Wpływ człowieka na ekosystemy

Wyjątkowym gatunkiem w przyrodzie jest człowiek. Potrafi on uprawiać glebę i hodować rośliny. Korzysta też z roślin dziko rosnących. Za pomocą broni palnej i innych wynalazków może polować na zwierzęta większe i silniejsze od siebie. Cześć zwierząt udomowił i hoduje je dla zapewnienia sobie jajek, mleka i mięsa. Nauczył się także wykorzystywać surowce mineralne i energetyczne. Człowiekowi zagrażają jedynie drobnoustroje chorobotwórcze, ale i z nimi potrafi on walczyć. Dzięki swojemu rozumowi człowiek stał się ostatnim, najwyższym ogniwem wszystkich łańcuchów zależności. Wiemy już jednak, że organizm znajdujący się na końcu łańcucha nie może żyć bez ogniw znajdujących się niżej. Życie człowieka całkowicie zależy od wszystkich żywych i martwych zasobów przyrody.
Wszelka działalność ludzka prowadzi do poważnych zmian w przyrodzie. Przez zbieranie lub polowanie człowiek może wytępić pojedyncze gatunki roślin i zwierząt. Wycinając lasy lub osuszając bagna człowiek niszczy całe biocenozy i przez zmianę warunków pozbawia wiele roślin oraz zwierząt środowisk życia. W miejsce biocenoz naturalnych wprowadza biocenozy sztuczne, w których zła gospodarka powoduje zazwyczaj wyjałowienie gleb. Jeszcze gorzej przedstawia się sytuacja, gdy do przyrody dostają się produkowane przez człowieka trucizny. Do substancji trujących należą dymy z kominów fabrycznych, spaliny samochodów i samolotów, gazy i ścieki przemysłowe oraz wszelkie środki chemiczne stosowane do walki ze szkodnikami. Substancje są również szkodliwe dla człowieka , a ich obecność w powietrzu zmienia mikroklimat osiedli i mieszkań ludzkich.
W obecnych czasach w kolizję z przyrodą wchodzi najczęściej działalność techniczna człowieka. Bez wątpienia- przemysł jest przyczyną większych i bardziej widocznych szkód niż komunikacja. Tym niemniej, gdyby każdy pracownik drogownictwa dołożył wszelkich starań, aby na swym odcinku jak najmniej szkodzić środowisku, wówczas stan środowiska na pewno polepszył by się zdecydowanie. Zmiany wprowadzone w przyrodzie są często niekorzystne dla samego człowieka. Rezultaty zmian widać niekiedy od razu. Częściej jednak zmiany zachodzą powoli i są początkowo trudne do zauważenia, a dopiero po wielu latach powodują straty w gospodarce człowieka. Niejednokrotnie też nie zdajemy sobie sprawy z przyczyn zmian, gdyż działalność ludzka prowadzona w jednej biocenozie może przejawiać się niekorzystnymi skutkami w innej biocenozie. Wiemy już dzisiaj, że istotą wszystkich zmian dokonanych w przyrodzie przez człowieka jest niszczenie ogniw różnych łańcuchów zależności.
W ostatnich latach w coraz silniejszym stopniu występuje zjawisko zagrożenia naturalnych elementów środowiska na skutek przyrostu ludności, nasilenia urbanizacji, rozwoju przemysłu, ogólnej technizacji żucia, uprzemysłowienia produkcji rolnej, powiększenia się ilości nieutylizowanych odpadów itp. Niebagatelny też udział w zagrożeniu środowisku ma motoryzacja, jak również zagęszczająca się w związku z tym sieć drogowa. Wszystkie drogi, a zwłaszcza szybkiego ruchu wywierają niekorzystny wpływ na środowisko. Dzielą one wyraźnie teren, przez który przechodzą, zajmują stosunkowo znaczne obszary gruntów. Są jednak przypadki, gdy droga szybkiego ruchu jest mniej szkodliwa niż sieć dróg, które zastępuje. Budowa dróg może wywołać zagrożenie środowiska przyrodniczego na skutek zmian zachodzących w stosunkach wodnych, glebowych i klimatycznych, jak tez zagrożenie życia roślin i zwierząt, a ponadto ludzi.
Budowa nowej drogi zwłaszcza w terenie otwartym powoduje różnorodne zmiany w środowisku przyrodniczym.
Dotyczą one m.in.:
a) rzeźby terenu
b) budowy geologicznej
c) gleb
d) stosunków wodnych
e) klimatu lokalnego
f) szaty roślinnej
g) świata zwierząt
Trasowanie drogi rozcinającej teren wpływa w ujemny sposób na rozdzielone ekosystemy na mieszkańców podzielonych osiedli oraz na krajobraz.
Wpływ budowy drogi lub autostrady na glebę, wodę, szatę roślinną, świat zwierząt
oraz ekosystemy.
Gleba jest to najbardziej powierzchniowa warstwa ziemi umożliwiająca życie roślin, a co za tym idzie zwierząt i człowieka. Człowiek zniszczył przez nieprawidłową gospodarkę mniej więcej taką samą powierzchnię gleby, jaką obecnie uprawia. Stało się to jedną z przyczyn osłabienia i upadku całych cywilizacji, które trwały tak długo, jak długo rabunkowa gospodarka nie doprowadziła do zniszczenia gleby. Niszczenie gleby występuje na skutek:
a) zamierania gleby na skutek erozji
b) zatruwania gleb na skutek erozji
c) pomniejszania jej powierzchni
Gleby wokół dróg są zatruwane spalinami lub przez skażoną wodę spływającą z korpusu drogowego. Związane jest to przede wszystkim z eksploatacją drogi lub jej utrzymaniem. Gleby są niszczone w trakcie robót ziemnych związanych z budową drogi przez zdzieranie górnych, urodzajnych warstw ziemi, a nadsypywanie warstw wydobytych z głębi, tzw. martwicy. Glebę można zanieczyścić łatwo, ale doprowadzenie jej do stanu ponownej użyteczności wymaga często wielu stuleci.
Woda stanowi czynnik niezbędny dla rozwoju wszelkich form życia. Roboty ziemne wykonywane w związku z budową drogi lub autostrady stają się często przyczyną zmian dotychczasowych stosunków wodnych, np. zakłócają ustalony spływ wód opadowych i gruntowych do naturalnych zbiorników. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych pociąga również za sobą zanieczyszczenie wód gruntowych oraz skażenie gleby.
W czasie budowy drogi roślinność znajdująca się w jej najbliższym sąsiedztwie jest usuwana w zasięgu wykonywanych robót ziemnych, a ponadto jest narażona na pogorszenie się warunków wegetacji w otoczeniu drogi. Rezerwaty bagienne są ostoją wielu chronionych gatunków roślin i zwierząt, źródłem paszy i również retencji wód. Torfowiska kształtują poziom wód gruntowych w swym otoczeniu, wilgotność powietrza i opady. Obniżanie poziomu wód gruntowych jest w stanie całkowicie zniszczyć torfowisko z jego roślinnością. Może się zmniejszyć ponadto wydajność łąk i terenów uprawnych w związku z obniżeniem poziomu wód gruntowych wywołanych budową drogi. Naturalne zespoły roślin przekształcają się, kurczą swój zasięg lub nawet wymierają. Autostrady podobnie jak wszystkie inne szlaki komunikacyjne stanowią przeszkodę w przemieszczaniu się zwierząt dziko żyjących w ich otoczeniu, uniemożliwiają ich rozprzestrzenianie się i utrudnia ją wędrówki związane z rozrodem, wyżywieniem lub poszukiwaniem nowych terytoriów.
Ekosystemem można nazwać (wg Oduma) każdy wycinek przyrody stanowiący pewną naturalną całość, w którym zachodzi stała wymiana materii pomiędzy zasiedlającymi go organizmami, a nieożywionym środowiskiem.
Ekologia ma wiele definicji. Między innymi jest ona określona jako nauka „o strukturze i funkcjonowaniu żywej przyrody’’. W każdym systemie ma miejsce przepływ energii dochodzącej w postaci światła do roślin zielonych( zdolnych do fotosyntezy), część jej jest akumulowana w roślinach w postaci związków organicznych. Rozkład tych związków w organizmach konsumentów dostarcza niezbędnej dla nich energii. Są to zwierzęta roślinożerne które następnie stają się pokarmem drapieżników zjadanych przez inne drapieżniki. Bakterie rozkładają resztki roślin i zwierząt, powstająca próchnica jest najcenniejszą dla roślin częścią gleby. Rośliny stanowią pokarm dla wielu owadów, a te z kolei są pożywieniem ptaków. Zniszczenie jednego ogniwa w tym łańcuchu odbija się w sposób niekorzystny na pozostałych. Na przykład wytępienie ptaków może naruszyć równowagę ekologiczną i wywrzeć ujemny wpływ na cały ekosystem, poprzez nadmierne rozmnożenie się owadów stanowiących pokarm ptaków. Wytępienie na określonym terenie jednego gatunku może stać się przyczyną rozmnożenia się innych, o ile pierwsze należały do pasożytów lub drapieżników. Niekiedy natomiast staje się przyczyna wyginięcia innego gatunku, o ile te gatunki żyły ze sobą w symbiozie.
Odtworzenie zniszczonego zespołu roślinnego jest możliwe dopiero po wielu latach i to często poprzez przejściowy inny zespół. Człowiek wskutek przypadkowego przecięcia ekosystemów, m. In. Przez prowadzenie drogi, niweczy ich naturalną spoistość. W ten sposób przyczynia się do osłabienia, czasem może stać się sprawcą nieodwracalnych zmian a nawet i zniszczeń całych ekosystemów.
Na degradację środowiska wpływają głównie :
a)działalność społeczno-gospodarcza
Obejmuje wiele różnorodnych funkcji życiowych człowieka, do których można zaliczyć bytowo-mieszkaniowe , kontakty międzyludzkie, oświatę, ochronę zdrowia, rekreację, produkcję, wymianę i transport. Dla wypełnienia tych funkcji człowiek korzysta z darów przyrody i przetwarza je różnymi sposobami na własny użytek. Wynikiem tej działalności są zarówno wytwory pozytywne (produkty, budowle, dzieła kultury i sztuki itp.), jak też wytwory i sztuki negatywne zagrażające środowisku( zanieczyszczenia wód, powietrza atmosferycznego, skażenia roślin i gleby, wyczerpywanie nieodnawialnych zasobów naturalnych, zeszpecenia krajobrazu, hałas, wibracje i choroby).
b)militarna
Działalność ta nawet w czasie pokoju jest dla środowiska szkodliwa, gdyż wymaga znacznych ilości surowców, a ponadto zanieczyszcza atmosferę i dewastuje tereny zajmowane na poligony.
Wpływ eksploatacji drogi na środowisko.
Ujemny wpływ ruchu samochodowego polega głównie na wytwarzaniu hałasu i
wibracji oraz zanieczyszczaniu powietrza, wody i gleby.
Za najbardziej uciążliwe skutki eksploatacji drogi uważa się przede wszystkim hałas
i skażenia powietrza.
Szkodliwe oddziaływanie transportu na ekosystemy przejawia się w różnych formach i w różnym nasileniu, w zależności od obszaru oraz od rodzajów środków transportowych używanych do przemieszczania osób i ładunków. Najpowszechniejszymi przejawami tego oddziaływania są:
a) zajmowanie terenu i odbierane glebie jej produkcyjnych funkcji
b) wyczerpywanie nieodnawialnych surowców zużywanych przez transport
c) zużywanie tlenu zwartego w powietrzu atmosferycznym
d) zanieczyszczanie atmosfery-samochody emitują gazy spalinowe, wytwarzają również pyły np.: gumowy, azbestowy oraz pył powstający z kruszyw i cementu; w wyniku procesu spalania paliwa w cylindrach silnika dostaje się do atmosfery tlenek węgla, tlenki azotu, tlenki siarki, węglowodory, a ponadto dwutlenek węgla, związki ołowiu i inne.
e) pobór wody
f) zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych
g) zmiana stosunków wodnych wskutek powstania lub modernizacji powiązań transportowych
h) wycinanie drzew i krzewów- ujemny wpływ eksploatacji drogi na rośliny daje się zauważyć, nie jest on jednak tak wyraźny jak w otoczeniu zakładów przemysłowych; substancje gazowe przenikają do wnętrza rośliny szparkami oddechowymi liści, powodując zmianę koloru, a następnie ich opadanie ; stopień szkodliwości pyłów jest uzależniony od ich granulacji i składu chemicznego; szczególnie są szkodliwe tlenki metali ciężkich
i) niszczenie roślinności przez środki transportowe
j) zatruwanie roślinności szkodliwymi substancjami za pośrednictwem atmosfery, wody i gleby
k) naruszanie kompleksów roślinnych wskutek powstawaniu lub modernizacji powiązań transportowych oraz związane z tym zmiany w szacie roślinnej
l) szkody wyrządzane zwierzynie w wyniku ruchu środków transportowych
m) odbieranie zwierzętom typowych dla nich warunków bytowania- dziko żyjące zwierzęta zwykle opuszczają najbliższe otoczenie dróg, nie tylko ze względu na hałas, światła w nocy, ale również ze względu na wyginięcie roślin stanowiących ich pokarm; zatrucie zwierząt występuje w mniejszym stopniu przez oddychanie, niż przez zanieczyszczony pokarm; wyjątkowo niebezpieczny jest ołów kumulujący w ich organiźmie
n) wdzieranie się wytworów cywilizacji do miejsc, które powinny zachować swój naturalny urok np.: niszczenie lasów, budowanie wielkich fabryk na terenach czystych i pięknych krajobrazowo, zanieczyszczanie mórz , rzek i jezior
o) zeszpecenie sieci osadniczej budowlami transportowymi nie dostosowanymi do charakteru otoczenia np.: fabryki przemysłowe w środku wsi lub na jej obrzeżach
p) szkody wyrządzane zabytkom kultury materialnej np.: uszkodzenia wskutek wibracji i zanieczyszczeń

Atmosfera i jej zagrożenia
Atmosfera utrzymuje swoją naturalną równowagę przez setki tysięcy lat, ale współcześnie to siedlisko życia i jego tarcza ochronna są zagrożone wskutek działalności człowieka. Do tych zagrożeń należą:
a) efekt cieplarniany-spowodowany jest on wzrostem stężenia dwutlenku węgla w atmosferze; globalne ocieplenie; zanieczyszczenie powietrza
b) zanikanie warstwy ozonowe; warstwa ozonowa w stratosferze chroni nas pochłaniając nadfioletowe promieniowanie Słońca; jednak wskutek powszechnego ostatnio stosowania chlorofluorowęglowodorów (CFSs )- w pojemnikach aerozolowych, w lodówkach, środkach czyszczących i tworzywach- do atmosfery trafia więcej tych gazów, niż jest ona w stanie wchłonąć; wskutek ich rozkładu powstaje chlor, który atakuje i niszczy ozon
c) kwaśne deszcze – tworzą się one gdy dwutlenek siarki i tlenek azotu- przemysłowe gazy odpadowe-reagują z parą wodną w atmosferze ; opad kwaśnego deszczu jest zabójczy zarówno dla roślin jak i zwierząt , powoduje zagładę ryb i powolną śmierć drzew; nie należą do rzadkości ogromne kompleksy leśne całkowicie zniszczone wskutek kwaśnych deszczy
Człowiek jako jedyny ssak myślący, jest odpowiedzialny za otaczającą go przyrodę. Jednak niektórzy ludzie bezmyślnie niszczą i zanieczyszczają wszystkie żywe organizmy wokół siebie. Przykładem takiego postępowania są odpadki, które my-ludzie wyrzucamy, nie myśląc co się dalej z nimi dzieje. Na śmietniki trafiają tysiące niepotrzebnych już przedmiotów. Co więc dzieje się z naszymi odpadkami ??? Nic dobrego. Polskie śmietniki wołają o pomstę do nieba. Oprócz ohydnego wyglądu i zapachu niosą poważne zagrożenia: na krótszą metę – zakażenia bakteryjne, na dłuższą- zanieczyszczenia gleby, powietrza i wody. Ludzie muszą zacząć myśleć o przyszłości nie tylko swojej lecz i przyszłych pokoleń.
Ochrona przyrody sięga najdawniejszych czasów . Zwłaszcza niektóre gatunki drzew i zwierząt były chronione z różnych pobudek już w starożytności i średniowieczu. Dopiero jednak w czasach nowożytnych upowszechniła się świadomość faktu, że przyroda stanowi jeden wielki żywy organizm, którego ludzkość jest częścią składową . drastyczne pogorszenie warunków życia człowieka na obszarach gdzie ten wielki organizm był niszczony, w znakomity sposób potwierdziło ten pogląd.
Powietrze, woda, gleba, flora i fauna stanowią wspólną własność i to nie tylko ludzi aktualnie żyjących. Obecnie ponosimy konsekwencje postępowania naszych przodków, a z kolei nasza działalność będą mogły w całej pełni ocenić dopiero następne pokolenia. Teoretycznie są to znane stwierdzenia, praktyce jednak, gdy jest to związane z dodatkowym nakładem pracy lub z dodatkowymi kosztami, wymogi środowiska są lekceważone. Całokształt przemian dokonujących się w przyrodzie, często nieświadomie wyzwolonych przez człowieka, może przynieść nieobliczalne szkody. Doraźne oszczędności spowodują w przyszłości niepomiernie większe i czasem już nieodwracalne straty.