Gatunki i rodzaje literackie.
Wyróżniamy trzy rodzaje literackie: EPIKA, LIRYKA I DRAMAT.
Epika to rodzaj literacki, w którym narrator opowiada o świecie przedstawionym, czyli miejscu akcji, ubiorze, zachowaniu i uczuciach bohaterów.
Narrator opowiada o zdarzeniach w utworze. Wyróżniamy dwa rodzaje narracji:
- narracja pierwszoosobowa (ja)- narrator ten jest świadkiem i uczestnikiem wydarzeń, wypowiada się w pierwszej osobie l. pojedynczej, jego wiedza jest ograniczona do tego co widzi i słyszy, nie zawsze jest obiektywny.
- narracja trzecioosobowa- narrator nie jest uczestnikiem wydarzeń, ale mimo to jest wszechwiedzący i zawsze obiektywny, opisuje bohaterów i ich uczucia. Wypowiada się w trzeciej osobie liczby pojedynczej (on, ona, ono).
Cechą charakterystyczną epiki jest fabuła, czyli powiązane ze sobą wątki.
Liryka to rodzaj literacki, którego cechą charakterystyczną jest podmiot liryczny. Podmiot liryczny opowiada o swoich osobistych uczuciach, wrażeniach, przeżyciach, może robić to na dwa sposoby:
- w sposób bezpośredni- podmiot liryczny wprost mówi o swoich uczuciach, np.: czuję się smutny, samotny;
- w sposób pośredni- podmiot liryczny mówi o swoich uczuciach poprzez opisy sytuacji, przyrody, podmiot jest bardziej skryty.
Dramat- to rodzaj literacki, który jest przeznaczony do wystawienia na scenie. Występuje w nim dialog i didaskalia.
Dialog to rozmowa co najmniej dwóch osób, a didaskalia to tekst poboczny w dramacie, który przeznaczony jest dla aktorów i dotyczy głównie opisu stroju, stylu poruszania się bohatera.
W dramacie obowiązuje klasyczny bieg zdarzeń:
1. Ekspozycja, czyli rozpoczęcie, zapoznanie z bohaterami, itd.
2. Bieg zdarzeń.
3. Rozwinięcie akcji.
4. Punkt kulminacyjny, czyli nagromadzenie złych zdarzeń.
5. Zakończenie. ( W komedii szczęśliwe, w tragedii- smutne).
GATUNEK LITERACKI- to utwory zaliczane do danego rodzaju literackiego.
EPIKA: LIRYKA: DRAMAT:
-opowiadanie; -hymn; -tragedia;
-powieść; -tren; -komedia;
-nowela; -fraszka; -dramat romantyczny.
-baśń; -psalm.
-mit;
-legenda;
-epos.