Operacja Barbarossa (niem. Unternehmen Barbarossa) – agresja III Rzeszy na ZSRR w trakcie II wojny światowej. Pierwotny plan przewidywał atak 15 maja 1941[4], ale z powodu obalenia proniemieckiego rządu księcia Pawła Hitler musiał interweniować na Bałkanach, w Jugosławii, a także w Grecji[5]. Przełożono więc atak na 22 czerwca 1941 roku. Plan ataku był przygotowany i podpisany przez Adolfa Hitlera już 18 grudnia 1940 (dyrektywa nr 21). Była to największa i najważniejsza operacja niemiecka w czasie wojny, której porażka zdecydowała ostatecznie o niemieckiej przegranej w całej wojnie. Bitwy na froncie wschodnim, gdzie realizowano operację „Barbarossa”, okazały się być jednymi z najbrutalniejszych i najbardziej wyniszczających potyczek dla obu stron. Nazwa „Barbarossa” wywodzi się od przydomku cesarza rzymsko-niemieckiego Fryderyka I Barbarossy.
Atak Niemiec rozpoczął się 22.06.1941 r. Nosił nazwę Planu Barbarossa. Armia ofensywna Niemiec podzielona została na trzy armie: 1) Armia Północ - jej celem był podbój państwa nadbałtyckich i zajęcie Leningradu (podbój Leningradu zakończył się porażką, oblężenie miasta miało miejsce 1941-1944) 2) Armia Środek - najliczniejsza armia, jej celem było zdobycie Moskwy (nie powiodło się to, bitwa zakończyła się w styczniu 1942 r. stanowiła pierwszą porażkę Hitlera) 3) Armia Południe - jej celem było zajęcie południowych terenów w tym Ukrainę Po porażce w Moskwie Hitler skierował ofensywę na południowe tereny Związku Radzieckiego, chcąc zdobyć złoża ropy naftowej, stąd wojska Wehrmachtu skierował na Kaukaz, co nie powiodło się. Punktem zwrotnym walk w ZSRR była bitwa pod Stalingradem, która zakończyła się w 1943 r. porażką wojsk niemieckich pod dowództwem von Paulusa. Od tamtego czasu wojska niemieckie były w odwrocie.