Rodzaje i funkcje superwizji oraz możliwości wykorzystania jej w pracy socjalnej.

Superwizja jest ważnym narzędziem zwiększania efektywności pracy i rozwoju zawodowego pracowników pomocy społecznej. Jest to zorganizowana działalność zmierzająca do oceny przydatności pracownika do organizacji oraz duża pomoc w wykonywanej przez niego pracy.
Superwizja to wzajemna wymiana doświadczeń, przemyśleń, wspólne zastanawianie się nad źródłami trudności, szukanie istoty problemu, dochodzenie do nowych rozwiązań. Często jest to także odkrywanie swoich nieuświadamianych wcześniej uczuć i przekonań. Uczestnicząc w superwizji, odkrywamy przed sobą nawzajem takie obszary własnego JA, które dla nas samych są nieraz nieznane. Doświadczamy wtedy bliskiego kontaktu ze sobą i z innymi, co początkowo może wydawać się zagrażające, ale w konsekwencji służy naszemu rozwojowi.
Podczas superwizji dzielimy się z fachowcami swoimi trudnościami, wątpliwościami i pomysłami, przyglądamy się ich pracy, oglądamy ich problemy, słuchamy stawianych przez nich pytań, a także skierowanych do nas informacji o naszej pracy.
Superwizja stanowi cenną i uznaną formę koleżeńskiej współpracy i pomocy profesjonalistom chcącym być bardziej świadomymi swego udziału w relacji terapeutycznej. W pracy superwizyjnej uwaga jest skoncentrowana na procesach intrapsychicznych superwizora, na aspekcie relacyjnym dotyczącym jego kontaktu z klientem, którym może być grupa, rodzina lub jedna osoba oraz na diagnozie.
Prowadzenie superwizji jest sprawą trudną, wymagającą profesjonalnego przygotowania, doświadczenia zawodowego oraz odpowiednich cech osobowościowych.
Superwizorem powinien być specjalista spoza organizacji pomocy społecznej, aby możliwe było zachowanie odpowiedniego obiektywizmu i dystansu wobec rozważanych sytuacji i decyzji.


Superwizja pełni wiele funkcji dla instytucji pomocy społecznej, jej kierownictwa i pracowników socjalnych. Są to miedzy innymi funkcje:

1. Funkcja administracyjno-zarządzająca, która polega na utrzymywaniu działalności pracowników w granicach wyznaczonych im przez przepisy administracyjne i rozporządzenia wewnętrzne instytucji, służy planowaniu, podziałowi i ocenie pracy.
2. Funkcja zawodowa, czyli kontrola i korekta pracy socjalnej z punktu widzenia norm i standardów zawodowych np. etycznych.
3. Funkcja edukacyjna tzn. zmiany dotychczasowej wiedzy, umiejętności i zachowań.
4. Funkcja wsparcia emocjonalnego pracownika – ochrona przed nadmiernym stresem, a w konsekwencji przed wypaleniem zawodowym.


Istnieje kilka rodzajów superwizji – w zależności od przyjętego kryterium:

· superwizja formalna i nieformalna /kryterium jest tu rodzaj relacji między pracownikiem a superwizorem/,
· superwizja bezpośrednia i pośrednia /kryterium tu jest sytuacja superwizji/,
· superwizja indywidualna i grupowa /kryterium jest tu liczba uczestników/.

Superwizja formalna – występuje wówczas, gdy pracownik poddawany superwizji jest podległy superwizorowi. Ten rodzaj superwizji służy przede wszystkim celom bieżącym, czyli ćwiczeniu praktyki zawodowej pod okiem przełożonego, superwizora. Ze względu na relacje jej uczestników /przełożony – podwładny/ ograniczona jest otwartość oraz elementy emocjonalne, większą rolę odgrywają kwestie techniczne. Superwizja taka posiada wyraźnie określoną strukturę: czas, miejsce, cel.
Superwizja nieformalna – jest spontaniczną sytuacją rozmowy konsultacyjnej w warunkach pracy. Nie jest organizowana ani dokumentowana. Służy głównie sytuacjom kryzysowym, kiedy pracownik potrzebuje natychmiastowego wsparcia, uczenia się na bieżąco.
Superwizja bezpośrednia – jest to uczenie się przez obserwowanie pracy superwizora. Pracownik posiada bezpośredni kontakt z pracą. Superwizja ta jest stosowana głównie w celu korygowania złych nawyków.
Superwizja pośrednia - jest stosowana w sytuacji, kiedy superwizor nie może bezpośrednio obserwować pracy i umiejętności personelu. Metodami pracy są tu: analiza przypadku, dyskusja, granie ról, symulacja zachowań pracowniczych.
Superwizja indywidualna – pozwala na pracę z jednostką w oparciu wyłącznie o jej doświadczenie i szczegółowe określenie rozwoju zawodowego i osobistego danego pracownika. Uczestnikami tej superwizji są tylko dwie osoby /superwizor i osoba poddająca się superwizji/, co pozwala prywatność i poczucie bezpieczeństwa bez zagrożenie ze strony grupy.
Superwizja grupowa – uwzględnia grupowy charakter pracy socjalnej dając możliwość wymiany informacji i uczenia się na podstawie doświadczeń innych. Daje szanse na całościową ocenę funkcjonowania instytucji i jej personelu. Superwizja grupowa powinna być przeprowadzona w małej grupie osób. Powinny one posiadać podobny poziom wiedzy i doświadczenia zawodowego.


Superwizja posiada dużą przydatność w pracy socjalnej. Pracownikowi socjalnemu stwarza możliwość refleksji nad własnymi emocjami, które wywołuje praca socjalna z klientem, wyjaśnienia dylematów etyczno-moralnych pojawiających się w pracy socjalnej, nauki od superwizora i innych członków grupy pozytywnych relacji społecznym np.: komunikacji, asertywności itp. Oraz innych umiejętności zawodowych.

Superwizja służy również menedżerowi kierującemu organizacją pomocy społecznej: pomaga podtrzymywać wśród personelu dążenie do realizacji celów organizacji, pomaga w przestrzeganiu przepisów i rozporządzeń, ułatwia zachowanie standardów i norm zawodowych oraz utrzymuje dobre relacje pracownicze wśród personelu.
Superwizja, dzięki temu, że pomaga organizacji i pracownikom socjalnym – służy także klientom. Jakość bowiem interpersonalnych kontaktów pracowników socjalnych z klientami oraz umiejętność radzenia sobie ze stresem zawodowym decydują o wyniku pracy socjalnej.
Korzyści zawodowe i osobiste, jakie daje superwizja, łączą się ze sobą. Wynika to stąd, że jakość relacji, jaką tworzymy z klientem zależy nie tylko od naszych kompetencji, ale w nie mniejszym stopniu od tego, kim jesteśmy. Emocje przeżywane przez nas w kontaktach z klientami mają źródło w naszych przekonaniach, które z kolei wynikają z naszych doświadczeń i systemu wartości. Relacja terapeutyczna jest jednym z istotnych, niespecyficznych czynników leczących, dlatego świadomość tego, co w niej zachodzi jest ważnym elementem profesjonalizmu.
Oczywistą korzyścią zawodową, jaką odnosimy z superwizji, jest uzyskanie, dzięki ponownej analizie dokonanej z udziałem innych osób lepszego wglądu w przyczyny trudności pojawiających się w naszej pracy. Efektem tej analizy jest uzyskanie nowej, szerszej perspektywy widzenia danego problemu. Daje to możliwość dokonania trafniejszej diagnozy i przyjęcia lepszej strategii terapeutycznej.
Dzięki superwizji możemy wprowadzać istotne zmiany w sposobach pracy, a także dokonywać znaczących zmian we własnym życiu. Mimo, że odkrywanie wiedzy o sobie samych powoduje czasem cierpienie, to bez znajomości siebie nie tylko nie możemy być w naszym zawodzie profesjonalistami, ale także nie rozumiemy samych siebie, nie żyjemy w zgodzie ze sobą, czujemy się zagubieni. Warto zatem podjąć ryzyko otwarcia się na nowe informacje o sobie, które może dać superwizja.

Literatura:
1. Krzyszkowski J.: „Elementy organizacji i zarządzania w pomocy społecznej”.
2. Nęcki Z.: Komunikacja międzyludzka”. Kraków 2000
3. Zuba R.: „Po co nam superwizja”. W: www.terapia.rubikon.pl