Mongołowie
Mongołowie
Mongołowie to ludy pochodzące z centralno-azjatyckich stepów. Pojawili się jako lud niszczący w pierwszej połowie XIII w. Potęga Mongołów rozszerzyła się kiedy władze przejął Temudżyn (1167-1227),który1206r. przyjął imię Czyngis-chana, ?księcia wszystkiego, co znajduje się pomiędzy oceanami?. Nazywani są także Tatarami. Tatar to określenie piękła. Mongołowie siali zgrozę w ówczesnym średniowieczu napadając na wioski, łupiąc i uzależniając od siebie ludy podbitych krajów, które zmuszane były do płacenia danin. Oszczędzali jednak ludy, które poddawały się bez walki, dla pozostałych nie było litości. Mongołowie byli ludem mieszkającym na stepie. Step był jałowy, zimą chłodny a latem suchy. Nie było warunków do rozwoju rolnictwa. Życie w tych warunkach wymagało hartu i stosowania się do reguł narzuconych przez środowisko. Wśród stepów i pustyń rozrzucone były nieliczne oazy, w których od dawna żyła rolnicza ludność osiadła. Jednak to koczownicza ludność była na tych jałowych ziemiach praktycznie samowystarczalna: pożywienie, odzież, czy nawet domostwa, ich pokrycia otrzymywała z hodowli bydła. Mieszkali w namiotach zwanych jutrami , składająca się z drewnianej konstrukcji obciągniętej wojłokowym pokryciem o średnicy 4 metrów ,musiały być lekkie aby można je było z łatwością przenieść do następnego miejsca. Dla hodowali trzody i drobiu nie było odpowiednich warunków środowiska, ponad to wymagałaby ona osiadłego trybu życia. Opierali się na pasterstwie jako podstawie swojej egzystencji. Adaptując się do środowiska naturalnego wykorzystywali je maksymalnie przy niewielkim nakładzie ze swojej strony. Zgodnie z wymogami narzuconymi przez koczowniczy tryb życia musieli kilka razy w roku zmieniać miejsce swego zamieszkania w poszukiwaniu nowych terenów na pastwiska dla swoich stad. Najchętniej przebywali na zboczach gór, nad rzekami i jeziorami gdzie występowała bujna roślinność
Wiosną przenosili się na północ uciekając przed słońcem i suszą, przemierzali stepy w poszukiwaniu trawy, wody i bagien. Ich egzystencja w dużej mierze zależała od zmian klimatu
Zwierzętami najbardziej cenionymi przez Mongołów były konie - wymiernik bogactwa,
Po utworzeniu imperium przez Czingis - chana zanika koczowanie zespołowe tzw. krijen co świadczy o poczuciu bezpieczeństwa w tym okresie. Początkowo tereny łowów, pastwiska i bydło było wspólną własnością rodu.
. Stworzył system ułusowy jest to utworzenie ludu zależnego od swego władcy, a zarazem mu danego. Dzieląc państwo na ułusy przydzielił jego ludności tereny pastwisk i łowów tzw. mutug. System ułusowy może świadczyć o tym iż Czyngis chan traktował swoje państwo jako patrymonium, którym mógł dowolnie rozporządzać.
Mongołowie umieli uczyć się od podbitych narodów. Najwięcej wynieśli od Chińczyków np.. administrację, obleganie twierdz lub używanie prochu. Mongołowie byli świetnymi łucznikami .Nie nosili ciężkich zbroi, co dawało im przewagę nad ciężko uzbrojonymi wojskami, które nie umiały zwinnie i szybko się poruszać.
Tatarzy zaatakowali państwo Kinów w północnych Chinach, a następnie zwrócili się przeciwko krajom muzułmańskim na zachodzie. W chwili śmierci Czyngis-chana imperium mongolskie rozciągało się od Pacyfiku do Morza Kaspijskiego. Jego spadkobiercy kontynuowali serię niszczących najazdów: Mongołowie zaatakowali Ruś Kijowską w 1236. Szybko zdobywali grody .Złupili Ruś, która przez 200 lat znalazła się po niewolą.1241 rok po bitwach w Rusi Mongołowie natarli na Polskę i Węgry, główną armie wysyłając na Węgry Henryk pobożny razem z armiami niemieckimi i zakonem krzyżackim stanęli do walki .Walki w obu krajach kończą się zwycięstwem Mongolii. W bitwie ginie książę Henryk.
Zaatakowali także kalifat abbasydzki(1256-60); Chiny południowej dynastii Song (1271-1340). Zagrożone były także Europa i Japonia.. Dwie ekspedycje morskie bez sukcesu zaatakowały Japonię w 1274 i 1281r.
Ogromne imperium nie było ani spójne, ani stabilne, a Mongołom nigdy nie udało się stworzyć odpowiednich instytucji państwowych. Po śmierci Chyngis-chana Imperium mongolskie uległo podziałowi na ordy. Tytuł Wielkiego Chana przypadł Kubilajowi, który nigdy nie zapomniał, że jest wnukiem Chyngis-chana i spędził większość swego panowania (1260-94) próbując zjednoczyć Chiny i podbić Japonię. Pomimo wielkich zniszczeń, jakie niósł ze sobą tatarski żywioł, krótkotrwałe zjednoczenie Eurazji pozwoliło na wymianę dóbr i idei pomiędzy Dalekim Wschodem a Zachodem na skalę dotąd niespotykaną. Jednak po pojawieniu się władcy Tamerlana , imperium mongolskie zaczęło upadać Tymczasem potęga mongolska na zachodzie uległa Rosji. W Chinach zaś upadła wraz z pojawieniem się dynastii Ming. Sama Mongolia znalazła się pod panowaniem chińskim w 1696r.
Mongołowie podbili południową część Azji, Gruzję część Węgier i Rosji. Uzależnili od siebie Tybet Wietnam część południową Polski i Rosji