ruch narodowy na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX w. Polacy w zaborze pruskim i rosyjskim stanęli wobec bardzo groźnego zjawiska, jakim były zachodzące w tych państwach procesy unifikacyjne. Prowadzona w ich myśl przez Rosję i Niemcy rusyfikacja i germanizacja stanowiły bardzo poważne zagrożenie dla polskiego bytu narodowego. Narastające jednocześnie konflikty narodowościowe między Polakami, Ukraińcami i Żydami stworzyły podatny grunt dla rozwoju polskiego ruchu narodowego.W wychodzącym od 1886 r. warszawskim tygodniku "Głos", skupiającym młodą inteligencję (Józef Potocki-Bohusz, Jan Popławski), coraz częściej krytykowano kosmopolityzm i lojalizm wobec zaborców, a także odrzucano możliwość współpracy z innymi narodowościami.Hasło ponadzaborowej integracji wszystkich Polaków w obronie przed wynarodowieniem rzuciła tajna Liga Polska utworzona w Szwajcarii w 1887 r. przez Zygmunta Miłkowskiego. Program tej organizacji nawiązywał do tradycji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Działacze Ligi chcieli wywalczyć niepodległość poprzez ogólnonarodowe powstanie, a przyszłą Polskę widzieli jako demokratyczną republikę w granicach sprzed 1772 r. Zakładali też, że w imię interesów narodowych zarzucone zostaną konflikty społeczne.Bardzo szybko ścisłą współpracę z Ligą Polską rozpoczął założony w Krakowie przez Zygmunta Balickiego Związek Młodzieży Polskiej "Zet". "Zet" skupił wokół siebie studentów polskich ze wszystkich zaborów (a także z zagranicy), współpracował też z gimnazjalistami. Miłkowskiego poparli również ludzie skupieni wokół warszawskiego "Głosu".Z czasem ton Lidze Polskiej zaczęli nadawać ludzie młodzi, dla których program Miłkowskiego był mało konkretny. Na czoło tej grupy wysunął się Roman Dmowski, który postulował przekształcenie programu Ligi Polskiej na bardziej prawicowy. W 1893 r. założono więc Ligę Narodową, która bardzo szybko stała się prężną i nowoczesną partią polityczną, o zabarwieniu nacjonalistycznym dosyć modnym w ówczesnej Europie.Podstawowym celem "narodowców" było kształtowanie nowoczesnego narodu polskiego świadomego swej siły i odrębności. Odzyskanie niepodległości było według nich sprawą bardzo istotną, ale nie najważniejszą. Zakładali, że jest to plan na dosyć odległą przyszłość. Niepodległą Polskę chcieli widzieć jako państwo jednolite narodowościowo. Bardzo niechętnie byli nastawieni do ruchu robotniczego, któremu zarzucali, że w imię walki klasowej porzuca interesy narodowe.Działacze Ligi Narodowej organizowali wiele manifestacji i uroczystych obchodów rocznic narodowych. Poprzez ulotki i pisma chcieli dotrzeć do wszystkich grup społecznych we wszystkich trzech zaborach. Kiedy w Królestwie zagrożono im aresztowaniami, kierownictwo partii przeniosło się do Galicji. Tutaj zaczęli wydawać słynny "Przegląd Wszechpolski", który szybko stał się ich naczelnym organem ideologicznym. W innych zaborach związane z nimi były takie czasopisma jak: "Gazeta Polska", "Polak", "Przegląd Poznański", "Górnoślązak", a za granicą "Dziennik Berliński" i "Zgoda"."Narodowcy" szybko zdobyli wpływy w wielu popularnych organizacjach popularnooświatowych (Kołach Oświaty Ludowej, Sokole, Towarzystwie Szkoły Ludowej, Czytelniach Ludowych), a z czasem zakładali też swoje, np. Narodową Młodzież Rzemieślniczą i Robotniczą, Towarzystwo Oświaty Narodowej. Poprzez kontrolę nad współpracującymi z nią stronnictwami, związkami i organizacjami, tajna Liga Narodowa stworzyła silny i kreatywny obóz narodowy. Zwolenników tego obozu wkrótce zaczęto nazywać endekami (N - Narodowa, D - Demokracja).W 1897 r. Liga utworzyła Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, które stało się masową organizacją polityczną (sama Liga Narodowa nadal działała w konspiracji). Jej naczelnym zadaniem było pogłębienie świadomości narodowej wśród Polaków, a zwłaszcza u chłopów, którzy według endecji byli główną siłą i przyszłością narodu polskiego. Poza hasłami solidarności narodowej endecy podkreślali też duże znaczenie Kościoła katolickiego dla polskiej kultury, opowiadali się za polską tradycją, bronili własności prywatnej. Byli też zwolennikami rządów silnej ręki.Wobec coraz bardziej nasilającego się kursu germanizacyjnego, endecja największą aktywność podjęła w zaborze pruskim, gdzie dzięki świetnie prowadzonej agitacji przyczyniła się do wzmocnienia siły obronnej Polaków. Jednocześnie, wobec silnego poczucia zagrożenia, endecy coraz częściej głosili hasła nacjonalistyczne wymierzone przeciw Niemcom, Żydom i Ukraińcom.Najwięcej zwolenników endecy mieli w zaborze pruskim i rosyjskim, a rekrutowali się oni zazwyczaj spośród drobnomieszczaństwa. Do najbardziej zasłużonych działaczy endecji obok Dmowskiego należy zaliczyć: Wojciecha Korfantego, Mariana Seydę, Stanisława Głąbińskiego.Z czasem program endecji uległ pewnej modyfikacji. Teoretycy partii odrzucili postulat walki zbrojnej o niepodległość na rzecz legalnej działalności politycznej w ramach istniejącego systemu. Domagali się autonomii, która z czasem w sprzyjających warunkach politycznych miała przekształcić się w niepodległość. Uważali też, że najlepiej dla interesu narodowego Polaków będzie związać się tymczasowo ze słowiańską Rosją, która według nich była najmniej niebezpieczna dla narodu polskiego.W latach 1919-28 endecja utworzyła Związek Ludowo-Narodowy, który był najsilniejszą partią prawicową w Polsce międzywojennej. Opowiadał się za nienaruszalnością własności prywatnej, zwalczał mniejszości narodowe i ruchy rewolucyjne. W 1928 r. przekształcił się w Stronnictwo Narodowe.Ruch ludowy . Trzecim nurtem wśród ruchów politycznych , jakie pojawiły się na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku ( obok socjalistów i endeków ) był ruch ludowy . Reprezentowało go Polskie Stronnictwo Ludowe powstałe w Galicji w 1903 roku . Uznawało ono własność prywatną ( bo chłop był przywiązany do swej ziemi ) , ale i postulowało reformę rolną , czyli podział ziemi obszarniczej . Ludowcy uznawali rolę kościoła , ale i tak przez kościół nie byli lubiani . W końcu przez dłuższy czas na wsi jedynym autorytetem był ksiądz . Teraz pojawił się partyjny agitator .Czołowym przywódcą ruchu ludowego był Wincenty Witos . PROSZĘ :)
