Polska za pierwszych Piastów
Państwo polskie za pierwszych Piastów
Rozwój terytorialny tworzącego się państwa polskiego jest główną treścią tej mapki. Możemy domyślać się, że trzon państwa tworzyły: środkowa część Wielkopolski i Kujawy z naczelnymi grodami Gnieznem, Poznaniem i Kruszwicą, a drobni książęta mazowieccy i pomorscy byli zależni od tego ośrodka. Mieszko I (ok. r. 960-992) w pierwszym dziesięcioleciu swego panowania utrwalał władzę zwierzchnią nad Pomorzem Zachodnim w walkach toczonych z Wieluńczanami i wspomagającymi ich Wieletami (Lutykami). Dopiero pod koniec życia udało mu się włączyć do swego państwa także Śląsk i ziemie dawnego związku Wiślan, które do tego czasu uznawały zwierzchnictwo czeskich Przemyślidów. Prawdopodobnie stało się to w r. 990, ale możliwe są także inne daty. Część uczonych uważa, że zaznaczone na mapie panowanie Mieszka I w Przemyślu i Czerwieniu przed r. 981 jest wątpliwe, bo nie pozwalały na to ówczesne wpływy polityczne czeskie, sięgające około r. 979 po Bug i górny Styr.
Ziemie zamieszkane przez plemiona polskie i pomorskie, zjednoczone pod panowaniem Piastów, liczyły około 250 000 km2 powierzchni i posiadały być może około 1,2 miliona mieszkańców. Tymczasem ludność Czech i Moraw wynosiła wtedy prawie pół miliona, Niemiec (między Renem a Łabą) 3,5, a Rusi 4,5 miliona. Około r. 1000 ujawniły się znamiona wzrastającej spójni wewnętrznej państwa Piastów. Świadczą o niej nazwy Polska i Polacy, obejmujące wszystkie dzielnice plemienne i ich mieszkańców.
Bolesław Chrobry (992-1025) chciał stworzyć państwo jednoczące całą zachodnią Słowiańszczyznę i Prusy. Realizując ten plan organizował misje do Prus (św. Wojciecha, św. Brunona), zdobył Słowację, Morawy, Łużyce, podejmował śmiałe wyprawy do Pragi, Miśni ł Kijowa, przygotowywał misję wśród Wieletów (pustelnia w Międzyrzeczu). Ale tak rozległe zamiary przekraczały możliwości młodego organizmu państwowego. Toteż ze zdobyczy Chrobrego pozostały ostatecznie w jego rękach tylko Łużyce i pogranicze przemysko-czerwieńskie. Bardzo szybko odpadło Pomorze Zachodnie, a biskupstwo pomorskie w Kołobrzegu uległo zniszczeniu. Trzeba było nawet bronić własnej niezależności politycznej, odpierając groźne najazdy wojsk cesarza Henryka II.
Rychło po śmierci Chrobrego nastąpiły katastrofy, które wracającemu do Polski Kazimierzowi Odnowicielowi ograniczyły terytorium władztwa do prowincji centralnych. W tej sytuacji walkę o zjednoczenie kraju trzeba było zaczynać na nowo, tym razem w oparciu o Kraków, który stał się stolicą państwa i tymczasowo także arcybiskupstwa.