„Osiągnięcia kulturalne Starożytnej Grecji w dziedzinie sztuki, architektury i literatury”

„Osiągnięcia kulturalne Starożytnej Grecji w dziedzinie sztuki, architektury i literatury”

Kultura Starożytnej Grecji zaczęła rozwijać się po upadku kultury mykeńskiej, której to przyczyną upadku był najazd Dorów. Czas jej trwania określa się na lata od ok. 1200 r. p.n.e. do I w. p.n.e. Kończy się wraz z podbojem Grecji przez Rzymian. Możemy ją podzielić na trzy okresy:
archaiczny (początki sięgają najazdu Dorów na Peloponez w XII wieku p.n.e. i wiązanego z nim upadku kultury mykeńskiej)
klasyczny (V - IV p.n.e)
hellenistyczny (323- 30r. p.n.e.)
Przez cały ten okres Grecy wykształcili swą własną kulturę po której zostały liczne ślady w dziedzinie architektury , sztuki oraz literatury. Terenem ich działalności był Półwysep Bałkański, wyspy Morza Egejskiego, Azja Mniejsza, południowa Italia.
Grecja jest to kraj , który można uważać za „kolebkę”sztuki teatralnej. Jak dobrze wiemy Grecy wierzyli w wielu bogów i dlatego też odprawiali wiele obrzędów religijnych , zwłaszcza związanych z obchodami ku czci boga Dionizosa. Te obrzędy były nazywane dionizjami i to właśnie one przyczyniły się do powstania teatru .W ten sposób narodziła się tragedia(tragoidia to dosłownie pieśń kozła) oraz komedia. Grecy przez wiele lat starali udoskonalać się poszczególne gatunki dramatu , które wystawiali na scenie. Stworzyli zatem wiele reguł,obowiązujących w dziedzinie sztuki teatralnej .Reguły te zostały przyjęte również w czasach nowożytnych i ugruntowane przez poetykę klasycyzmu w XVII w. Ważną zasadą poetyki tragedii antycznej jest istnienie konfliktu tragicznego(konflikt między dążeniami człowieka , a światem lub losem, prowadzący zawsze do klęski).
Teatr starożytny różnił się od teatru współczesnego pod wieloma względami. Najważniejszą z jego cech było niewątpliwie wywoływanie w widzu głębokich uczuć. W ten sposób aktor chciał nawiązać kontakt z oglądającym,co dzisiaj rzadko się zdarza , ponieważ większość współczesnych aktorów obawia się recenzji , a nie opinii publicznej , która jest niezmiernie ważna , bo to przecież dla niej się tworzy oraz funkcjonuje. To piękne pojmowanie przez Greków sztuki teatralnej zaowocowało w ematię (współodczuwanie) , katharis(oczyszczenie, wyzwolenie uczuć, wzbudzanie litości i trwogi) oraz mimenis (naśladowanie przez aktora sposobu bycia ,bądź myślenia widza). Dzięki tym czynnikom ludzie chętnie chodzili do teatru , ponieważ mogli się w nim odprężyć,zapomnieć o swoich problemach czy trudach codziennej pracy. Całkowicie pogrążali się w atmosferze sztuki. Mogą choćby o tym świadczyć słowa Peryklesa : „I wytchnienia po trudach daliśmy duszy człowieka najwięcej, rok cały uświetniając igrzyskami i obchodami świątecznymi,[...] stąd co dzień płynąca ku nam radość przepędza precz przygnębienie”.
Do rozwoju gatunków dramatu , które były przeznaczone do wystawiania na scenę przyczynił się Sofokles, który był uznawany za najwybitniejszego greckiego tragika. Do jego innowacji zaliczamy min wprowadzenie na scenę trzeciego aktora. Był on autorem „Antygony” i „Króla Edypa”. Utwory te przedstawiają bezsilność człowieka nad jego własnym losem. W późniejszych epokach wielokrotnie nawiązywano do tych dzieł.
Warto podkreślić ,że wraz z rozwojem teatru w Grecji szedł rozwój architektury. W V w. p.n.e. sztuki wystawiano w warunkach prymitywnych, budując drewniane trybuny na zboczach Akropolu lub na agorze. W IV w. p.n.e. nauczono się budować teatry, w których wszyscy mogli dobrze widzieć i dobrze słyszeć to co się działo na okrągłym placyku dla chóru i na podium dla aktorów. Do najbardziej znanych teatrów można na pewno zaliczyć dzieło Polikleta Młodszego (IV w.p.n.e.)

Zasadą estetyki greckiej było naśladownictwo , wzorowanie się na naturze. „Jeśli chcecie przedstawić piękne kształty- głosił Sofokles- to skoro trudno znaleźć człowieka zbudowanego bez zarzutu , łączcie w całość z kilku osób to , co w każdym jest najpiękniejsze, i w ten sposób osiągniecie, że figura wyda się piękna” W ogóle mówiąc w architekturze stosowano mimesis- naśladownictwo. Polegało ono na stwarzaniu pięknych , proporcjonalnch świątyń oraz rzezb. Odwieczne pojęcie piękna i dobra łączyło się w całość , czyli kalos kagatos. Każdy z pośród trzech okresów w kulturze greckiej wyróżniał się innym sposobem tworzenia rzez oraz budowli.
W okresie archaicznym nawiązywano do powagi i siły. Rzeźbiono przede wszystkim postacie nagich chłopców(KUROS) i odzianych dziewcząt(KORA). Rzezby te charakteryzowała deformacja ciała, niewłaściwe proporcje ( nie było ruchu ), frontalna ( najważniejszy był przód ).Przykładem takiej rzeźby może być Hera z Samos. W okresie klasycznym dominował majestat i idealizm i to właśnie w tym okresie wykształcił się kunszt rzeźbiarski. Natomiast okres hellenistyczny wyróżniał się zastosowaniem bogactwa życia , rozmaitością tematów.
W Starożytnej Grecji powstały trzy style architektoniczne: styl dorycki , joński , koryncki. Można stwierdzić ,że sztuka budowania starała się wyrazić nie tyle monumentalność i rozmach, ile wartości duchowe. Jedną z najwspanialszych budowli greckich , którą także uważa się za arcydzieło architektury światowej ,jest Partenon( świątynia Ateny),która przetrwała do dnia dzisiejszego. Będąc w Grecji warto również zobaczyć teatr w Epidauros ( dzieło Polikleta Młodszego IVw.p.n.e.).Warto także zaznaczyć ,iż pięć spośród siedmiu cudów antycznego świata na liście siedmiu cudów świata , którą na potrzeby pierwszego pokolenia turystów epoki klasycznej sporządził w II w. p.n.e. Antypater z Sydonu, stanowiły arcydzieła greckiej architektury. Na tej liście oprócz piramid egipskich i wiszących ogrodów w Babilonie znalazły się :posąg Zeusa w Olimpii, (trzecia) świątynia Artemidy w Efezie, mauzoleum w Halikarnasie , Kolos Rodyjski i latarnia morska na wyspie Faros. DO przedstawicieli kunsztu rzezbiarskiego zaliczamy:
Polikleta( jedny z najważniejszych rzeźbiarzy greckich, który stworzył kanon rzeźbiarski , obowiązujący przez ponad 100 lat.
Myrona (twórca „Dyskobola”)
Fidiasz (twórca posągu bogini Ateny )

Starożytni Grecy byli prekursorami w wielu dziedzinach .Rodzaje i gatunki literackie „wynalezione” przez Greków funkcjonują do dziś.
W okresie archaicznym Grecy odkrywają pismo na nowo. W tym okresie swoje dzieła tworzy Homer. Był on ojcem literatury europejskiej , który wywodził się właśnie ze Starożytnej Grecji . Żył on na przełomie IX/VIII w.p.n.e. Był autorem „Iliady” i „Odysei”. Stworzył epos homerycki (epopeja- gatunek epicki wywodzący się z pieśni o tematyce mitologiczno-historycznej). Dla eposu homeryckiego przypisuje się charakterystyczne porównania i epitety które biorą czynny udział w mowie potocznej. Okres ten charakteryzował się:
całkowita dominacją poezji; od poezji heroicznej do lirycznej,
stosowaniem poezji w pismach filozoficznych i politycznych,
bardzo wolnym rozwojem prozy,
rozwojem recytatorstwa i retoryki.
Klasycyzm to okres, w którym poezja przestaje być osobista - poeci wędrują po całej Grecji, a utwory pisane są na zamówienie dla uczczenia konkretnej okazji. Cechy charakterystyczne klasycyzmu:
poezja odchodzi od tematyki miłosnej na rzecz tematów moralnych, społecznych i religijnych. Powstają formy literackie: hymn, pean, tren, epigram, epinikion,
powstaje idea teatru, powstają sztuki dramatyczne,
początek rozwoju prozy.
W okresie hellenistycznym miarę upowszechniania się znajomości języka greckiego, literatura wnim tworzona stopniowo zaczęła odzwierciedlać nowe warunki życia. WAtenach wraz zutratą niezależności polis od wpływów zewnętrznych zakończyła się epoka, wktórej pisarze skupiali się na sprawach bieżących, często atakując wprost przywódców politycznych, jak to czynili autorzy tworzonych wV wieku p.n.e. komedii
Te wszystkie powyższe okresy przyczyniły się do powstania przeróżnych rodzai liryki oraz epiki i prozy.
LIRYKA
Powstałe rodzaje literackie:liryka grecka, hymny homeryckie, elegia,apologia, epyllion, heksametr daktyliczny, idylla, pieśń, poemat, oda, palinodia, patos, strofa saficka, muza, poemat liryczny, hymn, pean, tren, epigram, epinikion, elegia, ballada, sielanka.

EPIKA I PROZA
Powstałe rodzaje literackie:epos, epos heroiczny, poemat heroikomiczny, mitologia grecka, apoftegmat, gnomy, dialog, logograf.
LUDZIE STAROŻYTNEJ GRECJI W DZIEDZINIE LITERATURY
TWÓRCY LIRYKI:
Tyrtajos - VII w.p.n.e.
Safona - ok. VII-VI w. p.n.e.
Archiloch - poł.VII w. p.n.e.
Alkajos - 620-? p.n.e.
Anakreont - 570-485 p.n.e.
Symonides - 556-468 p.n.e.
Pindar - 522-? p.n.e.
Bakchylides - 516-450 p.n.e.
Teokryt - 310-250 p.n.e.
Kalimach - 310-240 p.n.e.
Solon
Kalinos
Teognis
Hipponaks
Fokylides
Mimnermos
Stezichoros
Ibikos
Korynna
NAJBARDZIEJ ZNANI PISARZE:
Homer - VIII w. p.n.e.
Hezjod - VII w. p.n.e.
Ferekydes z Syros
Ezop - VI w. p.n.e.
Tales - 635-543 p.n.e.
Anaksymander - 610-546 p.n.e.
Anaksymenes - 585-525 p.n.e.
Ksenofanes - 570-470 p.n.e.
Hekatajos - 550-475 p.n.e.
Heraklit - 540-480 p.n.e.
Parmenides - 540-470 p.n.e.
Empedokles - 490-430 p.n.e.
Herodot - 484-426 p.n.e.
Tukidydes - 460-404? p.n.e.
Ksenofont - 430-355 p.n.e.
Diodor Sycylijski - 80 p.n.e.-20 n.e.
Strabon - 63 p.n.e.-24 n.e.
Plutarch - 50-125 n.e.
NAJBARDZIEJ ZNANI DRAMATOPISARZE:
Tespis - ok.VI w. p.n.e.
Ajschylos - 525-456 p.n.e.
Sofokles - ok.496 p.n.e.496-406 p.n.e
Eurypides - (ok.480–406 p.n.e.
Arystofanes - 446-385 p.n.e
Menander - 342-291 p.n.e
Te wszystkie wyżej przytoczone przez moją osobę przykłady świadczą o tym, że Starożytna Grecja „zbudowała” sobie pomnik ze spiżu , który nigdy nie ulegnie zniszczeniu. A zatem słowa Peryklesa :„Przyszłe pokolenia będą nas podziwiać tak , jak podziwiają nas nasi współcześni” w czasach antyku mogły być tylko marnym przypuszczeniem , a natomiast dzisiaj stanowią niepodważalną prawdę.