Rozwój nauk przyrodniczych,matematycznych i medycyny w Oświeceniu

Epoka oświecenia była bardzo bogata w najrozmaitsze odkrycia zarówno w naukach matematycznych jak i przyrodniczych, rozwinęła się także medycyna. Oto główne dokonania uczonych oświecenia.

Za największego uczonego oświecenia uważa się Izaaka Newtona(1642-1727). Gdy Newton rozpoczynał swoją pracę naukową, dostępna wiedza o świecie fizycznym była bardzo uboga, zaś gdy umierał , dzięki jego osiągnięciom już wiedziano, że światem rządzą ścisłe matematyczne prawa. Newton stworzył podstawy intelektualne współczesnej fizyki. Zawdzięczamy mu min. Trzy podstawowe zasady dynamiki i prawo ciążenia, dzięki którym wszystkie zjawiska fizyczne na Ziemi i niebie dawały się przewidzieć, uporządkować i uzasadnić zasadą przyczynowości. Postęp ten umożliwił wykorzystanie zjawisk naturalnych w technice. Newton umierając pozostawił po sobie ogromny zbiór niepublikowanych prac na temat ezoterycznych i mistycznych badań alchemicznych.

Antoine Lavoisier(1743-1794) jest twórcą nowoczesnej chemii. Jego prace stanowią odbicie rewolucji w życiu intelektualnym i codziennym, do czego doszło w europie w końcu XVII w. Wyjaśnił między innymi udział tlenu w spalaniu, podał koncepcję pierwiastka chemicznego i sformułował prawo zachowania materii w reakcjach chemicznych. W 1778 r. Lavoisier odkrył tlen. Po wybuchu rewolucji początkowo poparł jej idee jednakże po dojściu o władzy jego wroga został aresztowany i 8maja 1794 ścięty.

Johannesowi Keplerowi(1571-1630) zawdzięczamy odkrycie praw rządzących ruchem planet, jednak jego zasługi są znacznie większe- był główną postacią w szczytowym okresie rewolucji w astronomii na początku XVII wieku. Badania Keplera stanowiły decydujący przełom techniczny , który zrodził nową matematyczno-fizyczną dziedzinę mianowicie mechanikę nieba. Kepler zdolny był zrezygnować z błędnych hipotez i oddać się całkowicie matematycznemu opisowi wszechświata. „Z głębi duszy poświadczam, że jest prawdziwy- pisał o Układzie Słonecznym- i kontempluję jego piękno z niewiarygodną namiętną rozkoszą.”

William Herschel(1738-1822) w końcu XVIII i na początku XIX wieku obserwował i katalogował niebiosa z taką samą systematycznością i pracowitością z jaką hrabia de Buffon badał rośliny i zwierzęta. Zbudował największe wówczas teleskopy i używał ich, obserwując niebo. To dzięki nim stał się twórcą astronomii gwiazdowej. Katalogował gwiazdy, lecz badał również planety; odkrył również planetę Uran i jej dwa księżyce, badał księżyce Saturna. Herschel pierwszy stwierdził, że Układ Słoneczny wchodzi w skład Galaktyki, którą przyrównało wirującego dysku. Był on pierwszym nowoczesnym astronomem.

Edward Jenner(1749-1823) był odkrywcą szczepień ochronnych przeciw ospie. W swoich obserwacjach ustalił, że osoby, które wcześniej przechorują ospę krowiankę, nie chorują na ospę prawdziwą, co zaobserwował u kobiet które doiły krowy. W 1796 roku dokonał zaszczepienia ośmioletniemu chłopcu wirusa ospy krowiej, a następnie, po przejściu przez niego choroby zaszczepił mu wirus ospy prawdziwej, mimo to chłopiec nie zachorował. Wykazał on, że w celu uodpornienia człowieka przeciw ospie nie trzeba mu zaszczepiać ospy prawdziwej lecz wystarczy ospa krowia. W ten sposób powstała jedna z najskuteczniejszych szczepionek na świecie.

Albrecht von Haller(1708-1777) był główną postacią w medycynie XVIII wieku. Był twórcą pojęcia „pobudliwość” i „wrażliwość”, przez co jest niekiedy uważany za prekursora neurologii. Był autorem 8tomów zawierających prace z dziedziny fizjologii i anatomii, zawierały naukowy opis wszystkich znanych organów ciała. Haller dowiódł, że konkretne włókna nerwowe i mięśnie mają określone funkcje, udowodnił, że funkcjonowanie wszystkich części ciała zależy od ich pobudzenia i sądził, że skurcze mięśni są wynikiem działania różnych sił mechanicznych i chemicznych. Na rok przed swoją śmiercią opublikował bibliografię medyczną zawierającą 52 000 tytułów.

Hrabia de Buffon(1707-1788). W 17489 roku ukazał się pierwszy tom jego L’Histoire naturelle (Historii naturalnej), dalsze 43 tomy opublikowano w ciągu 40 lat, ostatnie 8 zaś już po jego śmierci. Buffon poddał naukowej analizie wielkie tematy historii naturalnej, krytycznie oceniając tradycyjne poglądy na najrozmaitsze zagadnienia, od wieku kosmosu do rozwoju gatunków zwierząt. W polu widzenia Bufona znalazła się biologia, geologia i kosmogonia. Stworzył między innymi definicję gatunku, jako „grupy, która rozmnaża się we własnym kręgu”. Określił wiek Ziemi na 75 000 lat, później jednaj zmienił tę liczbę na 3 000 000. Opracował teorię kosmologiczna, według której Ziemia powstała ze stanu gazowego, a następnie minęło wiele epok, aż wreszcie osiągnęła swoją obecną postać. Zwierzęta pojawiły się przed powstaniem kontynentów na czego dowód przytacza istnienie skamielin.

Jean Baptiste Lamarck(1744-1829) odrzucił koncepcję niezmienności gatunków, czym wywarł zdecydowanie pozytywny wpływ na rozwój teorii rewolucji. Lamarck wyróżnił wiele gatunków bezkręgowców, nadał im nazwy i bardzo dokładnie opisał. Zdawał sobie sprawę z ogromnej zmienności gatunków, której przeciwstawia się zasadnicza jedność żywych organizmów. Wyprzedził on teorię Darwina uznając, że ewolucja trwała bardzo długo, a poczucie stałości bierze się z powolnego tempa zmian. Według Lamarcka rozwój zwierząt przebiega zgodnie z czterema zasadami. Zasady te odzwierciedlają osiemnastowieczne przekonanie, że gatunki dążą do doskonałości, istnieje związek między znaczeniem organu a korzystaniem(lub nieskorzystaniem) z niego, oraz- co szczególnie godne zapamiętania- pogląd, że zwierzęta przekazują swojemu potomstwu wszystkie zmiany strukturalne, jakie się w nich dokonały. Ponadto Lamarck uważał, że istotnym czynnikiem w ewolucji jest pożądanie.

Karol Linneusz(1707-1778), szwedzki lekarz i botanik zapoczątkował w połowie okresu oświecenia ruch, który doprowadził do powstania logicznej taksonomii świata przyrody. Do dziś zwierzęta i rośliny noszą nazwy nadane im zgodnie z binominalną nomenklaturą stworzoną przez Linneusza. Binominalna nomenklatura nadawała nazwy roślinom i zwierzętom stosownie do ich rodzaju i gatunku. Na przykład nazwa pumy to Felis concolor , kota domowego Felis domesticus , a lwa Felis Leo. Ciekawą rzeczą w dorobku Linneusza jest stosowanie przez niego seksualnych metafor. Wątek ten pojawił się już w pierwszych latach jego kariery zawodowej, gdy przedstawił swojemu opiekunowi Celsjuszowi pracę zatytułowaną „Wstępne uwagi o małżeństwie roślin”, w której porównywał pręcik kwiatu do pana młodego a słupek do panny młodej. Swą wyjątkową sławę zawdzięcza systematyce organizmów. Jego główne dzieła to: „Systema plantarium” i „Species plantarium”

Kolejnym osiągnięciem epoki oświecenia jest stworzenie rachunku różniczkowego wraz z rachunkiem całkowym przez Izaaka Newtona i niezależnie od niego przez G.W. Leibniza. Rachunek różniczkowy jest podstawowym narzędziem matematycznym fizyki i techniki.

Następnym przełomem i wynalazkiem ułatwiającym ludziom życie(a raczej zapewniającym większe bezpieczeństwo) jest wynaleziony przez Beniamina Franklina piorunochron. Pierwsze piorunochrony zostały zamontowane przez Franklina w lecie 1752 roku, jesienią wyposażył w piorunochron własny dom. Pierwszy piorunochron w Londynie zainstalował na swym domu W. Watson w 1762 roku. W Polsce dzięki inicjatywie Stanisława Augusta Poniatowskiego wyposażono w tzw. Wówczas „konduktory” Zamek Królewski w Warszawie.

Medycyna sądowa również uczyniła postępy- w 1663 roku została wynaleziona przez Bartholina i opracowana naukowo przez Schwammerdamma „próba płucna” (stwierdzająca powietrzność płuc noworodków, które oddychały), została wykorzystana po raz pierwszy do celów sądowych przez Schreyera w 1682 roku. W końcu XVII i na początku XVIII wieku zaczęto wprowadzać obowiązek wykonywania sekcji zwłok, jako badania niezbędnego w postępowaniu sądowym w przypadkach śmiertelnych. W Rosji car Piotr Wielki wprowadził w 1716 roku ustawę, w której w art.154 podano: „należy niewątpliwie wiedzieć, czy śmierć nastąpiła od bicia”, tym celu nakazał „oględziny i rozcięcie zwłok” przez lekarzy zaprzysiężonych. Rozwój nauk medycznych w XVIII wieku, a zwłaszcza anatomii patologicznej miał zasadnicze znaczenie dla medycyny sądowej, która w XIX wieku dzięki rozwojowi fizyki i chemii miała się stawać coraz doskonalsza.


Epoka Oświecenia przyniosła ludzkości wiele wynalazków i odkryć które miały znaczny wpływ na jakość życia, liczebność populacji Ziemi i wiele innych aspektów życia. Wiek XIX miał przynieść światu jeszcze większy rozwój nauk przyrodniczych, matematycznych oraz medycyny.