Charakterystyka chorób bakteryjnych i wirusowych.

wpływające na zdrowie człowieka i przedstaw sposoby zapobiegania im.

Choroby bakteryjne.

Bakterie to najczęściej spotykane organizmy jednokomórkowe o prostej budowie (prokariota). Komórka bakterii otoczona jest chemicznie skomplikowaną ścianą, nie ma organelli komórkowych, czyli chloroplastów i mitochondriów, a co najważniejsze jej kwas nukleinowy (zawsze jest to DNA) ulokowany jest w cytoplazmie, tzn. nie jest od niej oddzielony błoną. Bakterie rozmnażają się przez podział. Wielkość bakterii waha się od ułamków mikrona do kilkudziesięciu. Ich kształt jest różny: kulisty (ziarniaki), wydłużony (pałeczki, laseczki), spiralny (przecinkowce, śrubowce, krętki), nitkowaty, rozgałęziony (promieniowce).

WĄGLIK (anthrax) jest chorobą odzwierzęcą, rzadko występującą u ludzi.
Laseczka wąglika (Bacillus anthracis) jest jedną z największych znanych bakterii. Wytwarza zarodniki odporne na czynniki fizyczne (temp.120-150 C) i chemiczne, mogące przetrwać w glebie kilkadziesiąt lat. Promienie słoneczne zabijają je po
4 dniach. Zarodniki nie powstają w organizmie zakażonych zwierząt.
Źródłem zakażenia są: zwierzęta (bydło, owce, kozy, konie, świnie, renifery, wielbłądy) i produkty zwierzęce zakażone wąglikiem (szczecina, skóra) oraz zakażona gleba. Nie obserwuje się przenoszenia zakażenia z człowieka na człowieka.

Przebieg choroby: w zależności od drogi wniknięcia bakterii wyróżnia się trzy postacie: skórna, płucna i jelitowa.
Postać skórna - najczęściej spotykana postać u ludzi (90 % przypadków zachorowań), cechuje się wytworzeniem w miejscu zakażenia "czarnej krosty". Po wniknięciu laseczek wąglika przez skaleczona skórę, formy zarodnikowe (przetrwalniki) przekształcają się w formy wegetatywne, które decydują o dalszych objawach infekcji. W miejscu zakażenia powstaje początkowo mała plamka przekształcająca się w pęcherzyk, a następnie w czarny strup, otoczony zaczerwieniona, obrzękniętą tkanką z nowymi pęcherzykami. Czarny strup (karbunkul) zwykle pęka wydzielając surowiczokrwisty płyn. Z miejsca zakażenia bakterie mogą przedostać się do krwi, gdzie szybko namnażając się powodują posocznice (postać uogólniona). Cecha charakterystyczna grudki jest jej bezbolesność, podczas gdy jej zapalne otoczenie wykazuje silny świąd. Objawem towarzyszącym jest zwykle powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, rzadziej gorączka. Choroba trwa zwykle 2-3 tygodnie. W fazie gojenia strup odpada pozostawiając bliznę.
Postać jelitowa - występuje po spożyciu mięsa zwierząt zarażonych laseczką wąglika, objawy przypominają ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy (gorączka, dreszcze, bóle brzucha, bóle głowy, wzdęcia, wymioty, krwawa biegunka). W wyniku powstawania w jelitach karbunkułów uszkadzających ściany jelit, czego objawem jest krwawa biegunka, przebieg tej postaci jest ciężki, zwykle śmiertelny.
Postać płucna (choroba gałganiarzy) - o nagłym początku sugerującym infekcje dróg oddechowych (bóle głowy, czasem nieżyt nosa i łzawienie, gorączka, następnie męczący kaszel z odkrztuszaniem plwociny śluzowej, a później rdzawej lub
krwisto-pienistej) Przebieg jest zwykle ciężki, dający obraz odoskrzelowego, krwotocznego zapalenia płuc.
Postać uogólniona - mogąca być powikłaniem (zejściem) każdej z w/w postaci, najrzadziej postaci skórnej. Przebiega ona pod postacią ostrej posocznicy krwotocznej (zakażenie uogólnione), krew staje się ciemna, gęsta jak smoła (stąd m.in. nazwa choroby - wąglik), występują liczne zmiany krwotoczne w narządach
wewnętrznych, wysoka gorączka, leukocytoza, spadek ciśnienia, zapaść i zgon.

Śmiertelność w postaci skórnej waha się od 5-15%, w pozostałych jest bardzo duża.
Profilaktyka: szczepionki stosuje się prawie wyłącznie u zwierząt hodowlanych, rzadko u osób narażonych zawodowo. U tych osób duże znaczenie maja środki ochrony osobistej i nadzór epidemiologiczny nad produktami odzwierzęcymi. Polska jest uważana za kraj praktycznie wolny od wąglika - w ciągu ostatnich kilkunastu lat zachorowania zdarzały się incydentalnie.
Leczenie: stosuje się antybiotyki z grupy penicyllin lub ciprofloksacyne, a w ciężkich przypadkach surowice przeciwwąglikową.

DUR BRZUSZNY jest ostrą chorobą zakaźną. Występuje on tylko u człowieka. Wywoływany jest przez bakterie - pałeczkę duru brzusznego Salmonella typhi. Choroba występuje na całym świecie, najczęściej jednak w krajach o niskim stopniu higieny, rzadziej w krajach uprzemysłowionych. Zakażenie dokonuje się poprzez wodę, żywność, mleko, owady - głównie muchy, kontakt bezpośredni z chorym lub nosicielem. Materiałem zakaźnym jest kał, mocz, rzadziej wymiociny chorego.

Przebieg choroby: Objawy rozpoczynają się w 10-14 dni po zakażeniu. Początkowo chory ma gorsze samopoczucie, obniżone łaknienie, ogólne rozbicie, pobolewania głowy. Gorączka po 3-7 dniach stopniowo narasta nawet do 40C, bóle głowy staja się uporczywe, dołączają się bóle mięsni, rzadko krwawienia z nosa. U dzieci mogą występować objawy zapalenia oskrzeli, anginy, zamroczenie. Typowe są bóle brzucha, przelewania, suchość języka, spada ciśnienie krwi. Może wystąpić biegunka lub zaparcia, stwierdza się powiększenie śledziony.
W drugim tygodniu choroby pojawia się na brzuchu wysypka określana jako różyczka durowa. Drugi tydzień jest najbardziej niebezpieczny dla chorego. Od czwartego tygodnia gorączka stopniowo opada i rozpoczyna się powolny proces zdrowienia.
W celu stwierdzenia duru brzusznego oznacza się przeciwciała przeciwko antygenom pałeczki duru brzusznego. Badanie to nosi miano odczynu Widala. Poza tym spada ilość białych ciałek krwi, płytek krwi.

Leczenie polega na uzupełnieniu płynów, elektrolitów, a przede wszystkim na zastosowaniu antybiotyków głównie chloramfenikolu, ampicyliny, amoksycyliny i innych.
Zapobieganie durowi wiąże się z przestrzeganiem higieny osobistej. Szczepienia stosuje się w razie wystąpienia epidemii.

GRUŹLICA jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie Mycobacterium tuberculosis. Wywołują ja również inne mikrobakterie przenoszone miedzy innymi przez bydło, jednakże jest to zjawisko rzadkie. Schorzenie to ma charakter przewlekły i nawracający, może dotykać każdego narządu i tkanki. Najczęstsza jest jednak gruźlica płuc. Zakażenie głównie dokonuje się droga kropelkową, czyli wskutek wdychania powietrza wraz z kropelkami zakażonej śliny lub śluzu. Prątki mogą unosić się w powietrzu przez kilka godzin. Zwiększa to ryzyko zakażenia osób z otoczenia. W Polsce wskaźnik zapadalności wynosi ponad 40 chorych na 100 tysięcy ludności. Wprowadzone kilkadziesiąt lat temu obowiązkowe leczenie gruźlicy i prześwietlenia rentgenowskie płuc drastycznie zredukowały częstość występowania choroby. Jednakże ostatnie lata przynoszą nowe niepomyślne dane wskazujące na wzrost zachorowalności. Związany on jest z rozwijaniem się oporności bakterii na kolejne generacje antybiotyków. Sugeruje się także wpływ chorób obniżających odporność, a zwłaszcza AIDS.

Objawy: Zwykle zakażenie pierwotne nie daje żadnych objawów. Przez wiele kolejnych lat zakażenie może mieć charakter utajony. Uaktywnienie choroby może nastąpić w każdym momencie osłabienia odporności organizmu. Infekcja rozwija się najczęściej w szczytowych partiach płuc, dotyczyć może jednak również nerek, kości długich, kręgów, węzłów chłonnych, opon mózgowo-rdzeniowych i innych narządów. Nieleczona gruźlica prowadzi do zniszczenia tkanki płucnej i śmierci.
Gruźlica płuc w 80% jest uaktywnieniem utajnionej infekcji. Tylko w 20% rozwija się po pierwszym kontakcie z prątkami. Chory może nie odczuwać żadnych dolegliwości poza ogólnym zmęczeniem, mimo rozwinięcia pełnej gruźlicy. Najczęściej jednak występuje długotrwający kaszel, który bywa wiązany z paleniem papierosów lub niedawno przebyta infekcja. Początkowo występuje on tylko rano, chory wykrztusza niewielka ilość zielonej lub żółtej wydzieliny. Stopniowo wydzielina jest coraz bardziej obfita, pojawia się duszność, która może być wynikiem pęknięcia płuca lub gromadzenia się wysięku w opłucnej. Kolejnym etapem jest krwioplucie, w odkaszlanej wydzielinie pojawiają się skrzepy krwi lub świeża krew. Rozwijająca się gruźlica prowadzi do powikłań. Gdy ognisko gruźlicy znajdujące się tuz pod opłucną pęka, wtedy powstaje gruźlica opłucnej, objawiająca się najczęściej w postaci wysięku opłucnej. Potocznie zjawisko to nazywane jest „woda w płucach”. Jeśli zmiana jest rzeczywiście duża, to może ona pęknąć i uszkodzić oskrzele, co doprowadza do zapadnięcia płuca.

Zawsze w przypadku podejrzenia gruźlicy płuc, wykonuje się zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej. Stwierdzić można na nim wieloguzkowe nacieki zwykle w górnych partiach płuc. Przeprowadza się także badanie plwociny i posiew tego materiału. W plwocinie można znaleźć prątki gruźlicy, jednakże ich obecność nie jest dowodem na gruźlicę. Posiew plwociny na specjalnych podłożach mikrobiologicznych wykazuje wzrost prątków po 10 dniach do 6 tygodni. W przypadku, gdy chorzy nie wykrztuszają plwociny, wykonuje się bronchofibroskopie, w której pobiera się specjalnym endoskopem wydzielinę oskrzeli.

Leczenie gruźlicy odbywa się przy pomocy kombinacji antybiotyków. Trwa ono minimum 6-9 miesięcy. Jest ono skuteczne. Stosuje się różne kombinacje i schematy chemioterapeutyków. Zwykle stosuje się tylko izoniazyd, gdy choroba przebiega bezobjawowo. Włącza się inne leki w bardziej skomplikowanych przypadkach.

Zapobieganie. W Polsce obowiązkowe są szczepienia przeciwko gruźlicy szczepionka BCG w schemacie: w 1 dobie życia, 12 miesiącu życia, 7 roku życia,
12 roku życia i 18 roku życia.

CHOLERA. Chorobę wywołuje przecinkowiec cholery, pałeczka często podobna do przecinka, występująca w dwóch biotypach. Jeden z nich (Vibrio cholerae) dominował często w dawnych epidemiach i był bardzo rozpowszechniony na Płw. Indyjskim. Ostatnio rozpowszechnił się szeroko i jest częściej spotykany przecinkowiec typu El Tor, bardziej oporny na czynniki fizykochemiczne środowiska.
Źródłem zakażenia jest człowiek chory lub nosiciel w okresie pochorobowym. Zakażenie przenoszone jest przez wodę, pokarm a także za pośrednictwem przedmiotów bezpośrednio używanych przez osobę chorą.

W powstaniu choroby główną rolę odgrywa enterotoksyna przecinkowca działająca zaburzająco na transport wody i elektrolitów przez ścianę jelita cienkiego. Okres wylęgania wynosi od kilku godzin do 5 dni. Choroba ma łagodny początek
i gwałtowny przebieg bezgorączkowy, z szybko narastającą biegunką, bez bólów brzucha. Stolce szybko tracą charakter kałowy i przybierają wygląd wodnisto – ryżowaty, są wydalane bez parcia w dużych ilościach (kilka, kilkanaście litrów
w ciągu doby). Obok biegunki charakterystyczne są obfite chlustające wymioty bez poprzedzających nudności. Silne odwodnienie i utrata elektrolitów powodują suchość błon śluzowych i skóry, kurczowe bóle mięśni, zapaść i bezmocz co może prowadzić do śmierci. Często choroba ma łagodny przebieg lub zupełnie lekki. Przy bardzo silnym zatruciu organizmu zgon następuje w ciągu kilku godzin. Rozpoznanie – na podstawie badań bakteriologicznych wymiocin i stolców.

Leczenie. W pierwszym okresie najważniejsze jest uzupełnienie płynów ustrojowych
i elektrolitów. Stosuje się tzw. „kroplówki”, czyli roztwory wodne zawierające elektrolity (chlorek sodu, potasu, kwaśny węglan sodu).
Zapobieganie cholerze. Istnieje szczepionka na cholerę, lecz daje ona ograniczoną odporność.Podczas epidemii cholery, szczepienie nie jest efektywne i najlepszy sposób radzenia sobie z chorobą, to edukacja społeczeństw w związku z właściwym utrzymaniem warunków sanitarnych oraz przygotowaniem wody i pokarmów by były bezpieczne. Nowa doustna szczepionka na cholerę również została ulepszona i jest bardziej niezawodna niż ta w postaci wstrzykiwanego zastrzyku, lecz jest droga i nie gwarantuje całkowitej ochrony przed chorobą.
Jednak żadna z obecnie znanych szczepionek nie zawiera koniecznej kombinacji: wysokiej skuteczności, długoterminowej ochrony, prostoty podawania oraz niskich kosztów produkcji.

TĘŻEC. Jest to choroba zakaźna wywoływana przez laseczkę tężca (Clostridium tetani), rozwijającą się w warunkach beztlenowych i wytwarzająca na jednym końcu zarodniki. Rezerwuarem drobnoustroju jest przewód pokarmowy zwierząt głównie koni, a także ludzi, oraz gleba zanieczyszczona lub nawożona wydalinami. Do zakażenia dochodzi przez zanieczyszczenie ran glebą, kurzem lub przez ciała obce zarażone zarodnikami. Szczególnie niebezpieczne są zakażenia ran głębokich
i miażdżonych. Choroba nie przenosi się z człowieka na człowieka ani ze zwierząt na człowieka. Przebycie choroby nie daje odporności, natomiast uzyskuje się ją przez szczepienie anatoksyną tężcową. Czynnikiem chorobotwórczym jest egzotoksyna, tzw. tetanospazmina, wytwarzana przez laseczkę tężca we wrotach zakażenia, skąd wzdłuż nerwów obwodowych przenika do ośrodkowego układu nerwowego
i powoduje blokowanie procesów hamowania pobudzenia nerwowego. Wskutek hamowania tego procesu występują częste napięcia i kurcze mięśni.

Objawy i przebieg. Okres wylęgania wynosi przeciętnie 7 – 14 dni, ale może być dłuższy i krótszy, na ogół im krótszy jest ten okres tym cięższy przebieg choroby. Początkowo chory może być niespokojny, rozdrażniony, poci się, ma bóle głowy
i sensacje w okolicy rany. Wkrótce występują objawy typowe: wzmożone napięcie żwaczy doprowadzające do szczękościsku, skurczu mięśni mimicznych twarzy, co nadaje jej charakterystyczny wyraz twarzy ( ironiczny uśmiech, zwany też sardonicznym). Kolejno objęte są nasilającym napięciem, mięśnie karku i grzbietu, wreszcie mięśnie brzucha, a także mięśni kończyn dolnych.
Obok napięcia tonicznego, drugim typowym objawem są napady kurczowe (prężenia). Obejmują one różne grupy mięśniowe i są bardzo bolesne. W czasie napadu chory ma zaciśnięte szczęki i przybiera przymusowe ułożenie z głową wciśniętą w poduszkę, wygiętym łukowo grzbietem i wyprostowanym położeniem kończyn dolnych. Najgroźniejsze są kurcze mięśni oddechowych. Prężenia mogą być wywołane nawet niewielkimi bodźcami świetlnymi, hałasem, poruszeniem łóżka itp. Gorączka jest wysoka lub nadmiernie wysoka do 41 – 42o C. Udoskonalenie metod leczenia doprowadziło obniżeń śmiertelności, lecz nadal jest ona wysoka dochodząca nawet do 40 %. Zgon może nastąpić nawet we wczesnej fazie choroby na skutek niewydolności oddychania, ale częściej zdarza się na skutek powikłań pochorobowych.

Leczenie i postępowanie. Obowiązuje leczenie szpitalne. Stosuje się surowicę obecnie coraz częściej wprowadza się immunoglobinę przeciwtężcową ludzką. Równocześnie stosuje się szczepionkę anatoksyczną w celu uzyskania odporności. Zapobieganie. Głównie szczepienia, odpowiednia pielęgnacja ran, które muszą być opracowywane chirurgicznie w celu usunięcia zarodników, ciał obcych i martwiczych tkanek oraz poprawy ukrwienia i utlenienia tkanek. U osób narażonych na zakażenie tężcem i nieuodpornionych lub z niepełnym uodpornieniem, a także po 8 latach od szczepienia stosuje się uodpornienie bierno-czynną surowicą antytoksyczną oraz anatoksyną tężcową. Osobom uodpornionym podaje się samą anatoksynę.

RZEŻĄCZKA. Nazywana również tryper. Jest częstą chorobą przenoszoną drogą płciową. Rozpoznanie rzeżączki jest możliwe tylko na podstawie badania bakteriologicznego wydzieliny ze zmiany chorobowej. Chorobę wywołują drobnoustroje zwane dwoinkami rzeżączki, dwoinkami Neissera (który był ich odkrywcą) lub gonokokami. Kształtem przypominają ułożone parami ziarenka kawy zwrócone do siebie wklęsłymi powierzchniami. Szybko giną w środowisku suchym,
w podwyższonych temperaturach oraz środki odkażające są dla nich bardzo zabójcze. Zakażenie rzeżączką następuje prawie zawsze drogą płciową, ponieważ najdogodniejszym środowiskiem rozwoju jest dla nich błona śluzowa narządu moczowo – płciowego.

Rzeżączka u mężczyzn. Okres wylęgania (inkubacji), czyli czas od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów choroby, wynosi u mężczyzn najczęściej 2 – 6 dni. Pierwsze objawy to mniej lub bardziej nasilone pieczenie w cewce moczowej, występujące najczęściej przy oddawaniu moczu oraz wyciek obfitej wydzieliny
z cewki moczowej. Powikłania mogą wystąpić, jeśli chory nie leczy się a także jeśli nie zgłasza się do kontroli po leczeniu oraz gdy pije alkohol. Może wtedy dojść do zajęcia nie tylko cewki moczowej, lecz także do zajęcia innych narządów układu moczowo – płciowego. Szczególnie niebezpieczne i częste są zapalenia najądrza, która nie leczona może doprowadzić do niepłodności. Innym poważnym powikłaniem jest zapalenie gruczołu krokowego. Niekiedy może wystąpić zapalenie pojedynczych dużych stawów jako czynnik uogólnionego procesu chorobowego. Powikłanie to zdarza się również u kobiet.

Rzeżączka u kobiet. Okres wylęgania wynosi 1 –2 tygodnie. Bakterie umiejscowują się początkowo na błonie śluzowej cewki moczowej lub szyjki macicy. Niekiedy ściekająca wydzielina może wtórnie zakazić odbyt. W pochwie natomiast dwoinki rzeżączki nie znajdują dogodnych warunków rozwoju z powodu kwaśnego środowiska oraz budowy nabłonka. Choroba może objawiać się upławami, czyli ropną wydzieliną z dróg rodnych oraz pieczeniem podczas oddawaniu moczu.
W przeważającej liczbie zakażeń kobiety nie dostrzegają objawów choroby lub mogą je zlekceważyć, ponieważ upławy mogą występować także podczas innych schorzeń kobiecych. Często bywa tak, że kobieta dowiaduje się o swojej chorobie od swojego partnera, którego zaraziła.

Profilaktyka. Higiena osobista i unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych. Obowiązkowe są badania kobiet w ciąży.


Choroby wirusowe.

Wirusy Virales - twory biologiczne o wielkości 15-300nm, widoczne pod mikroskopem elektronowym (z nielicznymi wyjątkami), charakteryzujące się brakiem budowy komórkowej i brakiem własnych układów enzymatycznych, niezbędnych do przebiegu procesów metabolicznych, syntezy białek i replikacji. Z tych względów wirusy nie rosną i nie rozmnażają się, są pasożytami obligatoryjnymi, tzn. do istnienia w przyrodzie niezbędne jest ich stale krążenie pomiędzy organizmami żywymi (komórkami roślinnymi, zwierzęcymi lub bakteryjnymi - bakteriofagi). Wszystkie funkcje wirusów dokonywane są przez rybosomy gospodarza.
Wirusy zbudowane są z wirionu, czyli kwasu nukleinowego (DNA lub RNA), zamkniętego w kapsydzie tworzącym swoisty płaszcz białkowy. Wirusy dzielimy na: wirusy DNA, wirusy RNA i wirusy powolne. Do wirusów DNA należą np.: adenowirusy, herpeswirusy, wirusy krowianki, wirusy ospy prawdziwej, czyli poxwirusy, wirusy Papova. Wirusami RNA są m.in.: arbowirusy, wirusy Coxackie, ECHO - wirusy, poliowirusy, myxowirusy, np. wirusy NDV, rhinowirusy, RS - wirusy, wirus wścieklizny, wirusy Picorna.

OSPA WIETRZNA jest chorobą zakaźną o ostrym przebiegu, charakteryzującą się wysypką wielopostaciową na skórze i błonach śluzowych, pojawiająca się rzutami. Chorobę wywołuje wirus ospy wietrznej i półpaśca (Herpes virus varicellae-zooster).Wirus szerzy się drogą kropelkową i przez kontakt bezpośredni, rzadziej pośredni. Wrotami jest najczęściej błona śluzowa górnych dróg oddechowych.
Poprzez zakażenie tym wirusem można zachorować na ospę wietrzną lub półpasiec.
Przebycie ospy wietrznej powoduje trwałą odporność. Powtórne zachorowania są rzadkie i ujawniają się często w postaci półpaśca.

Przebieg choroby: na obraz ospy wietrznej składa się zespół objawów infekcji wirusowej (osłabienie, bóle mięśniowe, bóle głowy, gorączka, czasem drapanie w gardle i niewielki suchy kaszel) oraz charakterystyczna swędząca wysypka. Wysypka w ospie przechodzi specyficzną ewolucję: grudka, pęcherzyk "wodnisty", pęcherzyk "mętny", małe owrzodzenie, strupek, a następnie niewielkie przebarwienie znikające do kilkunastu dni po przebyciu ospy. Wykwity ospowe mogą pojawiać się także na wszystkich błonach śluzowych (jama ustna, gardło, narządy moczowo-płciowe, spojówki itd.). U dorosłych choroba przebiega zwykle ciężej niż u dzieci.
Chorują najczęściej dzieci w wieku 2-6 lat, u których choroba przebiega zwykle łagodnie. Izolacje chorych w warunkach domowych stosuje się przez cały okres zakaźności. Miejscowe zakażenie bakteryjne wysypki ospowej powoduje powstanie głębszych zmian zapalnych skóry, które mogą pozostawiać trwalsze blizny.

Zapobiec chorobie można przez zaszczepienie się szczepionką przeciwko ospie wietrznej (od niedawna zarejestrowana i dostępna także w Polsce).
Leczenie choroby jest głównie objawowe. Zależnie od objawów stosuje się leki przeciwgorączkowe, wzmacniające odporność, łagodzące dokuczliwości związane z wysypką.

RÓŻYCZKA jest chorobą zakaźną o łagodnym przebiegu, charakteryzująca się występowaniem na skórze różowawej wysypki drobnoplamistej z towarzyszącym powiększeniem węzłów chłonnych, głównie karkowych i za uszami.Chorobę wywołuje wirus różyczki (Myxovirus rubeolae).Źródłem zakażenia jest chory na różyczkę. Zaraźliwość jest duża. Występuje duża ilość zachorowań ze skąpoobjawowym lub bezobjawowym przebiegiem. Stąd rozpoznanie różyczki poza okresem epidemicznym nie zawsze może być pewne.Przebycie różyczki powoduje trwałą odporność.

Przebieg choroby: na obraz różyczki składa się bardziej lub mniej wyrażony zespół objawów infekcji wirusowej (osłabienie, bóle mięśniowe, bóle głowy, stany podgorączkowe, czasem drapanie w gardle i niewielki suchy kaszel), nasilająca się zwykle w przebiegu doby różowawa wysypka drobnoplamista, zwykle równomiernie rozsiana, czasem zlewająca się na twarzy. Wysypka po pełnym ujawnieniu znika przeważnie stopniowo w ciągu 3-4 dni. W tym czasie swędzi nieco i nasila się jedynie w sytuacjach prowadzących do przegrzania (ciepła kąpiel, wysiłek fizyczny). Wysypce na skórze towarzyszy często niewielki nieżyt spojówek. Typowym objawem różyczki jest powiększenie węzłów chłonnych karkowych, za uszami, czasem na potylicy. Chorują najczęściej dzieci w wieku 5-9 lat, u których choroba przebiega zwykle łagodnie. Izolacje chorych w warunkach domowych stosuje się przez cały okres zakaźnosci.

Powikłania: U dzieci przebieg jest zwykle łagodny. Czasem występują wtórne infekcje bakteryjne związane z osłabieniem odporności w przebiegu różyczki, bardzo rzadko zapalenia stawów i mózgu. Różyczka jest niebezpieczna dla kobiet we wczesnej ciąży (możliwość wystąpienia wad wrodzonych płodu).
Zapobieganie: szczepienia ochronne szczepionka trójważna (w 14-15 m-cu życia i 7 roku życia) lub monowalentna (dzieci i dorośli, szczególnie nie szczepione kobiety odpowiednio wcześnie przed planowana ciążą). Wszystkie dziewczynki w Polsce podlegają obowiązkowym szczepieniom w 13 roku życia.
Leczenie: jest głównie objawowe. Zależnie od objawów stosuje się leki przeciwgorączkowe, przeciwzapalne, wzmacniające odporność.

ŚWINKA (nagminne zapalenie przyusznic) jest ostrą, zakaźną chorobą wirusową charakteryzującą się bolesnym obrzękiem zapalnym ślinianek, zwłaszcza przyusznych, rzadziej podżuchwowych i podjęzykowych. Chorobę wywołuje wirus świnki (Myxovirus parotitis). Źródłem zakażenia jest chory na świnkę. Zakażenie przenosi się przez kontakt bezpośredni, drogą kropelkową rzadziej drogą pośrednią przez pożywienie zanieczyszczone śliną chorego lub zakażone przedmioty.
Przebycie świnki powoduje trwała odporność. Świnka w 30-40% przypadków przebiega skąpoobjawowo lub bezobjawowo. Niemowlęta do 6 m-ca życia chorują rzadko.

Przebieg choroby: Świnka zaczyna się najczęściej zespołem objawów infekcji wirusowej (złe samopoczucie, bóle głowy, podwyższenie temperatury), któremu towarzyszy narastający bolesny obrzęk jednej lub obu ślinianek przyusznych, jednocześnie lub kolejno. Rzadziej bolesnemu obrzmieniu ulegają ślinianki podżuchwowe i podjęzykowe. Szerokie otwieranie ust i żucie utrudnia żywą bolesność powiększonych ślinianek. Chory odczuwa zwykle suchość w jamie ustnej i jest wrażliwy na kwaśne pokarmy. Obrzmienie ślinianek narasta przez 2-3dni, czemu towarzyszy często wysoka gorączka, a cofa się po kilku dniach.
Chorują najczęściej dzieci w wieku 5-15 lat, u których choroba przebiega zwykle łagodnie. Stosuje się izolacje chorych w warunkach domowych przez cały okres utrzymywania się objawów nie krócej jednak jak 9 dni od początku choroby.

Powikłania: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych zwykle jednak o łagodnym przebiegu, zapalenie jąder, zapalenie trzustki, rzadko zapalenie mózgu i niedosłuch.
Zapobieganie: Zalecane jest szczepienie dzieci szczepionka trójważna (14-15 m-c życia i 7 rok życia) lub monowalentna (dzieci i dorośli).
Leczenie: jest głównie objawowe. Zależnie od objawów stosuje się leki przeciwgorączkowe, wzmacniające odporność, łagodzące bóle związane z bolesnym napięciem ślinianek.

GRYPA – Influenza. Jest wywołana przez Myxovirus influenzae.
Zakażenie wirusami grypy zachodzi drogą kropelkową, w wyniku pobrania wirusa wraz z powietrzem. Zakażenie zachodzi, więc przez drogi oddechowe. Poza ustrojem wirusy są mało odporne na czynniki środowiskowe i szybko giną. Infekcja objawia się po 2-3 dniach, początkowo w postaci nieżytu górnych dróg oddechowych. Wirus namnaża się szybko w nabłonkach gardła, jamy nosowej i tchawicy. Pełny cykl rozwojowy wirusa odbywa się w ciągu 4-6 godzin.

Objawy grypy: początkowo stan zapalny błony śluzowej dróg oddechowych (przekrwienie, nacieki, wybroczyny), katar. Po 2-3 dniach choroba objawia się ostro: dreszcze, bóle stawów i mięśni, ból głowy, uczucie rozbicia, bóle gałek ocznych, zaburzenia wzrokowe przy schylaniu się i wstawaniu, zawroty głowy, stan podgorączkowy, potem gorączka, ból gardła, brak apetytu, utrata poczucia smaku i powonienia, niekiedy kaszel, krwawienia z nosa. Czasem grypa objawia się bólami brzucha, nudnościami, gorączką, zaczerwieniem twarzy, biegunką i wymiotami. Zaobserwować można zwolnienie pracy serca, niemiarowość, kłucie w sercu, przyśpieszenie oddychania. Tętno spada do około 40-48 uderzeń na minutę. Gorączka trwa 3-4 dni. Śledziona jest powiększona.

Powikłania grypy: zapalenie zatok obocznych nosa, zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie nerwów obwodowych, a nawet rdzenia kręgowego.
Przy opisie grypy nie można zapomnieć o grypie hiszpance, która uśmierciła ok. 20 milionów ludzi.Grypa hiszpanka miała przebieg ostry. Objawiała się krwotocznym zapaleniem płuc i opłucnej, obrzękiem płuc, wymiotami, gwałtownym spadkiem ciśnienia krwi i tętna, bólami mięśni, sinicą i ostrym kaszlem oraz wydzielaniem plwociny krwawo-pienistej.


Podstawową metodą walki z grypą są szczepienia ochronne inaktywowaną szczepionką. Szczepienie osób z grup dużego ryzyka powikłań i osób kontaktujących się z nimi przeprowadzane corocznie przed sezonowym nasileniem krążenia wirusa w populacji jest najskuteczniejszym sposobem ograniczenia skutków grypy. .

OPRYSZCZKA ZWYKŁA - herpes simplex
OPRYSZCZKA PŁCIOWA - herpes genitalis.
Opryszczka zwykła, zwana także wargową jest wywołana przez HSV - herpes simplex virus 1 (herpes labialis), natomiast opryszczka narządów płciowych jest wywołana wirusem herpes simplex virus 2. Oba wirusy różnią się antygenowo.
Wyróżnia się zakażenie pierwotne oraz nawrotowe (wtórne). W zakażeniu pierwotnym brak początkowo przeciwciał we krwi człowieka. U chorych z opryszczką nawrotową stwierdzić można we krwi przeciwciała przeciwko antygenom wirusowym.
Ponowne wystąpienie pełnoobjawowej choroby (opryszczka nawrotowa) jest spowodowane obniżeniem odporności immunologicznej, hipowitaminozami, chorobami alergicznymi, zakażeniami bakteryjnymi, grzybowymi i wirusami odmiennymi taksonomicznie. Zakażenie pierwotne objawia się ostro i najczęściej rozlegle, podczas gdy opryszczka nawrotowa ma formę raczej łagodną i występuje lokalnie.
Opryszczka objawia się na skórze i błonach śluzowych. Wirus wykazuje jednak powinowactwo do tkanki nerwowej i glejowej, dlatego następstwa infekcji herpes simplex mogą być poważne i niebezpieczne, jeżeli dotyczą układu nerwowego.


Opryszczka pierwotna może wystąpić już w okresie niemowlęctwa lub dzieciństwa i objawia się gorączką, zmianami pęcherzykowatymi na błonach śluzowych jamy ustnej (zapalenie dziąseł, języka, ponadto na wewnętrznych powierzchniach policzków i podniebienia) oraz skórze wargi, powiększeniem węzłów chłonnych, świądem. Jeżeli opryszczka ma charakter zakażenia ogólnego wówczas jej przebieg jest ciężki i może doprowadzić nawet do zgonu dziecka lub niemowlęcia. Śmiertelne przypadki dotyczą sytuacji, gdy wirus zaatakuje mózg, wątrobę i płuca. Do zakażenia wirusowego mogą przyłączyć się bakterie, np. pseudomonas. Szczególnie niebezpieczne są zakażenia wirusem opryszczki w okresie ciąży (zakażenie wewnątrzmaciczne płodu), w czasie porodu (zakażenie noworodka okołoporodowe) i wkrótce po porodzie (zakażenie niemowlęcia poporodowe). Infekcje te prowadzą najczęściej do powstania wad rozwojowych płodu, obumarcia płodu lub śmierci noworodka. Niedopuszczalne jest, aby na oddział położniczy wchodziły osoby mające opryszczkę. Pielęgniarki i pielęgniarze powinni szczególnie na to zwracać uwagę.

Zakażenie wirusem następuje w wyniku kontaktu bezpośredniego. Jeżeli zmiany chorobowe są na błonach śluzowych jamy ustnej i wardze wirus ulega propagacji wraz z powietrzem wydychanym, w tym także podczas mówienia. Ponadto zakazić można inne osoby za pośrednictwem przyborów toaletowych, ręczników, kosmetyków stykających się bezpośrednio ze skórą (szminka, błyszczki, szczoteczki do tuszu, puder, cienie), bielizny osobistej, naczyń i sztućców. Dzieci zarażają się od dorosłych najczęściej w wyniku kontaktu ze skórą chorego oraz podczas pocałunków. Okres wylęgania choroby trwa 4-20 dni licząc od zakażenia.
Objawy opryszczki: świąd, zaczerwienienie, następnie pojawiają się drobne pęcherzyki wypełniające się płynem surowiczym i mające tendencje do zlewania się. Pęcherzyki pękają po kilku dniach. Sączący się płyn przysycha tworząc strupki. Strupki występują pojedynczo lub tworzy się jeden wielki płaski strup. W czasie pękania pęcherzyków występuje ból lub pieczenie. W okresie tworzenia pęcherzyków, a potem wysychania strupów występuje miejscowe swędzenie. Po około 2 tygodniach objawy skórne ustępują nie pozostawiając śladu lub pozostawiając przebarwienia.
Nigdy na zmiany opryszczkowe nie wolno stosować kortykosteroidów i antybiotyków. W razie zastosowania na opryszczkę kortykosteroidów i antybiotyków objawy skórne utrzymują się nawet kilka tygodni, stają się rozleglejsze i pozostawiają po sobie trwałe przebarwienia.

Zmiany opryszczkowe pojawiają się na ogół w kącikach ust, na wargach, na policzkach, w okolicach nosa, w małżowinie nosowej zewnętrznej, na dziąsłach, na podniebieniu, w gardle, w pachwinach, na wargach sromowych, w pochwie, na szyjce macicy, na mosznie, na prąciu (np. żołądź prącia, grzbiet prącia), na napletku, w okolicach odbytu, w okolicach sutków, na małżowinach usznych, na spojówkach, na rogówce. U kobiet ciężarnych opryszczka może wystąpić na brzuchu
i pośladkach.Opryszczka płciowa przenosi się w trakcie kontaktów płciowych.
Wirus opryszczki płciowej indukuje nowotwory macicy i pochwy.

Obecnie intensywnie pracuje się nad szczepionką HSV Vaccine. Aktualnie do sporządzenia szczepionek wykorzystuje się glikoproteiny osłonkowe wirusa (np. glikoproteiny D wirusa, HSV-2), bowiem te dają odpowiedź immmunologiczną i efekt tzw. pośredniej odporności na wirusa (wytworzone w ustroju antyciała utrzymywały się dość długo i były skuteczne). Szczepionka hamuje replikację wirusa lub powoduje, że jest ona niekompletna. Szczepionki zawierające całe wirusy nie przynosiły dobrych rezultatów.
Do badań diagnostycznych wykorzystuje się obecnie testy serologiczne.



W załączniku zdjęcia wirusów i bakterii wywołujących niektóre z w/w chorób.