Pustelnik-Gustaw, jako przedstawiciel świata duchów, pojawia się w domu Księdza, by prosić go o pozwolenie żywym na obchodzenie obrzędu Dziadów. Gustaw wspomina swoją przeszłość obfitującą w szaleństwo i rozpacz, wynikające zarówno z czytanej literatury jak i nieszczęśliwej miłości - jest romantykiem, przedstawia Księdzu swoje poglądy na miłość i życie. Przedstawia również tragedię swego życia i samobójczej śmierci. Bohater opowiada w kolejnych godzinach: godzinie miłości, godzinie rozpaczy o trzech rodzajach śmierci oraz przytacza historię skąpego bogacza, którego dusza została uwięziona w kantorku (biurku) - miejscu służącym do przechowywania pieniędzy. Dusza pokutująca prosi o modlitwę. Pustelnik chce pokazać w ten sposób księdzu konieczność przywrócenia obrzędu Dziadów. Ksiądz rozpoznał w Pustelniku Gustawa, swojego dawnego ucznia. Bohater wspomina miłość i rozstanie z ukochaną. Opowiada o weselu po ślubie kobiety z wysoko urodzonym, bogatym mężczyzną. Wydarzenie to było dla Gustawa wielkim przeżyciem, a rozpacz, którą odczuwał, doprowadziła go do samobójstwa. Wspomnienia tych wydarzeń ponownie wywołują bardzo silne emocje w bohaterze. Gustaw wbija sztylet we własną pierś, dowodząc Księdzu, że jest odbywającą pokutę zjawą, i prosi Księdza o przywrócenie obrzędu Dziadów. Rozpoczyna się trzecia godzina - godzina przestrogi. Ksiądz sprzeciwia się pogańskim praktykom, dając wyraz racjonalistycznemu poglądowi na świat. Gustaw znika, wypowiadając słowa nawiązujące do moralnych pouczeń z II części Dziadów: Kto za życia choć raz był w niebie; / Ten po śmierci nie trafi od razu.
