Rozmnażanie człowieka

1. Rozmnażanie jest to czynność życiowa warunkująca zachowanie gatunku .
2. Rozmnażanie płciowe – typ rozmnażania, w którym udział biorą dwa osobniki rodzicielskie wytwarzające gamety (komórki rozrodcze) . W wyniku połączenia się tych komórek powstaje zygota, która w wyniku dalszych podziałów daje początek nowemu organizmowi .Potomek jest kombinacją cech rodziców .
3. Rozmnażanie bezpłciowe to typ rozmnażania , w którym obecny jest tylko jeden osobnik , który w wyniku podziału „daje życie” co najmniej dwóm osobnikom .
4. Gameta- dojrzała komórka rozrodcza z reguły o liczbie chromosomów zredukowanej do połowy w stosunku do pozostałych komórek ciała
5. Zapłodnienie- połączenie się gamety żeńskiej z męską w jedną komórkę o diploidalnej liczbie chromosomów –zygotę.
6. Zaplemnienie- wprowadzenie plemników do dróg rodnych samicy podczas kopulacji lub sztucznego unasiennienia .
7. Zygota- komórka powstała w wyniku połączenia się gamet.
8. Zarodek – (embrion) organizm rozwijający się z zygoty , stadium rozwojowe od momentu implantacji do ósmego tygodnia ciąży.
9. Narządy płciowe żeńskie:
a. zewnętrzne:
- łechtaczka –narząd pełniący rolę receptora i transformatora bodźców czuciowych inicjujących i wzmagających pobudzenie płciowe .Składa się z dwóch ciał jamistych otoczonych mocną , białawą błoną łącznotkankową.Wyróżniamy trzon łechtaczki oraz żołądź łechtaczki.
- wargi sromowe większe , mniejsze
- wzgórek łonowy
b. wewnętrzne
-jajniki żeńskie , parzyste gruczoły płciowe położone po obu stronach macicy , połączone więzadłami z boczną ścianą miednicy i z macicą . Zbudowane są z 2 części rdzennej( wewnętrznej) i korowej (zewnętrznej) .Wewnątrz j znajdują się pęcherzyki jajnikowe w różnych okresach dojrzewania, z których w wyniku oogenezy powstają komórki jajowe. Ponadto jajniki produkują hormony :estrogeny, progesteron ,androgeny, relaksyna , hormon polipeptydowy rozluźniający spojenie kości łonowych przed porodem .
- jajowody – cewkowate przewody służące do przyjęcia i przeprowadzenia komórki jajowej z jajnika do jamy macicy .Koniec jajowodu zakończony jest tzw. lejkiem (przewód Fallopia).Z jego brzegu zwisają wypustki –strzępki jajowodu , które ułatwiają wprowadzenie gamety do jajowodu..Lejek przechodzi w bańkę, a dalej w cieśń i część maciczną .Ściana jajnika składa się z 3 warstw : błony surowiczej, mięśniowej i śluzowej , która jest wysłana nabłonkiem płaskim , zawierającym rzęski i komórki wydzielnicze .Ruch rzęsek przesuwa jajo , a wydzielina ułatwia poślizg tej komórki
- Macica(endometrium)- narząd pośrodku dolnej jamy brzusznej tuż za pęcherzem moczowym .Rozróżnia się w niej trzon ( grubszy i szerszy) , szyjkę , dno(górna część macicy) .Wewnątrz trzonu znajduje się jama macicy .Ścianę macicy tworzą 3 warstwy :zewnętrzna (omacicze), środkowa ( zbudowana z grubej i bogato unaczynionej warstwy błony mięśniowej) i wewnętrzna- błona śluzowa zawierająca liczne gruczoły maciczne, a w obrębie kanału szyjki – gruczoły śluzowe
- Pochwa – żeński narząd płciowy , przewód mięśniowo-łącznotkankowy wyścielony błoną śluzową tworzącą poprzeczne fałdy .Jest narządem kopulacyjnym , podczas stosunku płciowego umożliwia wprowadzenie nasienia do dróg rodnych kobiety.U dziewic występuje ponadto tzw.błona dziewicza(hymen) .Ma kształt pierścienia szerszego od tyłu .
- Inne :gruczoły Bartholina (gruczoły przedsionkowe większe ) parzyste gruczoły położone w większych wargach sromowych , wytwarzają wydzielinę odprowadzaną wąskimi przewodami na powierzchnię mniejszych warg .Wydzielina zwilża srom
- Przymacicza- aparat więzłowo – wieszadłowy .
10. Cykl miesiączkowy – okresowe zmiany w błonie śluzowej macicy , zależne od cyklicznych wahań poziomu gonadotropin, estrogenów, progesteronu we krwi .
11. Dojrzewanie komórki jajowej w pęcherzyku
a. pęcherzyk pierwotny
c. pęcherzyk dojrzewający
d. pęcherzyk dojrzały(Graafa)
e. owulacja -
Cykl miesiączkowy stymulowany jest przez hormony przysadki mózgowej – FSH( folikulostymulina) i LH(luteinizujący).Dojrzewający pęcherzyk jajnikowy wydziela estrogeny , które powodują grubienie ściany macicy .Przeciętnie cykl trwa 28 dni. Cykl składa się z następujących faz:
1faza krwawienia miesiączkowego
2faza regeneracji(wzrostu)
3faza owulacji
4faza wydzielnicza.
Za dni początkowe uznaje się dni krwawienia= złuszczania błony macicznej. Faza wzrostu –dojrzewania pęcherzyków obejmuje czas w jajniku zaczyna dojrzewać pęcherzyk , a więc stopniowo wzrasta poziom estrogenu .Błona śluzowa macicy zaczyna się odbudowywać i grubieć, estrogen powoduje także rozwieranie się ujścia szyjki macicy oraz produkcję śluzu, który przy wysokim poziomie tych hormonów staje się przejrzysty i ciągliwy. Kiedy pęcherzyk Graafa osiągnie dojrzałość, pod wpływem nagłego wzrostu stężenia (piku) hormonu przysadki lutropiny (LH) następuje jego pęknięcie i uwalnia się z jego wnętrza komórka jajowa. Nazywamy to jajeczkowaniem lub owulacją. W dniu owulacji drastycznie spada poziom estrogenu . Z pozostałości pękniętego pęcherzyka Graafa wykształca się tzw. ciałko żółte, które produkuje hormon, zwany progesteronem. Pod jego wpływem śluzówka macicy rozrasta się, przygotowując się w ten sposób na przyjęcie dziecka. Progesteron powoduje także zmianę wyglądu śluzu szyjkowego na biały i gęsty oraz podwyższenie podstawowej temperatury ciała. Po owulacji komórka jajowa przemieszcza się wewnątrz jajowodu w kierunku macicy i jest w tym czasie gotowa do zapłodnienia. Żyje ona najwyżej 12 godzin i obumiera, jeśli nie doszło do zapłodnienia. W tym przypadku po kilkunastu dniach czynność ciałka żółtego zanika, poziom hormonów(gł,progesteronu) spada i zaczyna się miesiączka, a więc nowy cykl. Do zapłodnienia może dojść w czasie pierwszej doby po owulacji i jeśli tak się stało, to po kilkudniowej wędrówce przez jajowód dziecko zagnieżdża się w śluzówce macicy. Do zagnieżdżenia się oraz prawidłowego rozwoju małego zarodka konieczne jest, aby śluzówka macicy (endometrium) była odpowiednio rozwinięta, a więc niezbędny jest progesteron. Aby nie doszło do spadku poziomu tego hormonu i skutkiem tego złuszczenia się śluzówki macicy (czyli miesiączki), dziecko wysyła sygnał hormon choriogonadotropinę, który powoduje dalszy rozwój ciałka żółtego i produkcję przez nie progesteronu. Ciałko żółte rozrasta się, tworząc tzw. ciałko żółte ciążowe. Poziom progesteronu podwyższa się i temperatura również nieco się podnosi.Ciałko żółte=ciałko ciążowe.
12. Męski układ rozrodczy:
a.jądra męskie , parzyste gruczoły rozrodcze znajdujące się w worku mosznowym .Zbudowany jest z cewek nasiennych , w których produkowane są plemniki .Ponadto także testosteron
Spermatogeneza to proces przekształcania się pierwotnej komórki rozrodczej męskiej w plemnik.


Akrosom-składnik główki plemnika , w którym znajdują się enzymy rozpuszczające błonkę zabezpieczającą komórki jajowej
Proakrosom


.Kanaliki nasienne (cewki) wyścielone są nabłonkiem rozrodczym zbudowanym z spermatogonii –okrągłych komórek o dużych jądrach .W wyniku wzrostu s. Przekształcają się w spermatocyty I-go rzędu .Te przechodzą dalej podział mejotyczny , w wyniku czego powstają spermatocyty II-go rzędu Podczas drugiego podziału mejotycznego powstają spermatydy o pojedynczej liczbie chromosomów Przekształcanie się spermatyd w plemniki jest procesem skomplikowanym zwanym spermiogenezą. Proces ten rozpoczyna się od wykształcenia proakrosomu, który przysówa się i przylega do jądra komórkowego. Po pewnym czasie z tego powstaje akrosom. Z jądra spermatydy powstaje główka plemnika, która zostaje wydłużona i lekko spłaszczona. Centrosom spermatydy dzieli się na dwie centriole z których jedna tworzy witkę plemnika. W końcu cytoplazma oddziela się od jądra komórkowego i spermatyda przybiera kształt dojrzałego plemnika.
13. Kanaliki nasienne (cewki) wyścielone są nabłonkiem rozrodczym zbudowanym z spermatogonii –okrągłych komórek o dużych jądrach.Ponadto znajdują się w nich komórki Sertoliego odżywiające plemniki dojrzewające a także kom śródmiąższowe , w których powstaje testosteron.
14. Najądrze- parzysty narząd jądra przylegający do tylnej ściany jądra .Składa się z głowy, trzonu i ogona .W głowie znajdują się silnie poskręcane przewody odprowadzające jądra , ogon stanowi właściwy zbiornik nasienia
15. Nasieniowody parzyste przewody wyprowadzające nasienie z jąder , biegnie od najądrzy do cewki moczowej .Części to jądrowa, powrózkowa, pachwinowa, miednicza
16. Prącie męski narząd kopulacyjny i odprowadzający mocz zbudowany z ciał jamistych i ciała gąbczastego . Rozróżnia się nasadę i trzon zakończony żołędziem (końcowa część prącia, zgrubienie ciała gąbczastego ; wystający brzeg to korona jest oddzielony od ciał jamistych przez szyjkę.
17. Napletek –fałd skórny pokrywający żołądź prącia , zanika podczas wzwodu .Pod skórą napletka występują napletkowe gruczoły łojowe wytwarzające mastkę.
18. Worek mosznowy – worek skórny, w którym znajdują się jądra
19. Prostata-stercz narząd leżący u podstawy pęcherza moczowego u mężczyzn .Składa się z kilkudziesięciu gruczołów cewkowo- pęcherzykowych , otoczony wspólną , mocną torebką łącznotkankową .Jego wydzielina wchodzi w skład nasienia,zobojętnia kwaśne wydzieliny pochwy , co zapobiega zmniejszeniu ruchliwości plemników
20. Gruczoły Cowpera – (opuszkowo- cewkowe) gruczoły wydzielające wydzielinę ułatwiającą wnikanie plemników oraz pomagającą nawilżyć prącie podczas stosunku.
21. Wzwód prącia- (erekcja)wypełnienie krwią pod dużym ciśnieniem ciał jamistych prącia w następstwie rozszerzenia tętnic i zwężenia żył .
22. Ejakulacja-gwałtowne wydalenie nasienia męskiego w końcowej fazie szczytowego podniecenia podczas stosunku płciowego .Jest wynikiem odruchowego pobudzenia jąder, nasieniowodów, najądrzy , które reagując skurczami perystaltycznymi wyrzucają nasienie do cewki moczowej .Jednocześnie rytmiczne skurcze mięśniówki prostaty i pęcherzyków nasiennych wprowadzają do nasienia wydzieliny tych gruczołów .
23. Ejakulat-nasienie
24. Zmazy nocne(polucje)-wytrysk nasienia podczas snu , najczęściej w wyniku marzenia sennego
25. Nasienie-(sperma) płyn wydalany przez mężczyznę podczas wytrysku .Składa się głównie z plemników i wydzielin pęcherzyków nasiennych i gruczołu krokowego
26. Zapłodnienie- połączenie się gamet :męskiej i żeńskiej .W wyniku z. Powstaje zygota.
27. Komórka jajowa- gameta żeńska powstająca z pęcherzyka Graafa .Zbudowana jest z komórek wieńca promienistego, żółtka, jądra komórki.Ponadto zawiera także ziarnistości korowe (zawierające enzymy , które są uwalniane podczas zapłodnienia i zmieniają strukturę osłonki przejrzystej zapobiegając penetracji plemników.), osłonka przejrzysta –(bariera zapobiegająca wejściu więcej niż jednego plemnika )ciałko kierunkowe.
28. Plemnik – gameta męska powstała w kanalikach nasiennych jądra podczas spermatogenezy .Zbudowany jest z główki, wstawki, witki.W główce znajduje się akrosom –lizosom zawierający enzymy –hialuroronidazę i proteinazy , które pozwalają przebić się przez warstwę granularną i błonę komórkową komórki jajowej .W witce znajduje się kurczliwe włókienko osiowe .
29. Przebieg zapłodnienia:
a. uwolnioną z pęcherzyka komórkę jajową wychwytują strzępki jajowodu.Ruchy rzęsek przesuwają ją w głąb jajowod.Podczas kopulacji nasienie jest wprowadzane do pochwy , skąd plemniki poprzez ,macicę dostają się do jajowodu(zaplemnienie).Wtedy plemniki otaczają komórkę jajową .Plemnik wpuszcza enzymy znajdujące się w akrosomie do błony kom. .Z chwilą połączenia akrosomu z błoną żółtkowową enzymy rozpoczynają trawienie tejże błony w sąsiedztwie główki plemnika .Mikrokosmki pokrywające błonę komórki jajowej wydłużają się i otaczają główkę tworząc wzgórek przyjęcia .Dzięki jego skuczom plemnik wciągany jest do środka komórki.Tam jądra komórek przyciągają się wzajemnie i następuje kombinacja DNA . Powstała zygota dzieli się mitotycznie aż do uzyskania liczby 32 komórek. –Bruzdkowanie
b. bruzdkowanie- podziały zygoty prowadzące do przekształcenie w morulę(32 komórkowy twór)
c. morula –wczesne stadium rozwojowe zarodka , poprzedza blastulę
d. Komórki moruli kontynuują podziały mitotyczne tworząc ostatecznie kulistą blastulę zbudowaną z ułożonych komórek blastodermy otaczających jamę blastocelu(jama blastuli, przestrzeń wewnątrz zarodka w stadium blastuli wypełniona płynem wydzielanym przez blastomery –komórki zarodka).Następny etap to gastrulacja (dynamiczny proces przekształcania się zarodka ze stadium blastuli w gastrulę , polega na przemieszczeniu się komórek w obrębie zarodka i wyodrębnienie się listków zarodkowych .Początkowo 2:pierwotna ektoderma( epiblast), endoderma pierwotna( hipoblast) , a później 3.
30 .Listki zarodkowe:
(-) ektoderma:
o Układ nerwowy , narządy zmysłów
o Zewnętrzna warstwa skóry i związane z nią struktury(paznokcie)
o Przysadka mózgowa
(-) mezoderma:
o Szkielet
o Mięśnie, układ krążenia
o Układ rozrodczy, wydalniczy
o Skóra właściwa
o Zewnętrzna warstwa przewodu pokarmowego
o Elementy układu oddechowego
(-) endoderma:
o Wyściółka przewodu pokarmowego
o Gruczoły trawienne
o Elementy układu oddechowego
30. Błony płodowe zarodka:
a. kosmówka –błona surowicza (chorion)0zewn błona płodowa , na powierzchni występują kosmki (wypustki naczyniowe).W wyniku połączenia ze śluzówką macicy powstaje łożysko
b. omocznia(allantois)-błona płodowa będąca u człowieka narządem szczątkowym
c. woreczek żółtkowy (saccus vitellinus) zawiera substancje odżywcze dla zarodka
d. owodnia (amnion)wypełniona wodami płodowymi łagodzącymi wstrząsy i pozwalającymi na swobodne poruszaniesie zarodka .
31 . Łożysko – planceta –narząd wymiany substancji tworzony przez połączenie się kosmków kosmówki z błoną śluzową macicy ,
32.Pępowina – sznur łączący łożysko z pępkiem płodu .P.pokrywa owodnia, a wypełnia tkanka mezenchymalna( galareta Whartona)
33.Płód- stadium rozwojowe człowieka od 3 miesiąca.
34. Ciąża- stan organizmu od momentu zapłodnienia do porodu .
35.Ciąża mnoga – ciąża podczas której rozwija się więcej niż1 płód.
36.Bliźnięta jednojajowe –bliźnięta powstające w wyniku połączenia 1 komórki jajowej .Takie bliźnięta są zawsze jednej płci , są do siebie podobne .
37.Bliźnięta dwujajowe – rozwijają się w wyniku zapłodnienia 2 komórek jajowych , które w tym samym czasie znajdą się w jajowodach .B.nie są identyczne , mogą być tej samej lub różnej płci
38.Toksoplazmoza-choroba przenoszona przez łożysko przyczyniająca się do poronień
39.Wodogłowie- nadmierne gromadzenie się płynu mózgowo- rdzeniowego w komorach mózgu z wtórnym powiększeniem czaszki .
40.Poród – wydalenie płodu , błon płodowych i łożyska z macicy .Rozróżnia się III okresy :
I- rozwarcie szyjki macicy ,rozpulchnienie macicy (1-24h)
II- przechodzenie płodu przez drogi rodne macicy .Pękają błony płodowe i odchodzą wody płodowe .Podwiązanie i przecięcie pępowiny.
III- Wydalenie z dróg rodnych łożyska z błonami płodowymi
41.Połóg- okres powrotu organizmu kobiety do stanu przedciążowego :
a.zwijanie się (inwolucja) macicy , zamknięcie się kanału szyjki
b. gojenie się ran poporodowych
c. laktacja
d. powrót do czynności jajników