Streszczenie legendy o świętym Aleksym

Małżeństwo Eufamijana i Aglijas mieszkało w Rzymie, mieście o ważnej symbolice i randze dla Kościoła. Żona Eufamijana) była bezpłodna. On zaś miał szlachetne pochodzenie, liczne dobra, swoich rycerzy, był blisko cesarza. Aglijas cechowało miłosierdzie dla ubogich. Małżonkowie żyli pobożnie i usilnie prosili Boga o potomka.

Wreszcie rodzi się Aleksy. Cud narodzin syna z niepłodnej kobiety łączy Aleksego z dziejami świętych mężów: Jana Chrzciciela, Samuela, Izaaka. Aleksy jest pięknym, posłusznym chłopcem. Przynosi chlubę i nadzieję ojcu. Rzymski książę, Eufamijan, osiąga największe ziemskie szczęście, kiedy syn Aleksy staje na ślubnym kobiercu z córką zwierzchnika panów ziemi, czyli samego cesarza. Dziewczyna o imieniu Famijana jest dla Aleksego cesarskim darem. Ślubu udziela sam papież. Aleksy ma wtedy 24 lata. Po uroczystości weselnej oboje młodzi udają się do łożnicy. I wtedy Bóg upomina się o syna Efamijana. Młody mężczyzna opuszcza żonę i dom ojca jeszcze przed skonsumowaniem małżeństwa.. Aleksy wybiera służbę Bogu. Podczas nocy poślubnej Aleksy oddaje Famijanie pierścień małżeński, wtajemnicza żonę w plan ucieczki na służbę Bogu. Zostawia ją dziewicą i nakazuje pobożne życie dla ubogich i potrzebujących a także w zgodzie z rodzicami i szacunku dla samej siebie. Kobieta nie boi się o męża, obiecuje żyć, dopóki Aleksy żyć będzie, przysięga wierność i zwrot pierścienia w niebie.. Po tej rozmowie, która kończy się o świcie, Aleksy oddala się od pałacu i wszelkie wieści o nim milkną. Tymczasem Aleksy udaje się w podróż morską. Szaty rozdaje ubogim, srebro i złoto również. Idzie drogą żebraczą, zdając się całkowicie Opiece Bożej i nieskończonej miłości Stwórcy. Aleksy przebywa najczęściej pod progiem świątyni.
Po długim opisie bólu ojca, następuje zwrot, kiedy Efamijan postanawia odszukać syna .Wydaje fortunę na poszukiwania, rozsyła wszędzie sługi, aby pytali wśród żebraków o Aleksego. Nikt jednak nie rozpoznaje książęcego syna. Małżonkowie popadają w powtórny lament, który świadczy o ich niepogodzeniu się z wolą Bożą. Po 17 latach od odejścia Aleksego z domu ojca, Aleksy i Eufamijan spotykają się na moście. Drugi raz jednak, i tym razem przez samego ojca, Aleksy nie zostaje rozpoznany.
Kiedy Aleksy przebywa u progu świątyni, zaczyna się nad nim roztaczać cudowna aura, co czyni go sławnym żebrakiem. . Zjawiają się też w tym dalekim kraju słudzy Efamijana, ale Bóg nie daje im rozpoznać swego pana. Lud chce go okrzyknąć świętym. Aleksy ponownie musi uciekać. Drogą morską przybywa do Rzymu, choć miał inne plany, kiedy wsiadał na okręt. Bóg jednak rzuca go w miejsce, z którego po raz pierwszy Aleksy uciekł, do domu rodziców. Miejsce to okaże się najsroższym wyzwaniem dla świętości Aleksego. Aleksy przez 16 lat mieszka pod schodami domu swojego ojca, ale nie zostaje wtedy przez bliskich rozpoznany. Słudzy Eufamijana znęcają się nad mieszkającym pod ich schodami żebrakiem. Szydzą z niego, dokuczają, karmią resztkami dla zwierząt. Cierpienie potęguje widok Eufamijana, który na sam dźwięk imienia syna płacze i lamentuje. W chwili śmierci Aleksego zdarza się cud: rozbrzmiewają w Rzymie wszystkie dzwony kościelne. Jest to znak świętości zmarłego. O świętości Aleksego opowiada teraz młode chłopię, dziecko. Jest to obraz wzmacniający niewinność, czystość życia świętego i jego żony.Następuje też wiele uzdrowień wśród przybyłych na pogrzeb Aleksego. Święta procesja z ciałem odzwierciedla całą hierarchię średniowiecznego świata. Najpierw idą papież i kardynałowie, potem cesarz oraz kapłani, arystokracja, rycerze i wreszcie plebejusze. Zwłoki świętego zaczynają wydawać cudowny aromat. Aleksy trzyma w ręku list. Lecz ani ojciec, ani papież, ani cesarz nie są w stanie wyjąć pergaminu z rąk świętego. Lud modli się i przychodzi Famijana. Żona Aleksego, wierna, czysta, która zachowała cnotę i miłość do swego męża, wyjmuje list. Ręka Aleksego otwiera się przed nią. List ujawnia tajemnicę życia Aleksego – syna Eufamijana, który dla służby Bożej wybrał drogę żebraczą. Akt rozpoznania jest bardzo istotnym elementem legendy – objawieniem zwycięstwa miłości uporządkowanej (Aleksego i Famijany, miłości w łasce Bożej i zgodnie z Jego wolą) nad miłością ślepą i zaborczą (uczuciem Eufamijana, który rozpamiętywał stratę syna, a nie rozpoznał go w żebraku u schodów własnego domu).