Klasyfikacja trucizn według stopnia toksyczności. Trucizny pochodzenia: naturalnego, roślinnego, grzybowe, zwierzęce(jady).

Na samym początku należy wyjaśnić pojęcie trucizny- to substancja organiczna lub nieorganiczna, która nawet w niewielkim stężeniu, po dostaniu się do organizmu wywołuje objawy chorobowe mogące prowadzić do śmierci. Może to być ciecz lub gaz. Ewentualnie substancja rozpuszczalna w wodzie lub tłuszczach substancja stała. Zatrucia są często spowodowane środkami stosowanymi w życiu codziennym. Występują przypadkowo. Mogą być następstwem nieszczęśliwego wypadku, spożycie zanieczyszczonej żywności, trujących leków lub alkoholu. Zatrucia mogą być też zamierzone: próba samobójcza, morderstwo. Zatrucie oparami różnych substancji lub gazami następuje poprzez drogi oddechowe. Groźne dal życia jest wstrzykiwanie do naczyń krwionośnych środków odurzających, narkotycznych narkotycznych innych. Niektóre substancje trujące, mogą wnikać do organizmu wieloma drogami równocześnie.

Trucizny dzielą się na dwie zasadnicze grupy: Pierwszą stanowią trucizny pochodzenia naturalnego, wytwarzane głównie przez bakterie chorobotwórcze, trujące grzyby i rośliny oraz zwierzęta jadowite. Drugą grupę trucizn stanowią trucizny antropogeniczne wytwarzane przez samego człowieka.

Bakterie produkują dwa rodzaje toksyn: Egzotoksyny-(ektotoksyny bakteryjne) , jady zewnątrzkomórkowe, wysokotoksyczne białka wytwarzane przez niektóre gatunki bakteryjne (bakterie) i wydalane na zewnątrz komórki.. W zakażeniach bakteriami ektotoksycznymi zarazek rozmnaża się we wrotach zakażenia, natomiast wydzielana toksyna dostaje się do krwiobiegu (toksemia) i uszkadza narządy wewnętrzne (np. jad błoniczy, błonica) lub ośrodkowy układ nerwowy (np. jad tężcowy, tężec). Ektotoksyny dają się łatwo odtruwać i przechodzą w anatoksyny. I Endotoksyny- bakteryjne, wytwarzane są we wnętrzu komórki bakteryjnej (bakterie) i uwalniają się dopiero przy jej rozpadzie. Działają słabiej toksycznie niż ektotoksyny. Endotoksyny stanowią składową ściany komórkowej gramujemnych bakterii. Są to chemicznie lipopolisacharydy mające działanie gorączkotwórcze, drażniące skórę, zmniejszające aktywność fagocytozy.

Grzyby trujące, liczne gatunki grzybów kapeluszowych, nieraz bardzo podobnych do gatunków jadalnych są przyczyną wielu ciężkich, a nierzadko śmiertelnych zatruć wśród niedoświadczonych zbieraczy. Uchronić przed nimi może jedynie nauczenie się dokładnego rozpoznawania grzybów, gdyż nie ma żadnej innej metody pozwalającej na odróżnienie grzybów trujących.Najbardziej niebezpieczne z grzybów trujących to muchomor sromotnikowy (śmiertelnie trujący!), często mylony z pieczarką, gołąbkiem zielonym, kanią czubajką lub gąską żółtą; strzępiak ceglasty mylony z majówką wiosenną; wieruszka zatokowata mylona z pieczarką; borowik szatański. Owocniki niektórych gatunków, niejadalne w stanie surowym, są nieszkodliwe po ugotowaniu i odlaniu wody, ale często jest to metoda zawodna, toteż lepiej w ogóle zrezygnować ze spożywania niepewnych gatunków. Trucizny niektórych grzybów kumulują się w organizmie, chociaż nie powodują natychmiastowych objawów zatrucia (np. olszówki). Niektóre grzyby zawierają substancje halucynogenne, toteż poszukiwane są przez osoby nadużywające narkotyków, są one zarazem surowcem do produkcji leków psychotropowych (leki uspokajające i psychotropowe).Objawy zatrucia Muchomorem Sromotnikowym- po 24-48 godzinach : bule i zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, osłabienie, zaburzenia krążenia i oddychania, sinica odwodnienie, po 2-5 dniach uszkodzenie wątroby, śpiączka wątrobowa.

Rośliny trujące, rośliny produkujące toksyczne związki chemiczne, np.: alkaloidy, glikozydy, saponiny, olejki lotne. Stosowane w niewielkich ilościach, związki te mogą mieć działanie lecznicze. Trujące glikozydy zawiera konwalia majowa i naparstnica, alkaloidy występują u licznych jaskrowatych, makowatych, baldaszkowatych, psiankowatych i liliowatych, saponiny u goździkowatych, motylkowatych, pierwiosnkowatych i liliowatych. Bardzo wiele gatunków trujących występuje wśród grzybów. Toksyczne związki produkowane przez rośliny: Alkaloidy, związki chemiczne, występujące gł. w roślinach w postaci soli kwasów organicznych. Alkaloidy zawierają w cząsteczce układy heterocykliczne z atomem azotu lub tlenu, wykazują własności zasadowe i mają silne działanie fizjologiczne na organizmy ludzkie i zwierzęce. Występują m.in. w maku, kawie, herbacie, tojadzie. Klasyfikuje się je wg pochodzenia (np. alkaloid tojadu) lub budowy chemicznej (np. alkaloidy purynowe, chinolinowe).Do najbardziej znanych alkaloidów należą: atropina, brucyna, chinina, kodeina, kofeina, kokaina, meskalina, morfina, nikotyna, rezerpina, strychnina, teobromina. Rola alkaloidów w życiu roślin nie została dotychczas wyjaśniona. Pierwszym wyodrębnionym alkaloidem była (1804) morfina. Znanych jest obecnie ponad 2 tys. alkaloidów (naturalnych i syntetycznych). Niektóre są stosowane w lecznictwie. Glikozydy, pochodne cyklicznych monosacharydów, zbudowane z reszty cukrowej połączonej z podstawnikiem (aglikonem). W O-glikozydach podstawnik połączony jest poprzez atom tlenu półacetalowej grupy hydroksylowej monosacharydu (utworzonej z grupy aldehydowej lub ketonowej monosacharydu podczas cyklizacji cząsteczki), w N-glikozydach rolę atomu tlenu spełnia atom azotu. Saponiny, saponozydy, glikozydy, substancje bezpostaciowe, dobrze rozpuszczalne w wodzie. Mają charakter obojętny lub kwaśny. Obniżają napięcie powierzchniowe, powodują hemolizę erytrocytów.

Jady zwierząt, wydzieliny gruczołów jadowych zwierząt (u niektórych gatunków także gruczołów ślinowych), będące białkami, zawierające również enzymy proteolityczne. Jady zwierząt pełnią rolę obronną, służą także do zdobywania pożywienia przez szybkie obezwładnienie ofiary. Działanie jadów zwierząt w ciele ofiary zależy od rodzaju jadu, stanu fizjologicznego zwierzęcia jadowitego oraz stanu fizjologicznego ofiary. Jady zwierząt wywoływać mogą zaburzenia lub blokadę funkcji układu nerwowego, zaburzenia pracy serca i układu krążenia, martwice tkanek. Gruczoły jadowe posiada szereg gatunków zwierząt, m.in. niektóre mięczaki, jamochłony, owady, pajęczaki, płazy, gady, a także niektóre ssaki.
Po wniknięciu do organizmu trucizny przedostają się do krwiobiegu i szybko się przenoszą do wszystkich tkanek. Objawy zatrucia są różne w zależności od rodzaju trucizny i sposobu przedostania się do organizmu. Często zatruciu towarzyszą wymioty, które mogą być przyczyną zachłyśnięcia się poszkodowanego. Zidentyfikowanie trucizny ułatwi lekarzowi podjęcie specjalistycznego leczenia. W przypadku zatruć pomoc medyczna jest zalecana a w przypadku poważnych niezbędna. Osoba udzielająca pierwszej pomocy musi działać sprawnie, aby ratować życie poszkodowanego. Ratownik powinien zadbać przede wszystkim:
Wezwanie karetki pogotowia ratunkowego
Zapewnienie drożności dróg oddechowych
Kontrolę i utrzymanie czynności życiowych
Zapobieganie dalszym urazom
Zabezpieczanie substancji powodującej zatrucie
Zidentyfikowanie trucizny ułatwi lekarzowi podjęcie szybkiego leczenia specjalistycznego. Większość przypadków jest na szczęście uleczalna.

Opracował: Paweł Loch