jest „Pijaństwo”. Autor przedstawia tu problem pijaństwa polskiej szlachty. Polacy pod wpływem alkoholu są zawsze odważni, skorzy do walk. Wtedy też świetnie znają się na polityce i lubią wywoływać awantury bez powodu. Poeta wyśmiewa naszą wadę narodowa – pijaństwo, cechę, która jest aktualna do dziś, która potrafi zniszczyć nie tylko jednostkę, ale także całe jej otoczenie. Polacy mimo szkód spowodowanych pijaństwem nie czują potrzeby zmiany. Niepokoi autora fakt, że mimo przestróg piją dalej.
Trochę inny charakter ma satyra „Do króla”. Widzimy w niej, że Krasicki jest mistrzem kamuflażu. Czytając ten utwór wydaje się nam, że jest atakiem na króla Augusta Stanisława Poniatowskiego, wyśmiewa sposób jego panowania. W rezultacie jest forma jego obrony, a krytyką królewskiej opozycji. Autor z ironią i goryczą demaskuje głupotę i wstecznictwo myślenia konserwatywnej szlachty.
Krasicki w swoich utworach opisywał sytuację polityczno – społeczną w XVIII wieku. Jednak w większości jego dzieła są aktualne do dziś. Mają wartość ponadczasową, gdyż przedstawiają takie cechy ludzkie, których chyba nie będziemy w stanie pozbyć się nigdy.