Impresjonizm w poezji Młodej Polski. Omów temat na podstawie analizy wiersza Kazimierza Przerwy-Tetmajera "Melodia mgieł nocnych" i znajomości innych trzech utworów

Jedną z głównych cech charakterystycznych dla epoki modernizmu są izm. Realizm, naturalizm, symbolizm, ekspresjonizm i wreszcie impresjonizm. Izmy te były wyznacznikami neoromantycznych utworów. Impresjonizm, o którym mowa w temacie pracy to jeden z najbardziej rozbudowanych młodopolskich izmów. Posiada on wiele cech, które w poezji bardzo zauważalne i łatwe do odczytania w prozie trudne do zidentyfikowania. Impresjonizm jako kierunek artystyczny narodził się w Paryżu, a za jego ojca uznajemy Claude?a Monet?a i jego obraz zatytułowany: ?Impresja. Wschód słońca?. Głównymi cechami malarstwa impresjonistycznego były: zacieranie rysunku, ograniczenie palety barw do widma słonecznego oraz zerwanie z perspektywą linearną. Poza tym artyści ujmowali temat w sposób awangardowy i nowatorski- zrywali z tradycjami malarstwa akademickiego o historycznej i mitologicznej tematyce. Zaczęto uwieczniać na obrazach sceny rodzajowe, codzienne życie, utrwalano ulotne wrażenie, chwilę. Właśnie słowo ?chwila? jest najważniejsze dla dokładnego zinterpretowania i poznania impresjonistycznego myślenia. Otóż artyści starali się jak najdokładniej uchwycić i oddać moment, trwali w chwili, ulotnym wrażeniu, teraźniejszości- nie istniała dla nich przeszłość ani przyszłość.
Jak wszystkie artystyczne kierunki na początku impresjonizm odnosił się tylko do malarstwa i z czasem zaczął przechodzi na inne sztuki w tym literaturę. Głównym pisarzem nurtu impresjonistycznego w poezji Polskiej był bez wątpienia Kazimierz Przerwa- Tetmajer, jednakże nie można pominąć innych pisarzy tworzących dzieła w tym nurcie jak Jan Kasprowicz czy Leopold Staff. Impresjonistyczne zabiegi użyte w utworze nadają mu niesamowitą formę i cechy, co sprawia iż wiersze te zachwycają swoją formą i treścią. Są bardzo obrazowe oraz używają synestezji, co sprawia, że oprócz wspomnianego zmysłu wzroku musimy użyć również pozostałych jak węch, słuch, smak, dotyk, zapach.
Najbardziej znanym impresjonistycznym wierszem jest utwór Kazimierza Przerwy- Tetmajera pt. ?Melodia Mgieł Nocnych? (?Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym?) pochodzący z tomiku ?Liryki tatrzańskie?. Utwór jest apoteozą tatrzańskiej przyrody- ?pijmy kwiatów woń rzeźwą, co na zboczach gór kwitną?, ?z szczytu na szczyt przerzućmy się jak mosty wiszące?. Występuje tu personifikacja mgły, która z jednej strony zaciera nam kontury opisywanych zjawisk, z drugiej jest przewodniczką- ? Okręcajmy się wstęgą naokoło księżyca, co nam ciał przeźrocze tęczą blasków nasyca?. Autor próbuje zwrócić nam uwagę w wierszu na znaczenie ulotnych chwil, przelotnych wrażeń, trudno uchwytnego, wymagającego niezwykle subiektywnego wyczucia piękna. Tytułowa ?melodia mgieł? to cała kwintesencja synestezji- Tetmajer za pomocą tylko dwóch słów porusza wszystkie nasze zmysły- wzrok, dotyk, zapach, smak i słuch. Bardzo ważną funkcję w wierszu pełni barwa: ?na co nam ciała przeźrocze tęczą blasków nasyca. Autor zarejestrował przelotnymi ulotny moment nocnego szumu drzew, wiatru, błysku spadającej gwiazdy, przelotu sów i nietoperzy. Wszystkie te czynniki składniki są częścią ukazania w artystyczny, liryczny sposób technik malarskich- subiektywizm, ulotność, chwilowość, piękno przyrody, tatrzańskiego krajobrazu, aż w końcu zwiewność i lekkość nocnych mgieł. Jednakże nie możemy uznać iż wiersz ten jest utworem optymistycznym, gdyż jest on raczej melancholijny i smutny. Upersonifikowane mgły są świadkami śmierci gwiazdy, która osnuwa cały wiesz nutą elegijnego smutku: ?Oto gwiazdę, co spada, lećmy chwycić w ramiona, lećmy, lećmy ją zegnać, zanim spadnie i skona?.
Podobne emocje ukazane są w innym wierszu z cyklu ?Liryki tatrzańskie? Tetmajera- ?Widok ze Świdnicy do Doliny Wierchcichej?. W utworze przedstawiony został pejzaż widziany oczyma osoby stojącej naszczycie, przyglądającej się życiu płynącemu w dolinie. Panujący tu nastrój to spokój, cisza, nostalgia, tęsknota i kontemplacja. Wydaje się, iż podmiot liryczny całkowicie oddał się kontemplacji nad ulotną chwilą, nastrojowi towarzyszącemu subiektywnemu wrażeniu. Impresjonizm w wierszu został użyty przy opisywaniu przyrody i poszczególnych elementów krajobrazu: ?w słońcu się potok skrzy i mieni srebrnotęczowy sznur?. Ukazana jest tu głębia kolorów: zieleń, srebrny, złoty- wszystkie kolory mienią się w słońcu, co w efekcie daje wrażenie zamglonego, przyćmionego mocnymi promieniami. Pomimo iż wydaje się, że przyroda gór przyniosła podmiotowi lirycznemu chwilowe ukojenie okazuje się jednak iż radość i szczęście płynące z tego obrazka ustępuje miejsca smutkowi, żalowi i tęsknocie jakie skrywa dusza podmiotu lirycznego- ?I jakaś chwila mię pochwycą, bez brzegu, bez dna tęsknica, niewysłowiony żal?.
Impresjonistycznego wiersze Tetmajera choć na pierwszy rzut oka wydają się bardzo optymistyczne, dające ukojenie w widoku przepięknej, ulotnej górskiej przyrodzie to jednak są tłem do rozważań nad ulotnością życia ludzkiego- bierze tu górę smutek, nostalgia, żal i tęsknota.
Młodopolscy artyści mieli tendencję do łączenia w swoich utworach modernistycznych izmów. W utworach Jana Kasprowicza najczęściej odnajdujemy połączenie impresjonizmu i symbolizmu. Takie połączenie najbardziej widoczne jest w cyklu ?Krzak Dzikiej róży w ciemnych smreczynach?. Jest to cykl czterech sonetów ukazujących cztery pory roku i zmieniający się przez to krajobraz. Przedstawiony pejzaż dzięki zastosowanej technice impresjonistycznej zmienia się w unikatowe i urzekające widowisko natury, mamy świadomość, że pejzaż wiąże się z autentycznymi doświadczeniami, a nie jest jedynie wytworem wyobraźni. W czterech sonetach obserwujemy ulotną grę kolorów, światła, dźwięków, zapachów i wrażeń dodatkowych. Pierwszy sonet przedstawia skalisty górski krajobraz przepojony senną szarością świtu- obraz ten jest stateczny, pogrążony w bezruchu. Dominuje tu barwa i zmysł wzroku: ?pawiookie drzemią stawy?, ?pas krwawy? czy ?plamy szarych złomów?. W drugim sonecie opis ten wzbogacony jest złocistymi refleksami słońca. Przyroda obudziła się do życia i mieni się wszystkimi swoimi kolorami: ?światłością stały się granity?, ?blask turnic?. Słońce odgrywa tu honorową rolę- wydobywa dodatkową gamę kolorów: srebro, błękit, czerwień. Rozpoczyna się ruch i gwar: ?szumna siklawa mknie po skale?. Słychać odgłosu wodospadu i lekki szum powietrza. W trzecim sonecie ruch przybiera na sile: przebiega stado kozic i przelatują ptaki. Poeta usiłuje uchwycić nastrój ulotnej chwili, stosuje onomatopeje: ?świstak gdzieś świszcze spod kamienia?. Nastrój staje się lekki, pogodny lecz w czwartym następuje zmiana. Nadciąga wieczór, zmienia się oświetlenie: błękit przechodzi w seledyn, przyroda zaczyna układać się do snu, jednak są to przegotowania niespokojne, pełne wewnętrznego niepokoju, spowodowanego nadciągającą burzą: ?w dali echowe słychać grania?. Obraz w ostatnim sonecie zostaje wzbogacony o wrażenia zapachowe i dotykowe: pachną zioła, hale przypominają miękki aksamit. Napięcie we wszystkich czterech sonetach rozłożone jest równomiernie. Techniki impresjonistyczne są tłem do przedstawienie dwóch przedmiotów o znaczeniu symbolicznym- róża- symbol życia oraz limby symbol śmierci. Zmienność krajobrazu uzasadniają zmieniające się pory dnia: brzask, południe, popołudnie i zmierzch. W konsekwencji odbiorca staje się widzem niezwykłego, spektakularnego teatru natury, który jest ulotny i nie powtórzy się nigdy- taka konfiguracja barw, dźwięków, zapachów nie powtórzy się nigdy więcej.
We wszystkich tych utworach techniki impresjonistyczne są bardzo widoczne i często stają się tłem dla rozważań na temat ludzkiego życia i śmierci. Ulotność chwili jest pokazana na równi z ulotnością ludzkiego życia i momentem śmierci. We wszystkich tych utworach impresjonizmowi często towarzyszy symbolizm. W utworach tych blask światła obrazuje smutek, żal, tęsknotę, nostalgię i melancholię uczuć jakie odczuwa podmiot liryczny. Górski pejzaż daje tylko chwilowe ukojenie lecz nie daje pełnej satysfakcji i eskapizmu od rzeczywistych problemów.