- organizowano tajne nauczanie języka polskiego i historii Polski w domach prywatnych- działały nielegalne wypożyczalnie książek i gazet- emisariusze z zaboru austriackiego przemycali zakazane książki- organizowano manifestacje patriotyczne- w domach czytano polskie książki
w zaborze rosyjskim Polacy rozpoczynali t.z Prace u podstaw (nauka chłopów czytać i pisać po polsku) oraz organizowali uniwersytety latające. Przed germanizacją, co tu mówić, Prusy wykupowali ziemie od Polaków wiec nie zawiele ich tam było. jednak kiedy posuneli się za daleko ( wprowadzili religie w języku niemieckim) w 1901 roku wystąpił bunt we Wrześni( uczniowie szkół nie odmawiali na lekcji religii modlitwy albo odmawiały po Polsku). Jednak kiedyPrus wykupowali im te ziemie, polscy rolnicy obawiając się utraty ziem musieli nauczyć sie nowoczesnego gospodarowania ziem, np. wprowadzili metalowe pługi
